Заев за МИА: Зимава втора меѓувладина седница на Македонија и Грција

Во следните месеци, односно на зима, во зависност од развојот на пандемијата, во Атина ќе се одржи втората меѓувладина седница на Северна Македонија и Грција. Потпишување на договорот за избегнување на двојно оданочување, нешто што веќе со години го бараа бизнисмените, состанок на коморите меѓу двете земји во Скопје за трговските ознаки, соработка во низа области – економијата, енергетиката, инвестициите, се дел од следните чекори во македонско – грчките односи, кои биле вчера дискутирани и договорени на средбата на премиерите на двете земји, открива претседателот на Владата на Република Северна Македонија Зоран Заев во видео интервјуто за МИА.

Поканата од „Економист“ до македонскиот премиер за учество на „24-та тркалезна маса со грчката Влада“ на 15 и 16 септември во Атина донесе и низа средби за Заев, како со грчкиот државен врв, така и со грчки бизнисмени.

Кусо пред да замине за Скопје, во разговор со дописничката на МИА од Атина, претседателот на Владата на Северна Македонија детално и опширно говори за разговорите со грчкиот државен врв, вели дека посетата веројатно е прва на македонски премиер по 20 години, а освен што ги открива следните чекори на билатерално ниво и најавува интензивирање на соработката, открива и дека Мицотакис сака да дојде во Скопје, но и додава дека грчкиот премиер изразил подготвеност, Грција да снабди вакцина за Ковид-19 и за Северна Македонија и Албанија.

Премиерот Заев, одговара и на тоа дали искуството со Грција, може да биде поука или пример и за односите на нашата земја со Бугарија.

–Премиере, имавте динамични два дена во Атина, со низа средби, учестувавте на конференцијата на „Економист“, од каде што порачавте дека треба да му покажеме на светот дека секој договор и секое пријателство носи бенефит за граѓаните. Имавте можност да се сретнавте со вашиот грчки колега, со претседателката на Грција, со лидерот на опозициската СИРИЗА, која, ако не грешам, веќе е и ваш личен пријател. Да започнеме со средбата со Мицотакис, која беше пораката што Ви ја испрати тој, но и која беше пораката што Вие му ја упативте?

Прво сакам да споделам со нашите граѓани дека ова е остварување на целта за постигнувањето на договорите. Денеска сум овде, веројатно после 20 години македонски премиер во Атина. Разговараме за бизнис, за економија, за соработка, за инвестиции, за нови работни места, раст на бруто домашниот производ кај нас, извоз, нови технологии, искуство кое што го имаат вакви европски земји, кои ни се соседи, како што е Грција и слично и можам да кажам дека ова е афирмирано, не само преку бизнисмените со кои што се сретнавме, туку со лидерството на Република Грција. Прво претседателката направи сериозни охрабрувања, еве конкретно прашањето е за премиерот Мицотакис.

Она што го договоривме, прво е меѓувладина седница на зима, дај Боже до крајот на годината во зависност од Ковид, а тоа е втората меѓувладина седница. Првата ја одржавме во Скопје, кога беа Ципрас и таа Влада. Сега веќе втората ја организираме во Атина, каде што треба дотогаш да го потпишеме договорот за избегнување на двојното оданочување, кој што отвора огромен фронт за грчки инвестиции, за мултинационални компании со грчко потекло и секако со дел од капиталот американски, светски и слично, кои што имаат интерес во нашата земја.

За мене ова е голем успех , заради тоа што денеска го утврдивме, имајќи предвид дека кај нас е рамен данок десет плус десет, овде даноците се 50 до 60 отсто. По природата на економијата, инвестициите ќе се слеат доста во Северна Македонија. Тоа го потврдуваат сите бизнисмени без разлика дали е од областа на енергетиката, земјоделството, лесната индустрија туризмот и која било од дејностите. Огромен е интересот. Самото пријателство си ја направи својата атмосфера.

Да не заборавиме, Грција и досега е втор најголем трговски партнер на Северна Македонија и трет најголем инвеститор, но потенцијалите, според наша проценки се 30-40 отсто искористени досега. Сега ова што го отвораме како можност е директно, преку договорот за избегнување на двојното оданочување, договорот за заштита на инвестициите, сите други економски договори кои што нашата земјата ги немала со својот сосед. И во едни такви околности, верувам дека отвораме едно покомплетно насочување на прилив на странски капитал во Република Северна Македонија. Тоа за мене е ново домашно производство, нови работни места, нов извоз од тоа што ќе се прави, надокнадувајќи го целото ова, голема работа направивме за пренесување на искуството од дигиталната економија. Во последните пет шест месеци, Грција има направено едно совршенство на имплементација на дигитализацијата. Тоа е многу важно, не само затоа што сега е коронакризата и ќе потрае следните шест до осум месеци ќе ја имаме сигурно, но тоа е модернизацијата на 21 век.

Понудија комплетно, од нивниот министер до сите агенции кои што работат, да направат едно фокусирање. Веќе имаат инвестиции како „Циско“ и други компании од Силиконската долина кои што се овде и сакаат да се прошируваат на секаде по Балканскиот Полуостров, но и во Југоисточна Европа, ќе ги мотивира дополнително заради тоа што технолошкиот развој, новите технологии се важна работа.

Разговаравме, во пријателски дух, комплетно да им покажеме на сите што значат две пријателски земји кои имаат потпишано договор за стратешко пријателство, бидејќи Преспанскиот договор не е само за решение на проблемот со името и зацврстување на нашиот македонски идентитет. Најголемиот дел од Преспанскиот договор е стратешкото партнерство и не е само во воздушното покривање, во безбедноста. Овде е економијата, енергетиката, образованието, здравството и слично, така да иако сме дојдени овде на покана на „Еономист“, сепак овие две средби со премиерот и со неговите министри што ги направивме, но и охрабрувањето кое што го добивме од претседателката на Грција, навистина, за мене се остварување на нашите желби за да го искористиме токму тој потенцијал од јужниот сосед кој што е најстара членка на Европската Унија, најстара членка на НАТО од целиот овој регион, со доста добро поставено лоби насекаде во светот, огромен број на компании, силни, мултинационални, но и со милијарди во својот обрт, сето тоа го гледам како можност за економски раст и развој на Република Северна Македонија.

Според ова што го кажавте значи дека за неколку месеци ќе бидете повторно во Атина, но дали разговаравте со Мицотакис, тој да го посети Скопје?

Се разговараше на неколку теми и во тој дел. Прво следува претходница на грчките комори од Атина и од Солун да го посетат Скопје, да одржат состаноци со нас како Влада, но и со нашите комори, за да паднат првите идеи за решавање на трејд марковите, односно за имињата за потеклото на продуктите, кое што сите заедно се согласуваме дека треба да бидеме паметни, да го искористиме овој регион.

Кога го гледате светот глобално, ние навистина сме мал регион. Значаен сме, затоа што сме 30 милиони пазар, но во споредба со целиот свет навистина сме мал регион. Треба да бидеме паметни, да го искористиме ова потекло овде што го има, за наше ново регионално брендирање, секако да ги задржиме националните аспекти, со меѓусебно почитување, а сето тоа да ни даде можност за заеднички настап на пазарите, за зголемување на севкупната понуда, затоа што некои наши продукти се многу конкурентни, но се мали по обем. Ако се здружиме, можеме да освоиме цели пазари.

После тоа, следува секако владината конференција (G2G), која треба да ја одржиме и премиерот Мицотакис сака да дојде во Скопје, затоа што сака да се потсети на тогашните години 1999-2000 кога бил главен, одговорен на Националната банка на Грција за аквизицијата или купувањето на Стопанска банка – Скопје. Тој има убави спомени од тој период. Нема дојдено од тогаш. Сака да дојде, да го посети Скопје, нормално да направиме средби, сака да ја посети Стопанска банка, да ја види, прашуваше дали централата е на исто место, како се движи банката, рековме дека е една од најдобрите банки во државата и една од најголемите во Северна Македонија и секако сака да испрати пораки на охрабрување, на соработка од секој можен аспект.

Знаат граѓаните, еве да повторам, нашите министри за здравство соработуваат. Министрите за надворешни работи и претходно соработуваа, а сега и новиот министер за надворешни работи Бујар Османи ги воспостави контактите, поради тоа што со господинот Дендиас имаа и претходно комуникации, но се воспостави директен линк помеѓу нашата Влада и нивните министри за дигиталната економија и информатичкото општество кое што го имаат овде со министрите за економски прашања. Работи министерот Костас кој што потекнува од Солун, а е дел од МНР-то за економските прашања и тој ќе биде главната карика за да ги оствариме сите тие правни, формални документи кои што треба да ги ослободат сите простори за комуникација.

Разговаравме како да го олесниме пристапот до границите и протокот низ границите да биде уште пофлексибилен и да се движи понатаму, така да едно општо задоволство е кај мене затоа што разговаравме за овие теми.

Знаете дека господинот Мицотакис беше против Договорот од Преспа и тоа е ок, но за него, ставот е многу модерен и европски, таа е завршена работа, верификуван во нивниот, во нашиот Парламент, меѓународно потврден, дајте сега со договорот и со целиот позитивен амбиент да работиме понатаму.

Пријателството носи придобивки. Лично како човек што е учесник во потпишувањето и создавањето на Преспанскиот договор нѐ водеше таа мисла, да отвориме перспективи за младите, за децата, за сегашните генерации. Навистина после 30 години самостојност на нашата земја да немате договор за избегнување на двојното оданочување, заштита на инвестициите, а зборувате со јужниот сосед Грција, кој што е втор трговски партнер, трет најголем инвеститор во Северна Македонија.

Верувам дека ќе ги искористиме овие потенцијали за економски, пред сѐ бенефит на Македонците, на македонскиот народ, на сите граѓани кои што живеат во Северна Македонија, а верувам и придобивки исто така, еднакво ќе има и за грчкиот народ.

Грција во изминатиот период, како и премиерот Мицотакис, говорат за поддршка на Северна Македонија на патот кон Европската Унија. На кој начин Атина би можела да ни помогне?

– Јас многу често зборував со позитивна изненаденост, на сите дебати на Европскиот Совет, првиот неуспешен во октомври, веќе беше премиер господинот Мицотакис, потоа во март со неговиот активен учинок внатре, зборувајќи за перспективите на Северна Македонија, да, и на Албанија, како нивен сосед исто така е еден од најпосветените поборници за европската иднина на Северна Македонија и тоа и го покажавме. Тука беше и борбата на премиерот Борисов, која што се случи. И тоа е едно убаво чувство. Двата единствени соседи од петте наши, што се членки на Европската унија, се борат за нас. Тоа е пријатно чувство.

Нормално, успеавме конечно, во март да ја добиеме долгоочекуваната одлука.

Еве сега помагаат во заокружувањето на преговарачката рамка и одржувањето, до крајот на годината, за време на германското претседателство, на првата меѓувладина конференција, каде што буквално со тоа почнуваат и самите преговори, тие се комплетни поддржувачи на тоа. Имаме среќа што Германија, претседава, канцеларката Меркел е исто така комплетно посветен на оваа насока и верувам дека ќе успееме.

Да не ги забораваме енергетските проекти, беа тема која што само се потврди на состанокот со мојот колега Кирјакос Мицотакис, а тоа е дека Република Северна Македонија изрази подготвеност, не само да закупи количини на гас од Александруполис проектот, но и да влеземе со наше учество. Прашање е на физибилност и на конкретно експертска потврденост колку е тоа учество, но за мене и два проценти и 20 проценти е ок, затоа што тоа е имиџ на државата, да бидеме дел од регионалниот проект на гасификација, кој што го поврзува ТАП проектот односно Trans Adriatic Pipeline, но и Liquid natural gas кој што доаѓа од Америка, од Египет, од Израел од сите тие количини кое што отвора диверзификација, односно разноликост во опциите на снабдување на гас на Северна Македонија.

Знаете дека националниот гасовод ни е над 70 отсто изграден. Верувам дека за една, една и пол година ќе го завршиме целиот прстен за државата, почнуваме да ги гасифицираме градовите и убаво е да имаме опции на конкурентност на гасот и сето тоа уште сега, навремено го потврдуваме. И од големите девелопери, мултинационални компании, тоа е позитивно прифатено. Даде исто така позитивен одек и Владата на Грција преку премиерот. Сето тоа потврдува дека навистина освојуваме еден простор модерен, на гасификација на нашата земја со обезбедени количини на глас со акционерско учество во самите проекти и верувам дека ќе се движиме во токму тој посакуван правец.

Споменавте дека имаа средби министрите за здравство на двете земји, ја имаме и пандемијата, колку таа од една страна помага во соработката на земјите од регионот, но од друга страна гледаме дека границите со Грција се затворени, како тоа влијае врз протокот на луѓе, туристите не можат да дојдат во Грција веќе повеќе месеци?

И во двата аспекти како што поставивте во прашањето, има и предности и слабости. Предностите се дека сме мал регион и сѐ е поврзано. Кога растат бројките во една земја растат и во другата, дури и со затворени граници или со полузатворени граници. Во моментов, навистина границите се затворени, можеби за мобилност, туристичка, граѓанска, на граѓаните, но за стопанството, камионите се отворени, тие функционираат, но кога се затворени дури и за граѓаните, не може секој слободно да патува, еве дури и деловните луѓе да постигнат договор. Тоа може да го прават само преку интерконференциски врски, да склучуваат договори и камионите да одат и транспортот се случува. Не е исто како кога можете да патувате.

Но, сите земји сме согласни дека здравјето е пред сѐ и над сѐ. И сега сите сме прилагодени токму на тие услови.

Ние во нашата земја за да овозможиме дополнителен проток на грчки граѓани во Северна Македонија по различни причини, дали е за стоматолошки услуги во гевгелискиот, битолскиот крај. Не знам, дали е за одредени забавни игри, дали е за шопинг, дали е за бизнис, дали е за инвестиции, веќе воспоставуваме организација на тест центри или терминали на самите гранични премини. Сега со новите технологии, новите тестови даваат резултати од 15- 20 минути. Верувам дека скоро ќе ги имаме и ние за да можеме да ги исполниме и тие услови кои ги бараат и Светската здравствена организација, но и самите земји.

Кога ќе влезе грчки граѓанин во Северна Македонија за излез тој мора да има тест. Ако треба да оди во Скопје или да чека два дена тоа ги одвраќа граѓаните, но ако на 15-20 минути, буквално со земање на брис, го добијат тестот за да може да патува, тоа е друго.

Сите се прилагодуваме, но и сите се надеваме дека конечно до крајот на годината ќе има информација дека вакцината ги поминала сите фази, веројатно ќе имаме опција од неколку вакцини на светско ниво кои на почетокот од 2021 година ќе може да бидат светски присутни, насекаде во светот, верувам и кај нас. Прво да го оствариме тој психолошки ефект дека има вакцина, фала Богу. Тоа ќе ја придвижи економијата. Секако голем дел од граѓаните ќе одлучат како да ја примат, но и развојот на лекот паралелно се случува и тоа ќе биде од голема помош.

Секаква припрема е добродојдена за час поскоро кога ќе замине короната, но дефинитивно, двата аспекти се да ја искористиме можноста, ако не да ја зголемиме мобилноста на пари, капитал, луѓе и сѐ друго што претставува слобода на движење, барем да го подготвиме штом ќе заврши кризата, а втората работа е размената на искуствата.

Венко Филипче со нивниот министер за здравство е во постојана координација и контакти. Разменуваат информации, Грција е поголема земја, членка е на Европската Унија, има пристап до информации што стигнуваат до поголемите земји, па ги споделуваат со нас.

Денеска премиерот на Грција изрази подготвеност дека како членка на Европската Унија, ќе побара и за Северна Македонија и за Албанија вакцината да биде организирана преку нив, затоа што обично оди за земјите членки, па потоа за кандидатите. Ако може тоа побрзо да се организира за нас 15-20 дена порано е добредојдено, зошто да не. За мене, тоа се изрази на пријателство. Ваквиот исчекор, тоа беше негова иницијатива, заедно со неговите министри кажуваат дека ние сме сепак помали земји, кога ќе побараат за десетмилионска Грција, ќе побараат и за два милиони за Северна Македонија, не знам три, три и пол милиони за Албанија, што е израз на пријателство, ние сме два соседи на Грција.

Сето тоа претставува една позитивна атмосфера, која што сакам нашите граѓани, Македонците, Албанците, сите, да ја искористат како можност за идна соработка, да препознаат потенцијал внатре. Јас го препознавам, доволно сум информиран човек, да створат бизнис, да отворат нивни креативи, да најдат начин како да се вградат во целата таа нова можност што се отвора пред нас, затоа што договорите се токму и за тоа постигнати.

Се сретнавте и со Сакеларопулу, интересно е тоа што е прва жена претседател, на функција околу шест месеци, меѓутоа не знаеме каков е нејзиниот став за Договорот од Преспа, бидејќи како претседателка на Советот на државата, строго се држеше до работи поврзани со нејзината тогашна функции. На кои теми разговаравте на средбата со неа?

Јас сум исто така позитивно изненаден, жената доаѓа од експертската правна фела, но е претседател на Република Грција. Имаше комплетно позитивни коментари, даде охрабрување да ги искористиме сите институции, сега после Преспанскиот договор да ја унапредиме нашата соработка, испрати пораки на помош, на понуда, на соработка, на сѐ што треба.

Секако ние пренесовме поздрав од претседателот Пендаровски, од нашиот Парламент, од целата Влада, поздрави на пријателство и соработка. Таа возврати со куртоазијата, со сѐ. Се надевам дека во скоро време помеѓу двајцата претседатели ќе се организира и некоја средба. Тоа ќе треба тие протоколарно да ги направат поканите за взаемна посета еден со друг, но ние изразивме целосна наша подготвеност.

Овде зборувавме за актуелните состојби што се случуваат. Таа верува во пријателството низ дијалогот во целиот регион. Верува дека од оваа криза сите можеме да излеземе посилни, ако ги искористиме предностите дека за време на криза се подготвуваат многу навремени алатки, подготовки, за да имаме и нешто позитивно од самата криза.

Испрати дипломатски комплименти за развојот на настаните во целиот регион, но мислејќи и на Преспанскиот договор, но мислејќи и на договорот помеѓу Србија и Косово, веројатно.

Важно е, Грција сака да продолжи со нејзиното лидерско поставување врз целиот регион, затоа што во 2003 година, прв пат се одржа Самитот за Западен Балкан и европските перспективи. Таа рече дека исто така треба да продолжиме во тој дел. Стојат на располагање, да помагаат во интеграциите во Европската Унија. Имавме еден позитивен состанок за кој што го споделувам севкупното задоволство од сите овие детали во посетата, исто така и со претседателката на Грција.

Споменавте и Вие во еден дел од разговорот, дека Мицотакис додека беше во опозиција беше против Договорот од Преспа, меѓутоа сега вели дека е меѓународен ратификуван договор и Грција ќе го почитува, според тоа, можеме да кажеме дека Александар Македонски нема да ни се најде на патот кон Брисел, но можеби ќе ни се најде Гоце Делчев? Дали можеби целата ситуација со Грција може да биде порака или поука до еден друг наш сосед?

Нашите соседи ни се пријатели и тоа го покажале кога требаше да одлучуваат за иднината, за исполнувањето на стратешките цели на Северна Македонија. Тоа е НАТО и Европската унија. Тие одлучија позитивно. Секако се работи за политичари, дел експерти кои лавираат согласно актуелните состојби. Но, тоа не значи дека имаме ние помалку пријателство.

На патот со Грција на соработката веќе е автопатот „Пријателство“, не е автопатот „Александар Македонски“ еве зборувајќи фигуративно.

„Гоце Делчев“ е автопатот што води од Скопје кон Штип, кој што е во пуштен во употреба, но тоа е патот кон Бугарија, на нашите граници кон Бугарија.

Јас верувам дека навистина, сите заедно ќе учиме низ призмата на градење на односи како историјата да не обединува, како да не сплотува, низ неа да најдеме причини на уште поголемо пријателство, уште поголема соработка.

Историјата не е неважна, многу е важна, но поважна е иднината, а историјата треба да ја искористиме како основа, како темел како база за добра историја. И затоа влеам дури и решавањето на прашањето за Гоце Делчев, ние мора да изнајдеме нишки кои ќе не обединат, кои ќе бидат заеднички, кои што ќе не сплотат во меѓусебното помагање, охрабрување на нова економска трговија, на меѓусебни инвестиции и соработка на сите полиња. Јас верувам дека навистина низ ова прашање повторно ќе излеземе победници и двете страни и мора да излеземе. Заради тоа што договор ќе постигнеме, а ако постигнеме договор, тој да биде одржлив и возможен, а тоа е можно само ако двете страни се подеднакво среќни, затоа што во спротивно не е договор, едната страна се наметнала на другата, нашата на бугарската или бугарската над македонската. Не ни треба тоа.

Реков имаме архиви, можеме да ги отвориме. Самите архиви постојат и кај нас, постојат и во Бугарија. Тие архиви се речиси идентични.

Ако бидеме паметни, пред сѐ нашата и нивната комисија да извлечат заедничка нишка дека заклучоците од сите пет историски личности досега беше заедничката нишка и како заедно одбележуваме. Дали се Свети Кирил и Методиј, Климент и Наум, дали е цар Самуил, така и за Гоце Делчев. Ние заедно го одбележуваме. Заедно, беше Бојко Борисов на гробот во Скопје, јас се поклонив на споменикот во Благоевград, кога бевме во 2019 или2018 година. Во Струмица е Гоце Делчев, целиот е поставен како најголем споменик. Тие го имаат исто така во Бугарија насекаде. Имаат и град Гоце Делчев. Тоа е вистината.

Знаете зборуваме за крајот на 19 и почетокот на 20 век. Наш голем револуционер, борец за македонската самостојност и независност. Човек кој што се борел и за социјалните права во тоа време против Османлиското ропстви, било и на нашата територија и на бугарската територија .

Можеме навистина да бидеме паметни да најдеме заедничка нишка што ќе не спојува. Никој да не изгуби, никој да не изгуби. Зошто? Затоа што некој се борел за права за социјални права за слобода, за човекови вредности и верувам дека паметните политичари, политичарите на 21 век, низ ваквите историски нишки наоѓаат заедништво, наоѓаат соработка, наоѓаат иднина и перспектива.