Зошто акциите, златото и доларот уриваат рекорди?

Американската берза играше на врвовите во последните две години. С&П 500 се зголеми за приближно 40 отсто откако претседателот Џо Бајден ја презеде функцијата во јануари 2021 година и, заедно со Дау Џонс и НАСДАК, постојано поставува нови рекорди. Покрај тоа, доларот нагло зајакна во однос на секоја главна валута, додека цената на златото се искачи на историски рекорд од 2.470 долари за унца претходно овој месец.

Економистите и коментаторите се мачеа да ги објаснат овие трендови. Додека зголемувањето на цените на златото може да се припише на зголемените перцепции за ризик кои произлегуваат од политичките и геополитичките несигурности, ова објаснување не го зема предвид растечкиот пазар на акции. Спротивно на тоа, падот на индексот на нестабилност VIX од 2022 година може да го објасни растот на американската берза, но не и скокот на цените на златото.

Едно можно објаснување за бумот на акциите е брзата појава на вештачка интелигенција од крајот на 2022 година, што предизвика акциите на компаниите како што е производителот на чипови НВИДИА до небо. Но, додека технолошкиот сектор доживеа најголеми добивки и привлече најголемо внимание, пазарот постојано расте насекаде, дури и исклучувајќи ги технолошките акции.

Некои сметаат дека објаснувањето за растот на цените на акциите и златото лежи во монетарната политика на САД. Каматните стапки во САД се зголемија во последните две и пол години, вклучувајќи ги и долгорочните стапки. Ова треба да ги намали цените на акциите и стоките. Вообичаено, берзите паѓаат кога каматните стапки растат, под претпоставка дека другите фактори остануваат непроменети. Причината е што зголемувањата на каматните стапки ја намалуваат сегашната дисконтирана вредност на идните корпоративни приходи, што ги поттикнува инвеститорите да се префрлат од акции на обврзници. Згора на тоа, цената на златото исто така има тенденција да опаѓа кога реалните (прилагодени на инфлацијата) каматни стапки растат и обратно.

Тогаш, како би можел некој да тврди дека монетарната политика на САД може да го објасни подемот на акциите и златото? Аргументот е дека пазарните инвеститори, сосема природно, очекуваат Федералните резерви да почнат да ја олеснуваат монетарната политика подоцна оваа година, што теоретски може да ги објасни и високите цени на берзата и цените на златото.

Значи, што ги објаснува неодамнешните финансиски пазари? Дали е тоа заострување на монетарната политика на САД во последните две години или сегашните очекувања за полабава монетарна политика во иднина?

За одговор може да се обратиме до девизниот пазар. Најсилниот доказ против монетарното објаснување за високите цени на акциите и златото е дека американскиот долар е исто така повисок сега за приближно 14 проценти отколку пред три години. Доколку реалните каматни стапки беа ниски или се очекуваше да паднат, зелената валута ќе ослабеше во овој период.

Друго можно објаснување за скокот на цените на златото е дека многу земји почнаа да се диверзифицираат од доларот, особено потенцијалните американски противници како Кина. Но, ако ова беше вистинското објаснување, доларот ќе слабееше наместо да го достигне највисокото ниво во последните 20 години. Покрај тоа, има малку докази дека засилените геополитички тензии меѓу Соединетите Држави и Кина предизвикуваат глобално оддалечување од зелената банкнота, барем досега.

Друго објаснување за истовременото зголемување на цените на акциите, златото и доларот лежи во робусната американска економија која ја поттикнува силната побарувачка за овие средства.

Секако, економскиот раст на САД забави на 2,5% во 2023 година. Сепак, тој сепак ја надмина просечната стапка на раст за овој век – околу 2% од 2001 година. Побарувачката на потрошувачите остана силна, зајакната со економските закони на администрацијата на Бајден – особено Законот за ЧИПС и наука, Законот за инфраструктурни инвестиции и работни места и Закон за намалување на инфлацијата – кои помогнаа да се зголеми растот во 2021 и 2022 година.

Што е уште поважно, економската активност постојано ги надминува очекувањата во изминатите три години. Пред две години, меѓу аналитичарите и пошироката јавност преовладуваше верувањето дека САД се на работ на или веќе во, рецесија. Но, спротивно на овие очекувања, реалниот БДП продолжи да расте.

Растот на БДП беше исклучително висок во 2021 година, а економската активност продолжи да изненадува нагоре во 2022 и 2023 година, и покрај мрачните предвидувања за продолжен пад. Растот продолжи, досега, во 2024 година. И додека ниту демократите ниту републиканците не се склони да ја поништат фискалната експанзија со цел да го запрат растот на националниот долг, побарувачката за американски средства како безбедно засолниште остана силна, што укажува на тоа дека глобалните инвеститори имаат доверба во стабилноста и издржливоста на американската економија.

Секој пат кога растот ги надминува очекувањата, побарувачката за американски акции, злато и долар се зголемува. Но, останува да се види дали овие трендови ќе опстојат и по претседателските избори во ноември.

(Џефри Франкел, професор по формирање на капитал и раст на Универзитетот Харвард, претходно беше член на Советот на економски советници на претседателот Бил Клинтон. Текстот е дел од мрежата „Проект синдикејт“.)