Достоевски си оди, доаѓа Енди Ворхол: Украина го преименува минатото

КИЕВ – На улиците на Киев, Фјодор Достоевски е на излезна врата. Енди Ворхол е на пат да влезе.

Украина ги забрзува напорите да ги избрише остатоците од советското и руското влијание од нејзините јавни простори со уривање споменици и преименување на стотици улици во чест на сопствените уметници, поети, војници, лидери за независност и други – вклучувајќи ги и хероите од овогодинешната војна.

По инвазијата на Москва на 24 февруари, во која загинаа или се ранети непознат број цивили и војници и беа бомбардирани згради и инфраструктура, лидерите на Украина ја префрлија кампањата што некогаш се фокусираше на разбивање на нејзиното комунистичко минато во кампања на „дерусификација“.

Улиците што го почитуваа револуционерниот водач Владимир Ленин или Болшевичката револуција во голема мера веќе ги нема; сега Русија, а не советското наследство, е непријател.

Тоа е дел казна за злосторствата извршени од Русија, а дел афирмација на националниот идентитет со почестување на познатите украински личности кои главно биле занемарени.

Русија, преку Советскиот Сојуз, многумина во Украина ја сметаат за печат на својата доминација над својот помал југозападен сосед со генерации, ставајќи ги своите уметници, поети и воени херои во релативна нејасност, во споредба со попознатите Руси.

Ако победниците ја пишуваат историјата, како што некои велат, Украинците си прават свое препишување – дури и кога нивната судбина виси на конец. Нивниот национален идентитет има нешто што може да биде невиден наплив, на голем и мал начин.

Претседателот Володимир Зеленски облече црна маица на која пишува: „Јас сум Украинец“.

Тој е меѓу многуте Украинци кои се родени зборувајќи руски како прв јазик. Сега, тие го избегнуваат – или барем ја ограничуваат неговата употреба. Украинскиот традиционално повеќе се зборува во западниот дел на земјата – регион кој рано ги избегнуваше руските и советските слики.

Големи делови од северна, источна и централна Украина ја прават таа лингвистичка промена. Источниот град Днипро во петокот ја тргнаа бистата на Александар Пушкин – кој, како Достоевски, е џин на руската литература од 19 век. Под брадата на статуата без церемонија беше закачена лента од кран.

Овој месец, градоначалникот на Киев, Виталиј Кличко, најави дека уште околу 30 улици во главниот град ќе бидат прекрстени.

Володимир Прокопив, заменик-шеф на градскиот совет на Киев, рече дека политиката на „декомунизација“ на Украина од 2015 година се применува на „мек“ начин за да не се навредува чувствителноста кај рускојазичното, па дури и промосковското население во земјата.

„Со војната сѐ се смени. Сега руското лоби сега е немоќно – всушност, не постои“, рече Прокопив во интервју за Асошиетед прес во неговата канцеларија со поглед на улицата „Хрешатик“, главната сообраќајница во главниот град. „Преименувањето на овие улици е како бришење на пропагандата што Советскиот Сојуз ѝ ја наметна на Украина“.

За време на војната, Русите, исто така, се обидоа да стават печат на нивната култура и доминација во областите што ги окупираа.

Ендрју Вилсон, професор на Универзитетскиот колеџ во Лондон, предупреди за „опасноста во препишувањето на периодите во историјата каде што Украинците и Русите соработувале и ги граделе работите заедно: Мислам дека целата поента околу деимперијализацијата на руската култура треба да биде да се прецизира каде претходно била слепа – често на Запад“.

Вилсон истакна дека Украинците „заземаат прилично широк пристап“.

Тој го спомна Пушкин, рускиот писател од 19 век, кој разбирливо би можел да вознемири некои Украинци.

За нив, на пример, Козаците – словенски народ во источна Европа – „значат слобода, додека Пушкин ги прикажува како сурови, варварски, застарени. И имаат потреба од руска цивилизација“, рече Вилсон, чија книга „Украинците“ неодамна беше објавена во своето петто издание.

Во својата програма, Киев спроведе онлајн анкета и доби 280.000 предлози во еден ден, рече Прокопив. Потоа, експертска група ги прелистуваше одговорите, а општинските службеници и жителите на улиците даваат конечен печат на одобрување.

Според програмата „де-комунизација“, пред оваа година во Киев беа преименувани околу 200 улици. Само во 2022 година исто толку улици се преименувани, а уште 100 се планирани наскоро да бидат преименувани, рече Прокопив.

Улица именувана по филозофот Фридрих Енгелс ќе му оддаде чест на украинскиот авангарден поет Бохдан-Ихор Антонич. Булевар чие име се преведува како „Пријателство на народите“ – алузија на различните етникуми под СССР – ќе му оддаде чест на Микола Михновски, раниот поборник на украинската независност.

Друга улица ги препознава „Хероите на Мариупол“ – борци кои со месеци се спротивставија на разорната руска кампања во тој пристанишен град на Азовското Море кој на крајот падна. Улицата именувана по рускиот град Волгоград сега се нарекува улица „Роман Ратушњи“ во чест на 24-годишниот граѓански и еколошки активист кој беше убиен во војната.

Една мала улица во северен Киев сè уште го носи името на Достоевски, но наскоро ќе биде именувана по Ворхол, покојниот визионер на поп-арт од САД чии родители имаа семејни корени во Словачка, преку западната граница на Украина.

Валериј Шоломицки, кој живее на улицата „Достоевски“ речиси 40 години, рече дека може да биде преименувана.

„Тука имаме под 20 куќи. Тоа е многу малку“, рече Шоломицки додека го ринеше снегот од улицата пред избледнетата таблата со името на рускиот писател. Тој рече дека Ворхол е „наш уметник“ – со наследство во источна Европа:

Сега, „ќе биде уште подобро“, рече тој.

„Можеби е правилно што сега менуваме многу улици, бидејќи порано ги именувавме погрешно“, додаде тој. (АП)