Доделена Нобеловата награда за физика за блесоците од движењето на електроните
Нобеловата награда за физика за 2023 година им е доделена на Пјер Агостини, Ференц Краус и Ен Л’Хуилје „за експериментални методи кои генерираат аттосекундни импулси на светлина за проучување на динамиката на електроните во материјата“.
Добитниците на Нобеловата награда за физика за 2023 година добиваат признание за нивните експерименти, кои му дадоа на човештвото нови алатки за истражување на светот на електроните во атомите и молекулите. Пјер Агостини, Ференц Краус и Ен Л’Хуилје демонстрираа начин да се создадат екстремно кратки импулси на светлина што може да се користат за мерење на брзите процеси во кои електроните се движат или менуваат енергија.
Придонесите на лауреатите овозможија истрага на процеси кои се толку брзи што претходно беше невозможно да се следат.
Може да се користат во многу различни области. Во електрониката, на пример, важно е да се разбере и контролира како електроните се однесуваат во материјалот. Атосекунда пулсира, исто така, може да се користи за да се идентификуваат различни молекули, како на пример во медицинската дијагностика.
Добитниците на Нобеловата награда за физика за 2023 година создадоа блесоци на светлина кои се доволно кратки за да направат снимки од екстремно брзите движења на електроните.
Настаните кои брзо се движат се влеваат еден во друг кога ги перцепираат луѓето, исто како што филмот што се состои од неподвижни слики се перцепира како континуирано движење. Ако сакаме да истражиме навистина кратки настани, потребна ни е посебна технологија. Во светот на електроните, промените се случуваат за неколку десетини од аттосекундата – атосекундата е толку кратка што во една секунда има толку колку што имало секунди од раѓањето на универзумот.
Експериментите на лауреатите произведоа пулсирања на светлина толку кратки што се мерат во атосекунди, со што се покажа дека овие импулси може да се користат за да се обезбедат слики од процеси во атомите и молекулите.
Во 1987 година, Ен Л’Хуилје откри дека многу различни призвукци на светлината се појавиле кога таа пренесувала инфрацрвена ласерска светлина преку благороден гас. Секој призвук е светлосен бран со даден број на циклуси за секој циклус во ласерската светлина. Тие се предизвикани од ласерската светлина во интеракција со атомите во гасот; на некои електрони им дава дополнителна енергија која потоа се емитува како светлина. Anne L’Huillier продолжи да го истражува овој феномен, поставувајќи ја основата за последователни откритија.
Во 2001 година, Пјер Агостини успеа да произведе и истражи серија последователни светлосни импулси, во кои секој пулс траеше само 250 атосекунди. Во исто време, Ференц Краус работеше со друг вид на експеримент, таков што овозможи да се изолира еден светлосен пулс кој траеше 650 атосекунди.
Придонесите на лауреатите овозможија истрага на процеси кои се толку брзи што претходно беше невозможно да се следат.