Нарушување кое експлодира низ светот: Аутизам кај дете – како да го препознаете

Аутизмот е невробиолошко развојно нарушување кое најчесто се манифестира во првите 30 месеци од животот, односно во првите три години од животот. Ова нарушување се јавува во периодот кога детето станува свесно за неговата околина и за себе.

Бројот на деца со дијагноза на аутизам постојано се зголемува. Аутизмот има растечка стапка на појавување од 10-17 отсто годишно. Тој во светот има епидемски размери и тенденција на зголемено појавување. Според најновите истражувања, во САД до 2015 година секое второ дете ќе има аутизам.

Во Македонија сите бројки се проценки и претпоставки.

Во 90-тите се сметаше дека аутизмот е нарушување предизвикано од емоционални нарушувања на целото семејство. Во буквален превод тоа би значело дека детето не постигнало никаква социјална интеракција или се повлекло во себе (граници на светот кои ги создало до ден-денес не им се познати ниту на научниците кои ја посветиле целата своја работа на истражување на аутизмот) пред да настане каква било социјална интеракција. Неодамна, разни популарни теории доведоа до поврзување на вакцината и развојот на аутизмот. Сепак, невозможно е со сигурност да се потврди бидејќи има случаи на деца кои не биле вакцинирани на рана возраст, а страдаат од некои нарушувања кои се дел од аутистичниот спектар.

Причините – непознати

До ден-денес не е сосема јасно што е причината за развојот на аутизмот, зошто аутизмот се јавува во првите месеци од животот и зошто децата кои целосно нормално се развиваат (во првите месеци или една година) одеднаш се повлекуваат во сосема непознат свет за нас. Ова останува да биде мисија на идни истражувања. Важно е да се нагласи дека промените не мора да бидат видливи по раѓањето, но може да се појават за само неколку недели во текот на втората или третата година од животот. Иако децата кои инаку се многу лути и незаинтересирани, подобро речено со „волшебен“ свет што треба да го запознаат, тие се лесни за забележување по некое време. Она што се обидуваме да го кажеме во овој текст не е дискриминација на децата со аутизам или нивните родители, туку да обрнеме внимание на сложеноста на нарушувањето што треба да се препознае и континуирана терапија за да се направи обид за напредок.

Симптомите што се споменати не мора да се појават кај сите деца со аутизам. Манифестацијата на симптомите зависи од аутистичкото нарушување од кое страда детето. Во изминатата деценија се забележува голем пораст во дијагностиката на аутистичниот спектар на однесување, делумно поради промените во дијагностичките параметри.

Дали моето дете боледува од аутизам? И на ова прашање нема одговор бидејќи причините за аутистични нарушувања не се целосно разјаснети. Дали се работи за единствена причина или повеќе, не е јасно. Но повеќето експерти што се занимаваат со овој проблем веруваат дека постојат неколку причини. Важно е да се знае дека ниту еден познатите симптоми или знаци на однесување сам по себе не е знак на аутизам. Некои од симптомите или знаци на однесување можат да бидат предизвикани од други проблеми, како што е не обраќање кога се довикува со име, што може да биде предизвикано од проблеми со слухот.

Аутизмот е почест кај момчињата отколку кај девојчињата. Најдоброто нешто што може да го направите ако се сомневате на аутизам кај детето, е да посетите лекар. Постојат професионални тестови кои можат да дадат подетална слика за тоа дали станува збор за аутизам или за нешто друго. Обично вашиот педијатар ќе ве упати на психијатар за понатамошна анализа.

Децата со аутизам не се лесни за тестирање. На тестовите за интелигенција обично постигнуваат подобар успех во задачите кои бараат изведба, отколку на вербалните задачи, па и покрај тоа што заостануваат во многу области, некои прашања може да покажат резултати кои се совпаѓаат со нивната возраст. Со тестот за интелигенција под водство на искусен испитувач често е можно да се предвиди исходот.

Ран третман го подобрува исходот

Аутизмот не може да биде целосно излечен, но со многубројни терапевтски методи може да се контролира. Штом се направи дијагноза, обично се организира детална дискусија со специјалисти (психијатар, невролог, логопед, психолог и оториноларинголог). Колку повеќе внимание, охрабрување и грижа му давате на вашето дете, шансите за таква смена се поголеми. Голем е чекорот за детето да го направи она што го баравте од него или да ве праша нешто. Иако ситуацијата може да се смени во следната минута, сепак детето покажало одредено ниво на социјална интеракција – што значи дека со повеќе работа со терапевтите може да се постигне повеќе. Иако ситуацијата (особено кога децата се помали) се чини дека е целосно безнадежна, некои деца речиси целосно се закрепнуваат преку многубројни третмани и растат како релативно совесни и нормални членови на општеството. Кога велиме нормално, тоа не значи дека децата со аутизам се помалку вредни, но нивната комуникација е различна, за поголемиот дел од општеството е незамислива и неразбирлива. Дете со аутизам може да биде просечно или дури и натпросечно интелигентно, понекогаш децата со аутизам „се отвораат“ со креативна работа или со сложување на некој вид конструкција. Меѓутоа, во некои случаи, потребна е доживотна нега, на пример, кај Ретов синдром.

Први знаци на аутизам 

– Не обезбедува контакт со очите (на пример, хранење, но исто така и избегнување контакт со очите со родителите и другите луѓе во нивната средина).

– Може да покаже приврзаност кон само едно лице, како мајка, татко, сестра, брат или друго лице со кое се чувствува безбедно (постои можност, но тоа не е правило).

– Тешко се навикнува на мокрење.

– Не враќа насмевка (дури и кога родителите се во прашање).

– Не реагира на свое име или на гласот на блиска личност.

– Не го гледа предметот што го покажувате.

– Не користи гестови за комуникација.

– Не покажува знаци на галење, не возвраќа на галење.

– Не имитира движења и изрази на лицата на родителите.

– Не покажува интерес или среќа кога комуницирате со другите.

– Неразбирлив говор (може да се јави говор со сопствен јазик и евентуално неразумно повторување или непримерна ситуација).

– Еднаков однос кон луѓето, животните и нештата – детето кое боледува од аутизам сè перципира подеднакво и подеднакво се однесува кон сè. (или сè му е важно, или ништо не е важно за него).

– Не успева да ја процени ситуацијата – на пример, не се плаши да тргне по патот полн со автомобили. Но тој страв е крајно агресивен во простор што е безопасен за него, на пример, на ливада.

Подоцнежни знаци на аутизам

– Неможност да се создаде пријателство и блиски односи.

– Неможност да се игра во општеството (може да биде непредвидливо).

– Повторливи однесувања (на пр. ротирање во кругот) и невообичаена употреба на јазикот (на пример, вреска и испушта чудни звуци).

– Преголема окупација на одредени предмети и активности.

– Неможноста да се изведат некои рутини (можат да седат со часови во целосен мир и во чудна ситуација).