Три можни исходи од шокантните предвремени избори на Макрон

Две години од неговиот втор мандат и со уште три до крајот, рејтингот на Емануел Макрон не е она што некој би го нарекол одличен: 65 отсто неодобрување, 34 отсто одобрување. Откако го загуби апсолутното мнозинство во националното собрание во 2022 година, тој се мачеше.

Парламентот сѐ повеќе е парализиран, а владата се потпира на ад хок договори со сè поневолните опозициски партии или презираните уставни алатки за донесување непопуларни закони.

За цело време, 88-те пратеници на екстремно десничарскиот Национален собир (РН) на Марин Лепен – најголемата опозициска партија во парламентот – имаа бесплатновозење, гласајќи против речиси сите извршни предлози, разубавувајќи го нивниот имиџ како „одговорни“ пратеници, подготвени за власт.

Тоа беше една од причините зошто Макрон, на општо вчудоневидување, свика предвремени избори во неделата навечер: да ја принуди крајнодесничарската партија на вистинска конфронтација и да го забави – можеби дури и обратно – нејзиниот навидум незапирлив нагорен момент.

Националните избори, исто така, образложи тој, не се исти како и европските избори, на кои листата на РН – на чело со 28-годишниот претседател на партијата, Жордан Бардела – собра 32 отсто од националните гласови, наспроти 15 отсто за листата поддржана од претседателот.

Долго време гледан од гласачите како начин со низок ризик за казнување на кој и да е во владата, системот на национални листи со еден круг на европското гласачко ливче ги фаворизира аутсајдерите; двата круга на француските национални избори им ја отежнуваат победата на не-мејнстрим партиите.

Покрај тоа, Макрон се чини дека пресметува дека ако може да го драматизира изборот со кој се соочуваат Французите, влогот ќе биде зголемен. Во своето телевизиско обраќање тој практично им рече: „На секои избори гласате за нив во поголем број. Значи, сега е време да се одлучи: дали навистина сакате да бидете управувани од екстремната десница?“

Спротивно на гласачкото ливче во недела, ова нема да бидат избори за далечно собрание: 70 отсто од гласачите би можеле да излезат на национални избори, во споредба со 50 отсто за европските избори. Умерените имаат поголема веројатност да се мобилизираат, а не да останат дома; изветвениот антикрајнодесничарски front républicain може дури и да биде барем делумно оживеан.

Тимот на претседателот знае дека неговата непопуларност ќе влијае на одлуките на гласачите – но исто така, тие веруваат дека ќе ги разгледаат конкретните предлози за политика на РН. Уште повеќе, есента веќе изгледаше тажно. На пат беа низа барања за доверба, кои веројатно ќе предизвикаа колапс на владата на премиерот Габриел Атал. Па зошто да не започнете со вриење сега?

Тоа, во секој случај, се чини дека е размислувањето зад огромното коцкање на Макрон. Но, каков би можел да биде исходот?

Сценарио 1: Макрон го обновува своето мнозинство

Неговите советници инсистираа на тоа дека изборите ќе водат кон победа.

Можно е да верува дека може да освои ново мнозинство. И кога е целосно ангажиран во кампањата, Макрон е импресивен изведувач. Но, се чини дека премногу вода поминала под мостот за да се случи тоа овој пат.

Во друга земја, во некое друго време, можеше да функционира страствен апел до демократските и републиканските вредности во лицето на екстремно десничарската партија која, и покрај сето нејзино вклучување во главните текови, останува длабоко антиевропска, пријателски настроена кон Москва, нативистичка и авторитарна.

Но, екстремната десница сега е во голема мера нормализирана ширум Европа, РН на Лепен никогаш не била толку широко популарна – и левоориентираните гласачи можеби ќе бидат замолени да го „затнат носот“ и да гласаат за партија што не ја сакаат многу и ја држат подалеку.

Сценарио 2: Националниот собир освојува мнозинство

Многу активисти на РН беа егзалтирани кога Макрон рече дека го распушта собранието: тие веруваат дека можат да освојат апсолутно мнозинство од 577-те места. Ако тоа се случи, конвенцијата бара еден од нив да биде именуван за премиер.

Тоа најверојатно ќе биде Бардела, кој веќе рече дека ќе биде подготвен за тоа; Лепен е насочена кон претседателските избори во 2027 година, за кои анкетите ја имаат како фаворит. Иако за либералите тоа звучи како кошмар, аналитичарите велат дека Макрон можеби го сака токму ова сценарио.

Претседател и парламент од спротивставени партии е познат како кохабитација. Не постои преседан за мејнстрим претседател кој „кохабитира“ со парламент контролиран од екстремната десница – но француските премиери ретко излегуваат од работата неповредени.

Макрон можеби пресметува дека, соочен со тешката реалност на владата, Бардела и неговиот кабинет едноставно може да се покажат дека не се на висина на работата. Во меѓувреме, се разбира, тој ќе седи во Елисејската палата и ќе укажува на нивните недостатоци.

Ако тоа е неговата следна најдобра опција, тоа е монументално коцкање. РН се покажа дисциплинирана во опозиција, а парламентот контролиран од РН ефективно ќе биде задолжен за голем дел од француската внатрешна политика.

Пензиите, бенефициите за невработеност, образованието, даноците, барањата за имиграција и националност, вработување во јавниот сектор, ред и закон, законодавството за вработување – во принцип спаѓаат во надлежност на парламентот и владата.

Надворешната, европската и одбранбената политика се во сопственост на претседателот, но политиката на РН на прво место би значела војна со Макрон и Брисел.

Сценарио 3: Нема мнозинство

Повеќето аналитичари веруваат дека сликата што гледачите најверојатно ќе ја видат на нивните ТВ екрани на 7 јули е парламент во кој партијата на Ле Пен значително ќе ги зголеми своите пратеници – дури, можеби, ќе стане најголемата поединечна партија – но нема да има апсолутно мнозинство.

Веднаш би се појавиле проблеми: претседателот теоретски е слободен да назначи кого сака за премиер – но во пракса, бидејќи парламентот може да изнуди оставка на владата, генерално избира некој прифатлив за собранието. Кого?

Макрон може да се обиде да бара сојузи со мејнстрим-центристичката десница или левиот центар, но колку ќе биде успешен никој не може да знае. Најверојатниот исход, можеби, е уште пораспарчен парламент и, на крајот, ќор-сокак.

(Џон Хенли е европски дописник на „Гардијан“ стациониран во Париз)