Што стои зад смртоносните пожари во Грција
Јанис Варуфакис
Библиската несреќа се урна на Атика минатиот понеделник. Го видов нејзиниот прв знак кон крајот на утрото на атинскиот аеродром, каде што гледав како мојата ќерка заминува во Австралија. Силна вжареност од горење дрво ме натера да погледнам кон небото, каде што жолтото сонце беше опкружено со темнина како да е помрачување, а тоа можеше да го предизвика само густ, неверојатен чад.
До раната вечер, вестите почнаа да пристигнуваат. Многу од куќите на нашите пријатели и на некои од нашите роднини во источна Атика беа уништени. Шумските пожари се ширеа бргу кон силно изграденото крајбрежје, пресекувајќи ги населбата Мати и градот Рафина надвор од Атина и принудувајќи ги жителите да побегнат кон морето.
Јас првпат дознав за жртвите кога активистите што припаѓаат на нашето политичко движење, ДиЕМ25, ги кажаа своите маки. Пламенот ја уништи нивната куќа во Мати, заедно со секоја друга куќа на нивната улица; но барем тие ги спасиле своите животи. Едвај. Нивните најблиски соседи исчезнаа; кога нивните трупови беа откриени следното утро, тие беа стуткани заедно, а нивното тригодишно девојче во средината, во глетка што ги крши срцата.
И застрашувачките вести продолжија да се шират. Исчезнати се една пријателка и нејзиниот сопруг, чија куќа е пеплосана. Роднина, чија куќа стои на карпа покрај морето, мораше да скокне на 70 метри во карпестите води долу под неговата куќа што гореше. За среќа, тој беше спасен од рибарите. Но, 26 други луѓе, кои беа многу блиску до истото крајбрежје, им подлегнаа на чадот и пламенот пред да стигнат до водата. Како што пишувам, официјалниот број на загинати изнесува 81, со неодреден број исчезнати лица. Зборовите ми натежнуваат.
Зошто се случи тоа? Сувата зима создаде големи количества исушена шума и грмушки, кога во еден ден кога температурите достигнаа 39 Целзиусови степени и ветрови што се движеа на 130 километри на час го разгореа пожарот. Но, на овој, нашиот црн понеделник, времето се сврте кон хроничните неуспеси на грчката држава и општество за да го претвори шумскиот пожар во смртоносен пекол.
Повоениот економски модел на Грција се потпираше врз анархичен, непланиран развој на недвижнините секаде каде што ќе се стигне (вклучувајќи ги и клисурите и боровите шуми). Тоа нè остави, како и секоја земја во развој, ранливи на смртоносните шумски пожари во текот на летото и поплави во зима (само минатата зима, 20 лица загинаа во куќи изградени на течението на исушен поток).
Овој колективен неуспех, природно, е потпомогнат и поддржан од постојаниот недостаток на подготвеност на грчката држава: нејзиниот неуспех да ги исчисти полето и шумите со акумулирано раздвојување во текот на зимата и пролетта, на пример, или да воспостави и одржува пат за бегство за итни случаи за жителите. Потоа постојат вообичаени злосторства на олигархијата, како што е нелегалното затворање на брегот околу крајбрежните вили поради приватизација на плажата. Очевидци со кои зборував ми рекоа дека многумина загинале или биле тешко повредени кога се бореле против бодликавата жица што ја поставиле богатите меѓу нив и морето.
И последно, но не и најмалку важно, постои и колективна вина на човештвото. Оваа катастрофа покажува како брзите климатски промени турбо ги полнат природните феномени кои ги казнуваат нашите човечки недостатоци.
Како што често се случува кога шумските пожари ја разоруваат Грција, владата навестува дека е во прашање подметнување. Не можам да ја отфрлам таквата можност, но не сум убеден. Грчките влади традиционално сметаат дека е погодно да се обвинуваат профитерите, пожарникарите, терористите, па дури и странските агенти. Со ваквите запаливи тврдења што доминираат во вестите, официјалните претставници избегнуваат да ги признаат своето незнаење и неспроведување и прифаќање и спроведување соодветни закони и прописи за безбедност.
Каква улога имаа штедењето и големата депресија на Грција во неефикасноста на одговорот? Одделенијата за противпожарна заштита, агенциите за заштита на граѓаните, службите за брза помош и болниците имаат ужасно голем број недоволно вработени. Можеби пожарите ќе беа запрени ако имавме три пати поголем број работници во пожарникарство и противпожарни авиони. Земјата што страда од децениско намалување на јавните услуги едвај може да се очекува добро да се подготви за катастрофа што е уште полоша од климатските промени.
Новинарите ме прашуваат дали Европската Унија помага. Реалноста е дека имавме деструктивни пожари пред и по влезот во ЕУ и замена на драхмата за еврото. ЕУ немаше никаква улога во тоа што ни помага да се бориме против пламенот, задача што не е во нејзина надлежност и не може да се смета за одговорна за пожарите или за 70 години злоупотребите на грчкото општество околу природната средина. Но, несомнено е дека во текот на изминатата деценија тројката на грчките официјални доверители – Европската комисија, Европската централна банка и Меѓународниот монетарен фонд – активно ја лиши грчката држава од ресурсите и способностите што се потребни во такви ситуации.
Можеби, значи, ова не е момент (истите новинари прашуваат) Атина да се побуни и да побара крај на штедењето и намалувањето на трошоците што се штетни за опстанокот на Грција? Секако! Секој момент е добар момент да се соочиме со Тројката во врска со стравот од несигурност и мизантропски социјални политики кои создадоа постојана хуманитарна криза во Грција.
Во текот на една деценија изгубивме многу повеќе луѓе во трагедијата предизвикана од естаблишментот на ЕУ, отколку на поплави или шумски пожари. Повеќе од 20.000 луѓе извршиле самоубиство од 2011 година, додека еден од десетте работоспособни Грци емигрирал поради економската депресија што ЕУ ѝ ја наметнала на Грција.
Очекувам дека во Брисел ќе се леат крокодилски солзи над нашите жртви од пожари и слично лицемерно однесување од страна на грчката влада. Но, не очекувам никакво враќање на организираната мизантропија што ја погодува Грција само затоа што речиси 100 лица загинаа во еден ден. Ако не се организираат прогресивците низ цела Европа, да ја прифатат локалната одговорност и да се здружат за да извршат притисок на ниво на ЕУ, ништо нема да се промени, освен натамошно зајакнување на гордите мизантропски политички сили, како што се грчката Златна зора, италијанската Лега, Христијанско-социјалната унија и Алтернатива за Германија, австриската влада на Себастијан Курц и полско-унгарската илиберална оска. Во овој контекст, грчките шумски пожари се трагичен потсетник за нашата колективна одговорност како Европејци.
(Авторот е поранешен министер за финансии на Грција и професор по економија на Универзитетот во Атина)