Алексеј Навални: Мојот страв и омраза

Веќе долго време сакав да пишувам за ова. Па, нека биде првиот пост по новата пресуда. Практично исповед. Треба да ја надминам оваа омраза и страв, можеби ќе ми помогнете со ова.

Омраза. Луѓето секогаш прашуваат многу за ова, и повторно писмата одеа: добро, дали го мразиш судијата? Дали го мразиш Путин уште повеќе? И многупати досега сум кажал дека омразата е главната работа што треба да се надмине во затвор. Има толку многу причини за тоа, а вашата немоќ е моќен катализатор за процесот. Значи, ако ѝ дадете слобода на омразата, таа ќе ве убие и проголта.

Но, да бидам искрен, ја имам. И што друго. Оние што се долго време на интернет се сеќаваат на мемето: жестоко, бесно мразам. За тоа се работи. И навистина најчесто по „судовите“. Последниов, патем, каде што ми дадоа 19 години, не е од тие. Таму, напротив, сите се натпреварувавме да се опсипаме со пријатност. Никој не го крена гласот во текот на целиот процес. Ова е најопасниот вид на судија: ќе ве шокира 19 години и ќе ве натера да сочувствувате со него.

Многу се лутам по сослушувањата на локалниот окружен суд. Има многу едноставни случаи во кои нема простор за никакви правни трикови, а судиите едноставно и искрено велат за црното: „И ова е бело, види, на потврдата пишува ‘бело’“. И демонстративно носат незаконски одлуки.

Но, иако понекогаш, неможејќи да издржам, му викам на некој „судија“ Самоилов, со својата огромна омраза не го мразам него. А не цајкани-крадци од колонијата, на кои им прават што сакаат и се извлекуваат. И не ги мразам офицерите на ФСБ кои ги командуваат. Па дури, ќе се изненадите, јас не го мразам Путин. Во такви моменти ги мразам оние што ги сакав. Оние што ги бранев и за кои се расправав додека не засипнав. И се мразам себеси поради фактот што некогаш ги сакав.

Погледнете. Седам во мојата самица и ја читам книгата „Нема да се плашам од злото“ од Натан Шчарански (еден од иницијаторите на Хелсиншката група за човекови права, преведувач и соработник на Андреј Сахаров – н.з.). Шчарански помина девет години во затвор во СССР, во 1986 година беше разменет (за советски и источноевропски разузнавачи). Тој отиде во Израел, основаше партија, постигна огромен успех, вклучително и да стане министер за надворешни работи на земјата. Генерално е кул. Инаку, помина 400 дена во самица и [половина од 9-годишната казна] во единечна ќелија. И навистина немам поим како преживеа.

Значи, Шчарански го опишува апсењето и истрагата против него во 1977. Тогаш имав една година. Книгата е објавена во СССР во 1991 година. Тогаш имав 15 години. И сега имам 47 години, и додека ја читам неговата книга, понекогаш се тресам ја затресувам главата за да се ослободам од чувството дека го читам моето лично досие. На пример: затворската зграда е посебна барака зад бодликава жица Максималниот период на престој таму е 15 дена. И не бев изненаден кога по неколку последователни „петнаесет дена“ како упорен престапник, бев префрлен во затворската ќелија на шест месеци. Еден во еден.

Во предговорот (ве потсетувам, тоа е 1991 година), Шчарански пишува дека вирусот на слободната мисла опстојува токму во затворите и се надева дека КГБ нема да најде „противотров за овој вирус“. Шчарански греши. Пронајден е противотров.

И така што сега, во 2023 година, се чини дека во Русија има повеќе политички затвореници отколку во времето на Брежњев-Андропов. Но, каква врска има КГБ со тоа? Кај нас немаше притаен или отворен државен удар предводен од луѓе од специјалните служби. Тие не дојдоа на власт, туркајќи ги од неа реформистичките демократи.

Сами. Ние самите ги повикавме. Ние самите ги поканивме. Сами се научивме како да лажираме избори. Како да се украде имот од цели индустрии. Како да лажете во медиумите. Како да ги менуваме законите за да имаме корист. Како со сила да се потисне опозицијата. Па дури и како да се организираат идиотски недоветни војни.

Затоа, не можам да се воздржам и жестоко, лудо ги мразам оние што продаваа, пиеја, ја прокоцкаа историската шанса што ја имаше нашата земја во раните деведесетти. Го мразам Елцин со „Тања и Ваља“ (Татјана Дјаченко, ќерка на Елцин и негов советник, и Валентин Јумашев, неговиот зет и шеф на претседателската администрација) (Анатолиј) Чубаис и останатото корумпирано семејство кое го стави Путин на власт. Мразам измамници кои поради некоја причина ги нарековме реформатори. Сега е јасно како ден дека не се занимавале со ништо друго освен со интриги и сопствена благосостојба. Во која друга земја толку министри на „реформската влада“ станаа милионери и милијардери? Ги мразам авторите на најглупавиот авторитарен устав, кој нам, идиотите, ни го продадоа како демократски, дури и тогаш му даваа на претседателот овластувања на целосен монарх.

Посебно ги мразам сите поради тоа што немаше ни сериозен обид да се елиминираат основите на беззаконието – да се спроведат реформи во правосудството, без кои сите други реформи се осудени на неуспех. Сега го проучувам ова детално. Во 1991 година, дури и во РСФСР, беше усвоен добар концепт за судски реформи, но веќе во 1993 година започнаа контрареформи насочени кон градење на судска вертикала. Тогаш сите политички сили сакаа фер судеови. Имаше најцелосен можен консензус во општеството. Ако се создаде независно судство, тогаш би било невозможно или многу тешко да се случи уште една узурпација.

Затоа, не правете грешка: она што сега славно издава казни од 8-15-20 години на невини, почна да се гради многу пред Путин. И сега е јасно: во Кремљ и владата од деведесеттите, никој не сакаше независен суд. Затоа што таквиот суд би станал пречка за корупција, изборен фалсификат, трансформација на гувернери и градоначалници во незаменливи кнезови.

Ги мразам „независните медиуми“ и „демократската јавност“ кои обезбедија целосна поддршка за една од најдраматичните пресвртници во нашата модерна историја – местењето на претседателските избори во 1996 година. Повторувам, јас бев активен поддржувач на сето ова во тоа време. Не местењето на изборите, се разбира, и тогаш немаше да ми се допадне – но се потрудив да не го забележам тоа и сета нечесност на изборите ни најмалку не ми пречеше. Сега плаќаме за тоа што во 1996 година сметавме дека фалсификувањето на изборните резултати не е секогаш лоша работа. Целта ги оправда средствата.

Го мразам олигархот [Владимир] Гусински (иако одамна не е олигарх) што пркосно го ангажираше заменик-шефот на КГБ [Филип] Бобков да биде задолжен за прогон на неистомислениците. Тогаш се мислеше дека е шега: ха-ха, невините ги ставаше во затвор, но сега функционира за мене. Некако како мечка во смокинг. Односно, не само што немаше лустрација – имаше и охрабрување на газдите. И сега буквално оние кои работеа под Бобков како помлади вработени, ги ставаат во затвор Јашин, Кара-Мурза и мене.

Често се слуша дека владата на Елцин не можела да направи ништо бидејќи комунистите им се спротивставиле во парламентот. Ова не ги спречи аукциите на кредити-за-акции во 1996 година, но поради некоја причина ги спречи реформите во судскиот систем и во специјалните служби.

Го мразам целото раководство на Русија, кое во 1991 година (по пучот) и во 1993 година (по пукањето врз зградата на парламентот) имаше апсолутна моќ и не се ни обиде да направи очигледни демократски реформи. Како што се правеше во Чешка (каде што сега е демократија и просечната плата е 181 илјади рубљи), Полска (демократија и 179 илјади рубљи), Естонија (демократија и 192 илјади рубљи), Литванија (демократија и 208 илјади рубљи) и други источноевропски земји (според официјалните податоци, просечната плата во Русија во мај 2023 година беше 72.851 рубљи, но во реалноста повеќето луѓе заработуваат многу помалку). Се разбира, тогаш на власт беа други луѓе. И, исто така, многу добри, искрени, чесни. Но, ова е незначително малцинство, чија очајна и неуспешна борба само уште подобро ни ја покажува корумпираноста и недостатокот на совест на тогашната владејачка елита.

Ова не е со Путин во 2011 година, туку со Елцин, Чубаис, олигарсите и целата Комсомол-партиска банда што се нарекуваа себеси „демократи“, во 1994 година не отидовме во Европа, туку во Централна Азија. Нашата европска иднина ја заменивме за вилите на „Тања и Ваљи“ на „островот на милионерите“ Сен Барт. И кога озлогласените офицери на Путин ода КГБ/ФСБ добија слободен пристап до политичките позиции, тие не мораа да прават ништо. Само погледнете наоколу и извикнете во изненада: што, заерм тоа беше можно? А ако правилата на играта се такви што можеш да крадеш, лажеш, фалсификуваш, цензурираш, а сите судови се под наша контрола, тогаш ние сме тука, сметај, добро сме се рашириле.

Го пуштивме волкот во трлото и потоа се зачудивме што ги изеде сите овци. Тој е волк, неговата мисија и цел е да јаде овци, ништо друго во принцип не му паѓа на памет. Џабе е да го агитираш. Значи, во основа функционерот на ФСБ на Путин не мисли и не може да помисли на ништо друго освен да изгради огромна куќа и да ги затвори оние што не ги сака. Иако не го поднесувам волкот, жестоко и лудо ги мразам оние што го пуштаат во трлото.

Иако, се разбира, сфаќам дека е подобро да не мразам никого, туку да размислувам како да не го повториме ова. И тука доаѓам до мојот најголем страв. Не само што верувам, туку знам дека Русија ќе има уште една шанса. Ова е историски процес. Повторно ќе бидеме на крстопат.

Преплашен и облеан во студена пот, скокам во креветот навечер, кога ми се чини дека имавме уште една шанса, но повторно тргнавме по истиот пат како во деведесеттите. Според принципот „целта ги оправдува средствата“. Онаму каде што уште со мали букви пишува: „фалсификувањето избори не е секогаш лоша работа“, „погледниги овие луѓе, кои од се поротници “, „Не е важно дека е арамија, важно е дека е технократ и за велосипедски патеки“, „владата е сè уште единствениот Европеец во Русија“ и други слични мудрости на просветениот авторитаризам.

Тоа што го напишав за деведесеттите не е историска вежба, не размислување и не е бесмислено кукање. Ова е најважното и најитното прашање од политичката стратегија на сите поддржувачи на европскиот пат и демократскиот развој. Знаете, бев многу импресиониран од големиот избор на различни мислења за нашата истрага за Алексеј Венедиктов (долгогодишен главен уредник и директор на затвореното радио „Ехо на Москва“, кое се смета за либерален медиум – з.н.) и Ксенија Собчак (телевизиска славна личност, која понекогаш ја прикажуваат како несакана од властите, но всушност таа е ќерка на градоначалникот на Санкт Петербург, Анатолиј Собчак, кога Путин беше негов заменик градоначалник). Тие добија десетици и стотици милиони рубљи од буџетскиот фонд, кој служеше како заеднички фонд за Единствена Русија. Згора на тоа, Венедиктов доби 550 милиони токму во времето кога го водеше штабот за набљудување и директно организираше кражба на гласови. Тој беше личност, агитатор и контролор на електронското гласање, чија цел е да го земе вашиот глас и да го стави во купот на Единствена Русија.

Фалсификатите на електронскот гласање се целосно докажани и без секакво сомневање. Така, бев зачуден што сè уште имаше значителен број луѓе за кои ниту елементите на шемите „толпа и изборна измама“, ниту пак нивно мешање „пари од касата на мафијата и изборните измами“ не беа ниту дискредитирачки, ниту значајни. Да, добро, некои глупости.

Да, таму нешто се разбранува, но нема докази дека се платени за фалсификати фалсификати – едноставно платиле и едноставно фалсификувале. Сето ова беше во времето на мамутите. Започна уште во 2019 година. Никој веќе не се сеќава. Не е важно, главната работа е што тој сега е „против војната“. Како што е јасно наведено во еден од твитовите на тема: „Што е тоа?“ како национална идеја.

Ова е приватен пример, но тој, како ситуацијата со Мурзагулов (скандалозниот ТВ водител Ростислав Мурзагулов кој работеше за Кремљ, а сега е прогласен за „странски агент“), како повиците на (Михаил) Ходорковски да се земе оружје и да се приклучи на четите на Пригожин, совршено покажува дека и сега, во 2023 година, на позадината на репресиите, затвори и војната, ние сѐ уште ја ставаме под прашање лојалноста кон принципите и тие од многумина се сметаат за наивни, романтични и за „егзотика“. Личната лојалност, припадноста на корпорацијата, старите пријателства многумина ги сметаат за поважни.

Во никој случај не предлагам да го застрелате Алексеј Венедиктов, да го обеситее или уредно да му ја скратите косата (тој ја направи својата надуена бела коса дел од неговиот личен бренд низ годините – н.з.). Нема потреба од суровост. Но, на крајот на краиштата, НЕ можете да го одобрите тоа што го направи (и го прави, продолжувајќи да кажувате дека електронското гласање не е фалсификувано), и не можете да го сметате за политички сојузник. Зашто, извинете, ако за нас политички сојузник е тој што ни ги продава гласовите на Единствена Русија, тогаш кои сме ние воопшто, за што сме?

Па, ајде тогаш, само да се зачлениме во Единствена Русија. Таму ќе создадеме фракција на тврди собјанинисти (така јас ги нарекувам), основата е веќе таму забелешка (Сергеј Собјанин е градоначалник на Москва, кој некои го сметаат повеќе за технократ отколку за политичка фигура – н.з.). Обвинетите во речиси секоја истрага на Антикорупцискиот фонд  веднаш брзаат да го оправдаат дрим тимот: Ксенија Собчак, Алексеј Венедиктов, Максим Катс и поранешниот „Нашист“, а сега поради некоја причина и уредникот на „Нова газета“ Кирил Мартинов. Сѐ ќе биде во ред. Ќе има многу пари. Ние, упорните собјанисти, бараме: веднаш отстранете го лошиот Путин и дајте ни ги добрите Собјанин и Мишустин, Шувалов и Ликсутов (премиерот на Русија; поранешен прв заменик-премиер и познат економист; заменик-градоначалник на Москва – н.з.).

Затоа, не двоумете се. Утре ќе има нова шанса – истиот тој прозорец на можности, утре ќе треба да се справиме со оние кои веруваат дека треба да се откажат или да се фалсификуваат избори на некои места („инаку тие ќе изберат екстремисти“), нормално е да се поткупуваат новинари („не баравме само пријател олигарх да го купи овој ТВ канал“), подобро е да ги држиме судовите на јадица („во спротивно ќе поткупат судии и поротници“), кадровската база на моќ не може да се промени („тие се професионалци, не можеме да регрутираме луѓе од улица“), и така натаму, и така натаму. Сѐ до тоа дека договорот за изградба на тој мост не треба да се даде на тендер, туку на „сигурен изведувач“, со кој долго време работиме. А луѓето со такви идеи воопшто нема да бидат путинисти или комунисти – тие повторно ќе почнат да се нарекуваат себеси демократи и либерали.

Вистинскиот живот е сложен, тежок и полн со компромиси со непријатни луѓе. Но, барем ние самите не треба проактивно да станеме непријатни луѓе и да ја поздравуваме корупцијата со цинични махинации пред околностите да бараат компромиси.

Многу се плашам дека битката за принципи повторно може да се изгуби под паролите на реалполитика. Ве молам, советувајте ме како да се ослободам од оваа омраза и страв. Би бил многу заинтересиран да ги прочитам вашите размислувања за ова. Ќе прашам, и ќе ми пратат критики по пошта, доколку ги има. Досега, ми се чини, не можете да смислите ништо подобро од тоа да останете верни на себе и неуморно да им објаснувате на луѓето користејќи бројни примери (патем, книгата на Гуриев и Трејсман „Диктаторите на измамата“ беше објавена на руски, во неа има многу за ова, силно ја препорачувам) дека демократските принципи – прагматизам, независен суд, фер избори и еднаквост на сите пред законот – се најдобри механизми за суров реален живот на патот кон просперитетот. А тајните заеднички фондови и соништата за добар диктатор се химера и наивна глупост.

Само кога огромното мнозинство во руската опозиција ќе го сочинуваат оние кои во никој случај не прифаќаат лажни избори, судски постапки и корупција, тогаш ќе можеме правилно да ја менаџираме шансата што сигурно повторно ќе дојде. За никој да не чита книга од Шчарански во самица во 2055 година, мислејќи: леле, сè е исто како мојата ситуација.

(Алексеј Навални, главниот руски опозиционер, почина во затвор во петокот на 16 април. Овој текст е напишан во август 2023 откако му беше беше пресудена нова затворска казна од 19 години. „Независен“ го објави тогаш тој текст и денеска го преобјавува.)