Допаминот во нашите мозоци не функционира баш како што мислевме
Допаминот е еден од најпознатите хемиски гласници во мозокот, но научниците продолжуваат да откриваат нови, изненадувачки детали за неговото функционирање. Со години, преовладуваше мислењето дека допаминот, откако ќе се ослободи, полека се шири низ мозокот како хемиски мегафон, испраќајќи пораки до голем број клетки, пишува Science Alert.
Сепак, најновото истражување ја разбива оваа класична слика. Се чини дека допаминот е способен и за нешто сосема спротивно – кратки и остри „шепотења“ кои се прецизно насочени кон соседните клетки за само неколку милисекунди. Ако научниците се во право, овој локализиран сигнал би можел да биде фундаментален, но досега занемарен, градежен блок на целиот допамински систем.
Двете лица на допаминот
Важно е да се разликува допаминот во мозокот од оној во остатокот од телото. Додека во крвта помага во регулирањето на функцијата на органите и имунолошкиот систем, во мозокот делува како клучен медијатор во широк спектар на однесувања – од движење и расположение, до спиење и меморија, до чувства на награда и мотивација.
Познато е дека невроните ослободуваат допамин во различни шеми, но досега не беше јасно какви пораки носат овие специфични сигнали. Способноста за испраќање брзи и бавни сигнали може да биде клучот за разбирање како допаминскиот систем успева толку прецизно да контролира толку многу различни функции.
Што покажа експериментот?
Користејќи напреден микроскоп за снимање на живо ткиво, научниците од Универзитетот во Колорадо и Универзитетот Аугуста во САД предизвикаа локално ослободување на допамин во мозокот на живи глувци. Тие користеа флуоресцентно боење за да следат што се случува.
Тие забележаа дека допаминот активира рецептори во само неколку мали области на блиските неврони, предизвикувајќи екстремно брз невронски одговор. Од друга страна, поширокото ослободување на допамин, кое досега е најмногу проучувано, предизвикува многу побавен и поширок одговор.
„Нашето истражување покажа дека допаминското сигнализирање во мозокот е многу посложено отколку што мислевме“, вели фармакологот Кристофер Форд од Универзитетот во Колорадо. „Знаевме дека допаминот игра улога во многу однесувања, а нашата работа обезбедува рамка за разбирање како може да ги регулира сите.“
Релевантност за лекување на болести
Истражувањето се фокусираше на стриатумот, дел од мозокот клучен за моторните и наградувачките системи, кој е исклучително богат со допамински неврони. Стриатумот е поврзан со голем број невродегенеративни и психијатриски нарушувања, како што се шизофренија, зависност и ADHD.
На пример, Паркинсоновата болест е предизвикана од губење на допаминските неврони што водат до стриатумот. Подоброто разбирање на тоа како допаминот испраќа сигнали во овој клучен дел од мозокот би можело да го отвори патот за нови, поефикасни терапии.
„Само сме на врвот на ледениот брег. Потребна е многу повеќе работа за да се разбере како нарушувањата во допаминското сигнализирање придонесуваат за болести како што се Паркинсонова болест, шизофренија и зависност“, заклучува Форд.