22 април во историјата – Првиот напад со отровен гас на Германците во Првата светска војна


 

На 22 април 1915 година, Германците ја започнаа својата прва и единствена офанзива таа година. Позната како Втора битка кај Ипр, офанзивата започна со вообичаеното артилериско бомбардирање на непријателската линија. Кога гранатирањето стивна, сојузничките бранители го чекаа првиот бран на германските трупи за напад, но наместо тоа беа фрлени во паника кога гасот хлор се разнесе низ ничија земја и надолу во нивните ровови. Германците таргетираа седум киломертри од фронтот со отровен гас кој го носеше ветерот и десеткуваа две дивизии на француски и алжирски колонијални трупи. Сојузничката линија беше пробиена, но Германците, можеби шокирани како и сојузниците од разорните ефекти на отровниот гас, не успеаја целосно да ги искористат предностите, а сојузниците ги задржаа повеќето од нивните позиции.

Вториот напад со гас, против канадска дивизија, на 24 април, ги турна сојузниците уште поназад и до мај тие се повлекоа во градот Ипр. Втората битка кај Ипр заврши на 25 мај, со незначителни придобивки за Германците. Меѓутоа, воведувањето на отровен гас имаше големо значење во Првата светска војна.

Веднаш по германскиот напад со гас во Ипр, Франција и Британија почнаа да развиваат сопствено хемиско оружје и гас-маски. Со преземањето на водството на Германците, голем број проектили исполнети со смртоносни материи ги загадија рововите од Првата светска војна. Гасот иперит, воведен од Германците во 1917 година, предизвика пликови на кожата, очите и белите дробови и уби илјадници. Воените стратези ја бранеа употребата на отровен гас велејќи дека тој ја намалува способноста на непријателот да одговори и на тој начин спасува животи во офанзивите. Во реалноста, одбраната од отровен гас обично одржуваше чекор со офанзивните случувања, а двете страни користеа софистицирани гасни маски и заштитна облека што во суштина ја негираше стратешката важност на хемиското оружје.

Соединетите Американски Држави, кои влегоа во Првата светска војна во 1917 година, исто така развија и користеа хемиско оружје. Идниот претседател Хари Труман беше капетан на американска теренска артилериска единица која испука отровен гас против Германците во 1918 година. Севкупно, повеќе од 100.000 тони агенси за хемиско оружје беа употребени во Првата светска војна, околу 500.000 војници беа повредени и речиси 30.000 умреа.

Во годините по Првата светска војна, Британија, Франција и Шпанија користеа хемиско оружје во различни колонијални борби, и покрај зголемените меѓународни критики за хемиската војна. Во 1925 година, Женевскиот протокол од 1925 година ја забрани употребата на хемиско оружје во војна, но не го забрани нивното развивање или складирање. Повеќето големи сили создадоа значителни резерви на хемиско оружје. Во 1930-тите, Италија употреби хемиско оружје против Етиопија, а Јапонија го употреби против Кина.

Во Втората светска војна, хемиската војна не се случи, првенствено затоа што сите главни воинствени земји поседуваа и хемиско оружје и одбрана – како што се гас-маски, заштитна облека и детектори – кои го направија неефикасно. Покрај тоа, во војна која се карактеризира со молскавично воено движење, стратезите се спротивставија на употребата на сѐ што би ги одложило операциите. Меѓутоа, Германија употреби отровен гас за да убие милиони во своите логори за истребување.

Од Втората светска војна, хемиското оружје се користеше само во неколку конфликти – јеменскиот конфликт од 1966-67 година, Иранско-ирачката војна од 1980-88 година – и секогаш против силите на кои им недостигале гас-маски или други едноставни одбранбени средства. Во 1990 година, Соединетите Држави и Советскиот Сојуз потпишаа договор за намалување на арсеналот на хемиско оружје за 80 отсто во обид да ги обесхрабрат помалите држави да складираат оружја. Во 1993 година, беше потпишан меѓународен договор со кој се забранува производството, складирањето (по 2007 година) и употребата на хемиско оружје. Тој стапи на сила во 1997 година.