Зошто сите треба да носиме маски


Со оглед на тоа што поголемиот број земји веќе излегоа од заклучувањето носењето маски за лице во јавноста може да помогне да се намали стапката на инфекцијата со корона вирусот

 

Маските за лице се симбол на ерата на пандемијата – визуелна метафора за малиот, невиден вирусен непријател што може да демне од кој било агол. Некои се одлучуваат за шамија завиткана околу лицето, други со свиткана маица ја покриваат устата. Малкумина среќни носат карактеристични хируршки маски или, уште поретки, Н95 респиратори.

Додека пред неколку месеци некој што носи маска во јавноста би предизвикал чудни погледи во многу земји поради таквото однесување, тие сега се потсетник за чудните времиња во кои живееме. И како што владите ширум светот почнаа да ги олеснуваат своите заклучувања за да дозволат нивните граѓаните повторно да се мешаат во поширокиот свет, сè поголем број луѓе се одлучуваат да носат маски за лице во јавноста.

Но, сè уште има расправа за тоа дали луѓето во јавноста воопшто треба да бидат охрабрени да носат маски за лице, а на некои места, како САД, има гласни одбивања од истакнати личности да се носат во јавноста маски за лице. Во некои земји, како што се САД, носењето маски стана интензивно политичко прашање.

Во раните денови на пандемијата, многу влади ја предупредуваа јавноста да не носи маски за лице поради стравот од преголема побарувачката што ќе ги остави здравствените работници од првите редови да останат без нив, а да ги намалат лажното чувство на сигурност кај луѓето. Некои – како што се САД – оттогаш го сменија овој совет.

Но, дали маските за лице навистина можат да направат разлика во нашата борба против Ковид-19?

„Клучна точка е дека земјите што ја израмнија кривата користеа маски во јавноста“, вели Крис Кенион, раководител во Институтот за тропска медицина во Антверпен, кој испита дали маските за лице може да имаат улога во ограничување на ширењето на Ковид-19 во одредени земји. „Овие беа претежно азиски земји. Поради некоја причина, до неодамна европските експерти – освен Чешка – не беа во можност да научат од она што се работеше во Азија“.

За да разберете зошто може да делуваат маски за лице, важно е да се погледне како вирусот што предизвикува Ковид-19 се шири на прво место.

Штом зарази некого, вирусот Сарс-КоВ-2 одговорен за болеста ги киднапира клетките за да се реплицира. Како што се размножуваат, овие нови честички на вирусот потоа испаѓаат од клетките и стануваат суспендирани во телесните течности во нашите бели дробови, уста и нос. Кога заразеното лице кашла, може да испрати тушеви со мали капки – познати како аеросоли – исполнети со вирус во воздухот.

Едно единствено накашлување може да произведе до 3.000 капки. Постојат стравувања дека вирусот исто така може да се шири едноставно преку зборување. Една неодамнешна студија покажа дека може да испрскаме илјадници капки невидливи со голо око во воздухот само со изговарање на зборовите „останете здрави“.

Откако ќе излезат од устата, многу од поголемите капки брзо ќе се населат на околните површини додека помалите остануваат суспендирани во воздухот со часови, каде можат да се вдишат. Додека однесувањето на капките исполнети со вируси во простории со климатизација и надворешните опкружувања се помалку добро проучени – за нив се смета дека побрзо ќе се населат на површините во нарушен воздух. Исто така, постојат некои извештаи дека корона вирусот може да се шири преку системите за вентилација во зградите.

Откриено е дека вирусот Сарс-КоВ-2 преживува во овие капки од аеросоли најмалку три часа, според една студија на вирусологот Нелтје ван Доремален и нејзините колеги во американскиот Национален институт за алергија и заразни болести, Хамилтон, Монтана. Но, неодамнешната студија, откри дека вирусот Сарс-КоВ-2 е сè уште заразен повеќе од 16 часа откако е суспендиран во капки од аеросоли. Откриено е дека вирусот е „извонредно еластичен во форма на аеросол“ во споредба со другите слични корона вируси што ги проучувале.

Необјавената анализа на 318 избувнување на Ковид-19 во Кина покажа дека тој најчесто се пренесува во затворени простори, особено во домовите на луѓето, но и во јавниот превоз, во рестораните, кината и продавниците. Пронајден е само еден пример каде се чини дека вирусот се пренесувал додека луѓето биле надвор.

Генетскиот материјал од Сарс-КоВ-2 е откриен и во воздухот во тоалетите и просториите што ги користат луѓето заразени со Ковид-19. Една студија за кластер на случаи што се случиле во ресторан во Гуангжу, Кина, сугерира дека во слабо вентилирани простори вирусот може да се шири кај луѓето што седат во непосредна близина преку капки воздушни аеросоли.

„Маските за лице може да помогнат во намалувањето на пренесувањето во заедницата, особено ако се користи во јавниот превоз и области полни со луѓе“, вели Бен Коулинг, шеф на епидемиологија и биостатистика на Универзитетот во Хонгконг.

Тој и неговите колеги неодамна објавија студија во која се гледа ефикасноста на маските за лице за да се спречи ширењето на вирусот од заразени лица. Откриле дека стандардна хируршка маска за лице е доволна за значително да се намали количеството вируси што бегаат во здивот и кашлицата кај луѓето заразени со различни респираторни вируси, вклучувајќи благ вид корона вирус, грип и носен вирус кој предизвикува обична настинка.

Носењето маска за лице е многу важно со Ковид-19 бидејќи има врска со застапеноста на асимптоматските носители кои сè уште можат да го шират вирусот на други. Се проценува дека некаде од 6 до 18 проценти од заразените можат да го носат вирусот без да развијат симптоми. Ако на ова се додаде периодот на инкубација од околу пет дена, но во некои случаи до 14 дена, пред да се развијат симптоми, заразените можат да го шират вирусот кај многу луѓе пред да паднат болни.

„Ова прави особено тешко да се потисне преносот во заедницата“, вели Коулинг. „Но, ако секој носи маски за лице, тоа би значело заразени и асимптоматски луѓе да носат и маски. Тоа може да помогне да се намали количеството на вирус што влегува во околината и потенцијално предизвикува инфекции“.

 

Фото: Б. Грданоски

Дури и носењето влажна домашна маска може да го намали бројот на капки кои секој од нас испушта додека зборуваме, според студијата на истражувачите од американскиот Национален институт за здравство, Бехесда, Мериленд.

Секако, можноста за специјализирани маски за еднократна употреба како респираторната Н95 да ги филтрираат честичките од воздухот е голема. Тие се дизајнирани така што пасивно филтрираат 95 отсто од честичките во воздухот.

Нивниот перформанс со блокирање на вируси од влез, сепак, не е идеален. Некои вируси можат да бидат мали колку 0,01 микрометри, додека истражувачите објавија дека корона вирусот што предизвикува Ковид-19 е со големина од 0,07-0,09 микрометри. Респираторните вируси, сепак, имаат тенденција да бидат суспендирани во аеросолни капки, кои можат да се движат во големина од 0,1-900 микрометри, така што нивното блокирање е често поважно.

Има некои истражувања кои покажуваат дека овие респираторни маски се ефикасни кога станува збор за заштита на луѓето од Ковид-19. Една анализа на здравствените работници во Кина покажа дека оние кои носеле респиратори на Н95 не се заразиле со вирусот и покрај тоа што се грижеле за многу заразни пациенти. Ова е една од причините зошто овие маски се сметаат за важни за здравствените работници во првите редови.

Исто така, има некои кои стравуваат дека маските за лице можат да предизвикаат лажно чувство на сигурност кај оние што ги носат.

Други истражувачи откриле дека при кревањето на маица над носот и устата ќе блокираат помалку од половина од аеросолите што доаѓаат кон нив. Исто така, беше откриено дека други ткаенини, како што се свила и полиестер, се изненадувачки ефикасни. Откриено е дека памучниот фланел, волна и ватиран памук се особено добри во блокирањето на ултрафинираните честички, а една студија сугерираше дека еден чорап, кога е рамен и притиснат цврсто на носот и устата, може да послужи и како добра замена за итни маски.

Додека маските за лице може да предизвикаат малку непријатност и да биде потешко да ги забележиме изразите на лицето на оние со кои разговараме, тие работи се мала цена да се плати за безбедно и добро одржување на луѓето околу нас. (Би-би-си фјучр)