„Дневник“: Ние Бугарите не сме орда

Време е да престанете да очајувате. А, лесно е да паднете во очај кога  ќе се затворите во рамките на „големите“ медиуми и на Фејсбук. Откако таму, секој ден  фрлаат тони смрдеа на вас – додека сè околу вас не смрди. За општи работи – т.е. за политиката – луѓето зборуваат со диви и сурови гласови исфрлајќи вулгарни описи, врисоци, гангстерски закани и мрсни шеги.

Сите овие гласови ја емитуваат истата порака, скриена под тоновите на нечистотија: Овде нема општество, нема цивилизација; има некое неизмиено диво племе кое не може да управува со себе – и затоа има потреба од племенски поглавар. И бидејќи Бугарија е сè уште мала земја, на меѓународната сцена овој бугарски лидер ќе мора да биде вазал на некој поголем лидер, лоциран на пример во Кремљ.

Има ли општество во Бугарија?

Ова е трик,  пропаганден трик со цел да се прикријат некои луѓе кои крадат од обичните. Ова не е вистината за нас. Ние не сме такви. Адам Смит – големиот морален филозоф, е совршено јасен за прашањето на општеството. „Општество“, напиша тој во расправата „Теоријата на моралните чувства“, „не може да постои меѓу луѓе кои во секое време се подготвени да се повредат или да нанесат болка еден на друг“. Општеството постои таму каде што, повторно според Смит, „луѓето си требаат едни на други – каде што потребната помош се дава еден на друг од наклонетост, од благодарност, од пријателство или почит“.

А, првата реченица од трактатот гласи: „Колку и да мислиме дека се себични  човечките  суштества, очигледно постојат некои принципи во природата на човекот кои го прават заинтересиран за доброто на другите и ја прават нивната среќа неопходна за него, иако од ова можеби нема да добива ништо освен задоволството да го гледа“. Значи, имаме општество во кое луѓето си помагаат меѓусебно без да извлечат себичен профит од оваа помош. За да разбереме дали сме такви – дали сме општество или дива орда – важно е да не слушаме што зборуваме, туку да видиме што правиме и како.

Минатата недела го гледав следниот инцидент на семафорот на улицата „Монтевидео“ пред постојката на метрото „Мизија/Нов бугарски универзитет“. Се запали автомобил – од долу и над моторот почнаа да излегуваат пламени јазици. Друг автомобил застана и две млади момчиња излетаа. Едниот го впери апаратот за гаснење пожар кон пламенот долу, додека другиот се обиде да го изгаси пламенот горе со својата јакна.

Ние не сме орда

Каква би била реакцијата на дивата орда? Посматрачи ќе се соберат да се фотографираат, ќе го вперат прстот кон младите и ќе викаат: „Ебате идиотите, само погледнете што прават…“. Сепак, ние Бугарите не сме орда. За пет до десет секунди запреа уште четири автомобили, од кои излегле мажи со противпожарни апарати и притрчаа да помогнат. По уште пет секунди, два други автомобили застанаа на спротивната лента, а други мажи трчаа низ улицата за да го изгаснат пожарот.

Меѓутоа, нивните противпожарни апарати се истрошија, а пламенот се зголеми. Во автомобилот се слушна мала експлозија. Мажите – сега 7 или 8 на број – се повлекоа во случај да има поголема експлозија. Околу нив се појавија други луѓе кои им донесоа вода, бидејќи избегаа од пламените јазици. На околу 30 метри по морето, мотоциклист застана, го блокираше коловозот  и почна да го насочува сообраќајот за да го задржи  подалеку од запалениот (и пред можна експлозија) автомобил.

Првата реакција на луѓето околу мене, пред воопшто да се активира мислата, беше „Адам Смит“ – да, брзаат да им помогнат на другите  во неволја, без да размислуваат за каква било своја добивка. Други луѓе им носеа вода на помагачите. Мотоциклистот, пак, се посвети на заштита на животот и здравјето на случајните возачи кои би биле повредени доколку случајно се најдоа до запалениот автомобил во моментот кога тој би експлодирал. Ние сме општество и освен тоа – не лошо организирано. Жена на автобуската постојка на спротивниот тротоар повикала противпожарна служба која пристигна за не повеќе од три минути.

И ние не сме некултурно општество

Нека не ве залажуваат дивјачките, груби, простачки гласови во медиумите. Од хигиенски причини, одамна не сум ниту гледач, ниту слушател на „големите“ медиуми – и живеам прекрасен живот. Сите, освен една од музичките радио станици, на пример, ми обезбедуваат поголем и побалансиран опсег на вести (иако во рок од само две или три минути) отколку БНР. Додека таму се зборува за пудлици, лапдози и планини од готовина, радиото FM+ (на пример) ме информира за работи што се случиле во Европа, Мексико или Јужна Кореја. На телевизиските канали „бутици“, гледам политички емисии кои на никаков начин не се инфериорни во однос на Би-Би-Си – додека на „големите“ телевизии, политичарите и аналитичарите исфрлаат дрски лаги или обични глупости.

Па, пред некој ден додека ја слушав бутичката програма „Христо Ботев“, налетав на една емисија на поетесата Силвија Чолева. Таа, како и сите нејзини гости, беа претставници на највисоката форма на европска цивилизација. Презентерот разговараше за важни духовни работи со издавач, поет и филозоф. Тоа го направија не со вообичаени медиумски гракања или вулгарни шеги, туку со смирени и образовани гласови и со речник што повеќето од најтиражните политичари не би го разбрале.

Само кривите и отровни огледала ги прикажуваат Бугарите како орда. Тргнете се од „големите“ медиуми и меурчиња на Фејсбук, луѓе. Тие не се огледала на реалниот свет во кој живееме. Тие се криви, отровни огледала, намерно поставени од луѓе кои не се на наша страна. Целта е се во нашите животи да прикажеме како грдо, едноставно, понижувачко, ропско и лошо воспитано. Сакаат по правило да прикажат малцинство на диви и прости дечишта кои не знаат дека во пристојно општество ќе мора да си ги заработуваат парите со пот на веѓата. Ние не сме како нив. Ние едноставно не сме. Погледнете наоколу, видете и слушнете го нашиот реален живот – и ќе се видите себеси какви што навистина сме: пристојни луѓе. (Дневник.бг)