Земјата со најниска стапка на раѓања во светот преплавена со зони за престој „без деца“

За земја со најниска стапка на новородени во светот – земја која потроши стотици милијарди долари обидувајќи се да ги охрабри жените да имаат повеќе бебиња – идејата за забрана на децата од места како кафулиња и ресторани може да изгледа малку контрапродуктивна. Но, во Јужна Кореја, „зоните без деца“ станаа неверојатно популарни во последниве години. Стотици се појавија низ целата земја, насочени главно кон обезбедување средини без попречување на мирот на возрасните.

Има речиси 80 такви зони само на островот Џеџу и повеќе од четиристотини во остатокот од земјата, според активистичките групи. Тие почнаа да предизвикуваат сомнеж за мудроста на ограничувањето на децата од толку многу места, поттикнат од загриженоста за растечките демографски проблеми во земјата.

Покрај најниската стапка на наталитет во светот, Јужна Кореја има една од најбрзо стареење на населението во светот. Тоа создава проблем како да се финансираат потребите за пензија и здравствена заштита на растечкиот бран пензионери од даночниот приход генериран од  работниците што полека исчезнуваат. И проблемот на Јужна Кореја е поакутен од повеќето.

Минатата година, нејзината стапка на фертилитет падна на рекордно ниско ниво од 0,78 – ниту половина од 2,1 потребни за стабилно население и далеку подолу дури и од Јапонија (1,3), моментално најсивата нација во светот, како и уште подалеку од САД, кои со години се соочуваат со проблеми со стареењето.

Со оглед на тоа што младите Јужнокорејци се соочуваат со притисок на повеќе фронтови – од небесно високи трошоци за недвижности и долги работни недели до зголемена економска вознемиреност – критичарите на зоните велат дека последното нешто што и треба на земјата е уште една работа што ќе ги натера двапати да размислат за започнување семејство. Владата, посочуваат, треба да го знае ова подобро од кој било. На крајот на краиштата, потроши повеќе од 200 милијарди долари во изминатите 16 години обидувајќи се да поттикне повеќе луѓе да имаат деца. Критичарите сугерираат дека, наместо да фрлаат повеќе пари за проблемот, треба да се работи на менување на ставовите на општеството кон младите.

„Општеството мора да се прероди“

Со оглед на тоа што анкетите покажуваат дека мнозинството Јужнокорејци ги поддржуваат зоните без деца, менувањето на тие размислувања нема да биде лесно. Но, постојат охрабрувачки знаци. Во последниве недели реакцијата на зоните доби на интензитет благодарение на Јонг Хје-ин, мајка и пратеник на Партијата за основни приходи, која, во знак на пркос за да го одбележи Денот на детето, го одведе својот двегодишен син во состанок на Националното собрание – каде бебињата обично не се дозволени.

„Секојдневниот живот со децата не е лесен“, им рече таа на собраните пратеници во страстен говор, за време на кој беше сликана како го гушка својот син и го пушта да талка по подот. „Нашето општество мора да се прероди во општество каде што се вклучени и децата“.

Тој говор доби медиумска покриеност ширум светот, но не е единствениот знак дека ставовите може полека да се менуваат. Островот Џеџу – туристичко место на јужниот дел на Корејскиот полуостров  неодамна дебатираше за првиот нацрт-закон на земјата со цел да ги направи таквите зони незаконски (иако ако биде усвоен, тој ќе се однесува само на островот).

Потегот на неговиот провинциски совет доаѓа во услови на зголемена загриженост дека старосните ограничувања наметнати од многу куќи за гости и кампови на островот зависен од туризмот може да му наштетат на неговата репутација за гостопримство. Како што вели Бони Тиланд, универзитетски предавач специјализирана за јужнокорејската култура: „Семејствата со деца кои патуваат во Џеџу на одмор се незадоволни ако возат до живописно кафуле само за да им кажат дека на нивните деца не им е дозволено да влезат“.

Други критичари велат дека проблемот е подлабок од изгубените деловни можности. Некои ги гледаат зоните без деца како неоправдан чин на возрасна дискриминација што е во спротивност со корејскиот устав.Во 2017 година, Националната комисија за човекови права на Кореја оцени дека зоните без деца го прекршуваат правото на еднаквост и ги повика бизнисите да ја прекинат практиката: Таа ја цитираше клаузулата 11 од уставот, која забранува дискриминација врз основа на пол, религија или социјален статус и укажа на конвенцијата на ОН која пропишува дека „ниту едно дете не треба да биде неправедно третирано по која било основа“.

Пресудата дојде како одговор на петицијата на татко на три деца кој беше одбиен од италијански ресторан на Џеџу. Но, таа не е правно обврзувачка и критичарите велат дека тековната популарност на зоните без деца нагласува колку ќе биде тешко да се промени начинот на размислување на луѓето.

Судбоносна супа и популарна идеја

Нашироко се смета дека прифаќањето на зоните без деца во Јужна Кореја датира од инцидентот во 2012 година, кога во ресторан во кој се служела топла супа случајно било попарено дете.  Инцидентот предизвика бурни реакции на интернет, откако мајката направи серија објави на социјалните мрежи во кои го нападна ресторанот.

Првично, имаше големо јавно сочувство за мајката, бидејќи се чинеше дека случајот има паралели со други инциденти во кои установите беа принудени да платат компензација по несреќи во кои учествуваа деца. Но, расположението на јавноста почна да се менува откако се појавија снимки од безбедносните камери на кои се гледа како детето трча наоколу неколку моменти претходно. Многумина почнаа да ја обвинуваат мајката што не го зауздала однесувањето на нејзиното дете.

„Потоа се разви дискусија во текот на следните неколку години на социјалните мрежи за правата и одговорностите на родителите и старателите на малите деца на јавни места и приватни бизниси“, рече Тиланд, која порано предаваше на Универзитетот Јонсеи во Сеул, но сега е на Универзитетот Лајден во Холандија. До 2014 година, вели таа, зоните без деца станаа позната глетка, „најчесто во кафулињата, но и во некои ресторани и други бизниси“. Со текот на годините зоните растеа во популарност, со истражување во 2021 година од страна на Hankook Research кое покажа дека повеќе од 7 од 10 возрасни биле за, а помалку од 2 од 10 против (останатите биле неодлучни). И не се само возрасните без деца тие кои ги поддржуваат. Во Јужна Кореја, правото на мир и тишина е толку широко признато што дури и многу родители ги гледаат зоните како разумни и оправдани.

„Кога сум надвор со моето дете, гледам многу ситуации кои можат да ме намуртат“, рече Ли Ји-ранг, мајка на двегодишно момче.

„Не е тешко да се најдат родители кои не ги контролираат своите деца, предизвикувајќи штета на објектите и другите луѓе. Тоа ме прави да разберам зошто има зони без деца“, рече таа.

Мајката на две деца Ли Џи-Еун од Сеул се согласува. Таа мисли дека е најдобро таа одлука да им се остави на сопствениците на бизниси и ако на родителот „не му се допаѓа тоа, тогаш може да побара зона дозволена за деца“.

Не сите родители имаат толку разбирање. Ким Се-Хи, исто така од Сеул, рече дека се чувствува „нападнато кога ќе види бесрамен знак за забрана за деца како оној објавен во продавница“.

„Има толку многу омраза против мајките во Кореја со термини како „мајка-чунг“ („мајка бубачка“, погрден термин за мајките кои се грижат само за своите деца до непочитување на другите) и мислам дека зоните без деца го потврдуваат тоа негативно расположение кон мајките“, рече таа.

Во меѓувреме, би било погрешно да се сугерира дека само најмладите во општеството подлежат на такви барања за „зонирање“. На Џеџу, не е невообичаено да се видат знаци на кампови или куќи за гости кои предвидуваат и долна и горна старосна граница за идните гости. Постојат „зони без тинејџери“ и „зони без постари лица“, на пример, па дури и многу зони насочени кон оние некаде помеѓу.Толку бројни станаа „зоните без средна возраст“ што колективно беа наречени „зони без ајае“, жаргонски термин за „чичко“.

Еден ресторан во Сеул стана познат откако „учтиво ги одби“ луѓето над 49 години (врз основа на тоа дека мажите на таа возраст би можеле да вознемируваат женски персонал), додека во 2021 година, кампинг во Џеџу предизвика жестока дебата со известување дека не прифаќа резервации од луѓе на возраст од 40 или повеќе години. Цитирајќи ја желбата да се сведе бучавата и употребата на алкохол на минимум, наведе дека претпочитаат жени во 20-тите и 30-тите години.

Меѓу оние кои предизвикаа бурни реакции на социјалните мрежи е кафулето во Сеул кое во 2018 година се прогласи за „зона без рапер“, „зона без ЈуТубер“, па дури и „зона без професори“. Но, повеќето такви зони следат слична логика – спречување на вознемирување на другите клиенти. На пример, зоните без YouTube станаа популарни како одговор на трендот познат како „мукбанг“ (заснован на зборовите за „јадење“ и „емитување“) во кој некои преносители во живо се јавуваа во рестораните без претходна согласност да се снимаат како јадат.

Тиланд вели дека привлечноста на таквите зони е сложена, но делумно произлегува од силното про-бизнис расположение во земјата. Вообичаен начин на размислување е дека е сосема природно сопствениците на бизниси да кажат кого прифаќаат како клиентела, вели таа. Но, што се однесува конкретно за зоните без деца, таа има друга теорија.

„Корејците во нивните 20-ти и 30-ти особено, имаат тенденција да имаат силен концепт за личен простор и се помалку толерантни кон бучните деца во нивната средина и бучните постари луѓе“, рече Тиланд.

Но, таквите размислувања треба да се преиспитаат ако земјата сака да ги контролира проблемите со населението, вели Тиланд, тврдејќи дека тие „отсликуваат загрижувачка нетолеранција за секој што постои на јавни места а  е различен од тебе“.

„Длабоко вкоренетите ставови дека секоја категорија луѓе припаѓа на нивното место – а за мајките тоа е дом со деца, а не учество во јавниот живот – се една од причините зошто младите жени не сакаат да имаат деца“, рече таа.

Пратеничката Јонг дошла до слично сознание по породувањето во 2021 година. Таа претрпе постпородилна депресија и остана дома во првите речиси 100 дена од животот на своето дете. Кога конечно се чувствуваше доволно добро за да го однесе своето дете на прошетка, искуството беше лошо.

„Кога се обидовме да влеземе во едно кафуле во близина, веднаш ни беше забранет влез бидејќи тоа беше зона без деца“, се сеќава таа во интервју за Си-Ен-Ен. „Бев беспомошна и во солзи. Се чинеше дека општеството не сака луѓе како мене“.

Таа вели дека многу новопечени мајки се чувствуваат вака, наведувајќи го случајот што го истражува Министерството за труд во кој вработена мајка, компјутерска програмерка во водечка технолошка фирма, се самоубила и оставила белешка за самоубиство прашувајќи: „Дали вработената мајка е грешница? ”

„Водам политика за да создадам општество во кое вработените мајки нема да мора да се чувствуваат како грешници“, рече Јонг. Според неа, Јужна Кореја потроши 200 милијарди долари, но не може да им плати на луѓето доволно за да имаат бебе. Нејзината крајна цел е грижата за децата да ја направи „одговорност на општеството како целина, а не на индивидуалните старатели и родители“, за што таа верува дека е единствениот начин да се надмине кризата со населението. Еден начин на кој таа се надева дека ќе ја донесе оваа промена е со притисок за нацрт-закон за еднаквост со кој би се забранила дискриминацијата врз основа на возраста.

Но, законодавството не е единствениот начин, вели таа. Таа смета дека владата и локалните власти можат да постигнат многу со насочување на бизнисите подалеку од зоните без деца и со учење од други земји каде што семејствата со мали деца брзо се прошуштаат низ редици на јавни места како музеи и зоолошки градини. Може да има и други начини за компромис.

Бариста Ан Хи-јул вели дека се соочил со ситуации во кафулето за кое некогаш работел, каде што родителите не можеле да ги спречат своите деца да предизвикаат непријатност, но сепак ја цени потребата да се постигне рамнотежа помеѓу потребите на родителите и оние што не се родители.

„Предлагам време без деца, наместо зони без деца“, рече тој, сугерирајќи на пример, местата да им дозволуваат на децата до 17 часот, а потоа само за возрасни.

„На крајот, тие се само деца. Тоа е најдобрата средина на која можев да помислам“. (CNN)