Зошто не успеа генералниот штрајк во Грција? Работниците се истоштени

Рена никогаш не знаела штрајк во Грција а таа да не го поддржува, никогаш не пропуштила митинг што нашата партија го поддржа. Но, во средата, на митингот по повод реткиот национален генерален штрајк, Рена не беше таму. Загрижен, ѝ се јавив. Не, ништо не се случило. „Едноставно не можам да си дозволам да изгубам еднодневна плата, не оваа недела“, рече таа, извинувајќи се. Откако го изгуби својот стан минатата година од фонд за мршојадци – инвестициски фонд кој купува акции евтино во компании кои пропаѓаат за да ја преземе контролата, да ги подобри нивните перформанси и така да заработи пари – Рена се мачеше да ја плати киријата за овој месец, која јаде 60 отсто од нејзиниот приход. „Ќе ви се придружам накратко, за време на мојата пауза за ручек“, вети таа.

Рена не е нетипична. Одѕивот на генералниот штрајк беше депресивно низок. Маргарет Тачер беше во право дека комбинацијата на штедење и финансијализацијата на становите на работничката класа (преку продажбата на општинските куќи) е совршен отров за синдикалното движење. Во Грција, финансијализацијата на домувањето зеде пообичен пат. Случајната средба во 1998 година со директор на една голема германска банка ме предупреди за тоа многу пред да се открие.

Збунет од неговата радост што Грција беше поканета да влезе во еврото, го прашав зошто. Тој објасни дека ние Грците сме „влажниот сон“ на неговата банка. Иако многу посиромашни од Германците, 80 отсто од Грците целосно ги поседуваа своите домови и немаа долгови. „Откако вашите плати ќе бидат во тврда валута, вие ќе бидете нашите најдобри клиенти“, рече тој. „Ќе ви продадеме хипотеки, ‘фолксвагени’, секакви апарати и заеми за да ги купите“. Неубеден, прашав што мисли дека ќе се случи кога тие заеми ќе предизвикаат економски бум поттикнат од долгови, надувувајќи меурчиња кои сигурно ќе пукнат и потоа ќе ги остават неговите грчки клиенти со ништо друго освен неисплатливи долгови. „Ќе ви ги земеме куќите“, одговори тој, пресретливо.

Денес, во земја со 10 милиони жители, повеќе од еден милион домови и мали бизниси, вклучително и станот на Рена, паднаа во скутот на фондовите за мршојадци кои купуваа потресени хипотеки од банките по мал дел од номиналната вредност на заемите. Како што се продаваат на аукција, овие средства добиваат поврати над 200%, кои легално ги пренесуваат на нивните офшор сметки. Така, околу четвртина од националниот годишен приход на Грција ќе биде исфрлен од земја чии работни луѓе не можат да си ги дозволат основните работи, но чии богаташи го слават својот неочекуван неочекуван успех во последните четири години.

Кога ударните бранови од финансиската криза во 2008 година ја погодија Грција, немајќи валута за девалвирање, нејзините доверители ја наметнаа логиката на внатрешна девалвација: наместо девалвација на валутата од, да речеме, 30%, се намали за 30% сè друго – платите, пензиите, трошоци за здравство и образование итн. За жал, има една работа која внатрешната девалвација никогаш не може да ја девалвира: долгот. Откако изгубија толку голем дел од приходите во евра, додека нивниот долг во евра растеше, и грчката држава и работниците како Рена банкротираа.

Околу 2018 година, кога државата ги растоваруваше своите средства со пожарна продажба и странските пари брзаа да купат евтина земја и имот, слободниот пад почна да се забавува и се појави коматозна рамнотежа. Кириите и цените на куќите го пробија покривот, поттикнати и од дигитални номади и домови претворени во Airbnb, додека платите останаа на подот. Помеѓу 2009 и 2023 година, во земји како Полска и Словенија, реалната сатница значително порасна (42% и 23%, соодветно). Но, во Грција падна за неверојатни 23,7%. Грција дури успеа да ја измести Бугарија од дното на табелата на ЕУ27 во однос на куповната моќ на сатницата. Во 2022 година, речиси секој четврт од сите грчки работници со полно работно време живееше со приходи кои во 2009 година се сметаа под прагот на сиромаштија.

Згора на тоа, кога сиромаштијата на многумина оди рака под рака со приватизацијата на секој јавен имот, демократијата е следната жртва. Поранешното јавно претпријатие за електрична енергија на Грција е пример. Поделено на делови кои им беа предадени на пет грчки олигарси (заедно со приватните инвестициски фондови како Macquarie и CVC), нивните профитни маржи се меѓу највисоките во Европа. Но, обидете се да ги критикувате и ќе мора да се откажете – барем од петте големи ТВ канали кои, по некоја чудна случајност, се исто така контролирани од истите пет олигарси. Дали е чудно што Грција е на 107 место, зад Катар и Тајланд, во индексот за слобода на печатот на „Репортери без граници“?

Нормално, ваквите глетки на незадоволство треба да бидат плодно тло за мобилизација на работна сила. Но, не во Грција, каде што најголемиот дел од штедењето, електронските аукции што се користат за иселување на сопствениците на куќи и гадните приватизации беа запишани во закон од страна на левиот центар: прво социјалистите од Пасок, потоа мојата поранешна партија, левичарската Сириза, која е ја губи поддршката и пратеници, и повеќе не е официјална опозиција.

Со оглед на тоа што левицата ја заврши својата валкана работа за тоа – со премолченото соучесништво на синдикатите што ги контролираше левицата – централно-десничарската влада на премиерот Киријакос Мицотакис беше целосно невознемирена од наводниот генерален штрајк во средата. Неговата вистинска загриженост беа застрашувачките расправии во неговата владејачка партија што се појавија веднаш по победата на Доналд Трамп.

Од 2019 година, со падот на левицата која сама ја предизвика, Мицотакис ја изгради својата хегемонија врз коалиција од две фракции: едната која се колне во штедење, брза продажба и грабеж што ја одржува олигархијата сериозно богата; и втора екстремно десничарска, ксенофобична фракција на Трамп. Со три екстремно десничарски партии кои веќе се во парламентот и кои му трчаат зад петиците во анкетите, Мицотакис се соочува со бунт од неговата фракција Трамп.

Што се однесува до левицата, нашата тешка двојна задача е, прво, да ја вратиме довербата на луѓето што ги оставивме во вредно реконструирана предаторска состојба и, второ, да предизвикаме верување дека отпорот никогаш не е залуден.

(Јанис Варуфакис, поранешен министер за финансии на Грција, е лидер на партијата МеРА25 и професор по економија на Универзитетот во Атина. Текстот е објавен во „Гардијан“.)