Не сум принц од бајките, вели наследникот на Његош

Принцот на Црна Гора, Никола Петровиќ Његош (80) е единствено име од европските кралските семејства во плејадата добитници на Светска награда на хуманизмот, со која Охридската академија на хуманизмот го слави името на Свети Климент на сите светски меридијани. Во Ќуката на Уранија на МАНУ во Охрид, месецов, во присуство на академици и претседателката Гордана Силјановска- Давкова, наградата му ја врачи претседателот на Советот на Општината Перчо Божиновски,  како потврда дека човекољубието не познава граници, нации, раси, социјални класи, туку го вреднува човечкото универзално творештво и разбирањето меѓу различните култури . 

Принцот на Црна Гора, и покрај обврските, прифати од Париз да одговори на ексклузивното интервју на Независен, благодарејќи и на ангажманот на  амбасадорот Јордан Плевнеш, претседател на Интернационалното жири што ја доделува наградата. 

Претседателот на МАНУ, академик Живко Попов, на доделувањето на светската награда за хуманизам, истакна дека вашата исклучителна референца како лауреат ја претставува Фондaцијата  на кралското семејство Петровиќ Његош, со кој управувате. За какви проекти станува збор и која е вашата цел?

Оваа фондација е создадена во 2012 година со Законот за рехабилитација на наследниците на династијата. Согласно овој закон, таа доби субвенции од црногорската држава во првите шест години од своето постоење, што и овозможи да поддржи и реализира повеќе од 200 проекти од областа на солидарноста, екологијата и културата.

Но, ако Академијата ме удостои со оваа престижна награда, тоа е пред сè поради мојата лична посветеност на мирот и човековите права за време на конфликтот во 1990-тите. Тоа е и затоа што во тој период го иницирав и организирав биеналето во Цетиње.

Денес Фондацијата има неколку проекти во тек во областа на екологијата, промоција на две технолошки иновации. Првата што може да ѝ помогне на Црна Гора да ги реши проблемите со третман и искористување на отпадот со ласерска пирогазификација. Другата, која овозможува термички и електрични мотори да се прилагодат на компримиран воздух (нулта емисија, нула батерии). Работиме и со Министерството за земјоделство за да се формираат зимски градини за ендемските пчели во Црна Гора, со цел да се зачува ова суштинско наследство за биолошката разновидност.

Друг проект кој ми е особено близок е оживувањето на биеналето во Цетиње, кое мораше да запре пред 20 години поради недостиг на средства. Тоа ни беше побарано од Министерството за култура и медиуми и од градот Цетиње. Убедувањето што ме води низ овие проекти е дека екологијата и културата се два моќни противотрови на геополитичките, економските и еколошките пресврти што ги загрозуваат нашите глобализирани општества и нашата биосфера.

Малите земји како Црна Гора можат да станат лаборатории за оваа алтернатива и носители на посакуваната иднина. Затоа го избрав насловот на книгата на англискиот економист Ернст Фридрих Шумахер како мото на Фондацијата.

„Верувам дека не се раѓаме хуманисти, туку стануваме хуманисти кога ќе се соочиме со нечовечноста“. Дали мислевте конкретно на вашата лична биографија или на нечовечноста на глобално ниво?

Навистина, верувам дека во повеќето случаи конфронтацијата со неправдата и насилството е она што предизвикува свесност, а потоа и „хуманистичка“ мобилизација.

Но, оваа свест е и позитивна, во смисла дека сè што ни носи задоволство и позитивни емоции преку нашите човечки односи и култура, во нас ја создава оваа радост и гордост од припадноста кон човечкиот род. Станува како територија што ја делиме и мора да ја браниме.

Што се однесува до мене, на почетокот на 1991 година, по силните емоции и задоволството да се вратам во земјата на моите предци по толку долг егзил, по радоста што го видов паѓањето на Берлинскиот ѕид, трагичните настани од конфликтот, а особено бомбардирањето на Дубровник, ме натера да сфатам дека не е доволно да се биде човек: моравме да се посветиме, да покажеме солидарност, да ги браниме вредностите… Со еден збор, да се биде хуманист.

Дали во ова време на војни, омраза и одмазда, дејствувањето како хуманист влијае на светските услови или овие поединци или напори завршуваат трагично?

Да останеме оптимисти и позитивни: и покрај сите трагедии што ги доживеа човештвото, а Господ знае колку, хуманизмот се спротивставува и расте. Човековите права стануваат се поуниверзални, и никогаш досега не сме виделе толку многу хуманитарни и солидарни кампањи, никогаш порано толку многу комуникација меѓу различни култури. Се разбира, секогаш има трагедии и жртви на нивната посветеност и хуманизам. Тие остануваат примери за храброст и ја заслужуваат нашата почит. Но, историјата ни покажува дека нивната жртва честопати доведувала до важни промени неколку години подоцна.

Амбасадорот Јордан Плевнеш, како претседател на меѓународното жири кое ја доделува наградата, во своето обраќање истакна дека вашата изјава како светски хуманист всушност ја прокламира духовната љубов и милениумската врска меѓу Македонија и Црна Гора, која започнува со една од најголемите љубови. во светската историја меѓу црногорскиот принц Владимир и македонската принцеза Косара. Ќе ни кажете ли за тоа?

Тоа е навистина убава приказна, љубовта на Косара и Владимир. Може да направи одлично сценарио за филм. Можеби би требало да го смениме крајот, што е исто така. Владимир и Косара во нашите две земји ги паметат како хуманисти, но мислам дека тоа не е случај со Владислав, кој го нарачал убиството на Владимир. Во секој случај, тажната и убава приказна на Јордан не потсетува дека се познаваме со векови. Дотолку повеќе е причината нашите две земји да развиваат проекти, особено во областа на екологијата и културата.

Можете ли да ни кажете повеќе за династијата Његош и вашето семејство?

Ова интервју тешко може да се потсети на единствената судбина на ова семејство кое, од малото село Његуши, управуваше со судбината на Црна Гора повеќе од 2 века во нејзината борба за одржување на независноста и слободата. Потребна е книга во неколку тома за да се раскаже за улогата што ја одигра во балканската и европската историја, нејзините врски преку браковите со европските кралски семејства и нејзиниот трагичен крај по анексијата на Црна Гора, нејзиниот егзил и исчезнување од политичката и социјалната сцена.

Што се однесува до мене, моите родители се разделија кога имав 3 години, па затоа живеев со мајка ми која сама се грижеше за мене, а татко ми немаше средства да придонесе за моето образование. Така, живеев меѓу Париз и Бретања со семејството на мајка ми, како мало Французинче далеку од траумите на Балканот. Но, за да дознаете сè за тоа, ќе треба да почекате додека не ги напишам моите мемоари.

Каде живеете и работите денес и дали сè уште имате имоти во Црна Гора?

Добро прашање! Јас сум всушност во процес на подготовка на моето преселување во Црна Гора.

Не, немаме ништо од имотот што му припаѓаше на нашето семејство. Целиот имот на семејството беше конфискуван во 1918 година кога Црна Гора беше анектирана, а ние можевме да го добиеме Законот за статусот на наследниците на династијата од 2012 година, под единствен услов да не се споменува враќање на имотот. Па јас живеам во стан во Подгорица кој ни е доделен по овој закон.

Од друга страна, законот предвидуваше изградба на семејна резиденција на парцела што ја избрав во Цетиње, според плановите што ги имав предвидено. Сега сум сопственик на оваа парцела од 5000 метри квадратни, но проектот никогаш не се реализира од разни административни причини. Што се однесува до работата, јас сум во пензија веќе две години и главно сум вклучен во Фондацијата и нејзините проекти.

Црна Гора одамна не е монархија, а вие сеуште ја задржувате титулата принц на Црна Гора. Како функционира денес во вашата земја, но и во светот?

Се разбира, ги задржуваме нашите семејни титули – тоа е единственото нешто што не може да ни се одземе. Црногорците се горди на својата историја и, преку неа, на херојството на своите предци. Така, преку оваа титула, оваа гордост ја споделуваме братски и едноставно, затоа што без жртвата на нивните предци немаше да има ниту принц, ниту принцеза.

Во остатокот од светот, тоа е поконвенционално и ми е потешко да ја прилагодам мојата природна, материјална скромност на сликата што луѓето ја имаат за принц.

Секоја почест или скандал во кралските семејства ширум светот одекнува во јавноста. Како успеавте да ги избегнете тие медиумски замки?

Да ја кажам вистината, никогаш не сум си го поставил прашањето. Направив многу интервјуа и учествував во извештаи, но секој пат за актуелни работи или поопшти теми за Црна Гора, нејзината историја и историјата на нашето семејство. Отсекогаш се грижев да ја заштитам нашата приватност.

Дали животот на принцот е бајка? Дали комуницирате или се дружите со други европски кралски членови?

Една вечер во Париз, бев на вечера со некои пријатели, а нивната 8-годишна ќерка беше таму. Мајка ѝ рече: „Знаеш дека Николас е принц. Девојчето ме погледна со големи очи, импресионирано и рече: „Значи, живееш во палата? – Не, мила моја, живеам во прекрасна работилница каде работам.

– Но, тогаш имаш кочија – Не, јас имам мотор.  – Но, барем кога некој ви пречи, можете да го ставите во затвор? –  Не, што мислиш? Но, твојата приказна е лоша!“

Толку од бајката.

Што се однесува до моите односи со другите кралски семејства, за жал немам ниту време ниту организација да ги одржувам овие односи на долг рок и тажен сум поради тоа.

Во случајот на неколку европски семејства, ние сме братучеди и имаме повремени топли контакти и сигурен сум дека ќе имаме многу да споделиме, не само минатото што не поврзува, туку и посветеноста на некои од нив екологијата и културата.

Но, во моментов, се концентрирам на обидот да ги унапредам проектите на Фондацијата за таа да опстане и моите деца да продолжат да имаат корисно присуство во Црна Гора.

Вие сте и организатор на Меѓународното уметничко биенале во Кралската палата во Цетиње. Што го разликува од другите од ваков вид во светот?

Претпоставував дека мислите на биеналето во Цетиње бидејќи Кралската палата сега е Историски музеј кој е вратен во состојбата во која беше во времето на кралот Никола, кој живееше таму со неговите последни две ќерки Вијера и Ксенија. Што се однесува до Биеналето на современа уметност во Цетиње, тоа е проект што јас и го предложив на црногорската влада во 1990 година по падот на Берлинскиот ѕид.

Првото издание „Исток/Запад“ се одржа во јуни 1991 година, последното во 2004 година. Црногорското Министерство за култура и медиуми и градот Цетиње побараа од мене да го преземам проектот, на кој моментално работиме со неколку куратори на изложбата . Особеноста на биеналето во Цетиње е токму тоа што е отворено, во срцето на градот, со учество на локалното население и уметници, и на теми кои одговараат на актуелните прашања.

1991 „Исток/Запад“ во врска со падот на Берлинскиот ѕид – 1994 година „Види во темнината“ во врска со ембаргото – 1997 година „Алер/Ретур“ во врска со трагедијата на бегалците за време на југословенската војна – 2002 година. Реконструкција“ по Дејтонскиот договор – 2004 година „Сакај го или живеј“ за идентитетски прашања.

Како што можете да видите, не успеавме да се придржуваме до двегодишниот распоред поради настани и буџетски проблеми. Проектот што го претставивме за шестото издание ќе биде насловен „Одгледување на вашата градина“ во однос на геополитичките, економските и еколошките кризи што ги доживуваме.