Татарскиот лидер Џемилев шокиран од незнаењето на Трамп

Кога Мустафа Џемилев ја прочита веста за планот на Доналд Трамп за мировен договор меѓу Русија и Украина, не можеше да им верува на своите очи. Дел од мировниот план на американската администрација, според неодамнешните извештаи, би вклучувал признавање на анектираниот Крим од страна на Вашингтон како легитимна руска територија, меѓу другите отстапки кон Кремљ за кои Трамп се надева дека би можеле да ја запрат војната на Русија против Украина.

„Целиот свет знае што се случи на Крим… Тоа би било таква штета за угледот на САД што ќе им биде тешко да се опорават. Би било срамно“, рече Џемилев, дисидент од советската ера кој стана политички лидер на Кримските Татари, во интервју во неговата канцеларија во Киев.

Во март 2014 година, за време на руската анексија, од Џемилев беше побарано јавно да ја поддржи преземањето на власта од страна на Москва од страна на самиот Владимир Путин. Рускиот претседател разговараше телефонски со Џемилев, ветувајќи пари и поддршка за кримско-татарската заедница во замена за неговата поддршка.

„Тој објасни како ќе бидеме многу среќни под руска власт“, ​​рече Џемилев, сеќавајќи се на разговорот со презир.

Џемилев го одбил договорот, велејќи дека по векови угнетување на Кримските Татари, Русите веројатно нема да се променат, и му кажал на Путин дека најдоброто нешто што може да го направи е да ги отстрани своите трупи од полуостровот. Еден месец подоцна, кога се враќал на Крим од Киев, бил запрен на новата руска граница и му било кажано дека му е забранет влезот. Оттогаш живее во егзил во Киев.

За разлика од владините претставници, од кои се бара да ги модерираат своите мислења за администрацијата на Трамп заради дипломатска љубезност, 81-годишниот Џемилев не се устега. 

„Се наоѓаме во ситуација каде што шефот на американската администрација, претседателот,  е личност која не чувствува никакви емоции, во чија глава има само склучување договори… Да ги каже работите што ги кажува, да каже дека Украина не требало да ја започне оваа војна. Дали го држеле овој човек во темница последните години? Дали знае нешто? Дали прочитал нешто?“

Тој се потсети на интервју со претставникот на Трамп за Русија, Стив Виткоф, кој не успеал да ги запомни имињата на сите региони за кои веруваше дека Русија има разумно право на сопственост.

„Тоа е дипломат од Соединетите Американски Држави? Сум видел многу глупави дипломати во мојот живот, но како него, тоа ми се случува првпат“, рече тој.

Ова не е прво прогонство на Џемилев. Во мај 1944 година, кога имал шест месеци, Јосиф Сталин наредил целото кримско татарско население да биде собрано и депортирано во советска Централна Азија со вагони за добиток, обвинувајќи ги за соработка за време на нацистичката окупација. Десетици илјади загинаа на патувањето.

Кримските Татари биле мнозинство од населението на Крим сè до првата руска анексија, под Катерина Велика во 18 век. Во меѓувреме, Русите почнаа да доминираат, а по депортацијата на Сталин сите Кримски Татари беа отстранети. Од егзил, Џемилев и други дисиденти водеа кампања за враќање. Тој ја доби првата од многуте затворски казни во 1966 година затоа што одби да служи воена служба, велејќи дека не може да се бори во војската на земјата што му ја украла татковината.

Дури во 1989 година на Кримските Татари официјално им беше дозволено да се вратат, каде што наидоа на многу поинаков Крим и локално население кое често ги сметаше за натрапници. Многу од нивните куќи беа запленети, а нивните села уништени.

Џемилев беше избран за претседател на Меџлисот, неформалниот парламент на Кримските Татари, во 1991 година. Во раните години на украинското владеење, Кримските Татари често беа обвинувани дека се сепаратисти, сакајќи своја татковина на Крим. На крајот, тие се покажаа како едни од најжестоките бранители на Украина во регионот. Од анексијата, Русија започна повеќе бранови на прогон и апсења против заедницата, која се проценува дека брои околу 250.000, или околу 10% од населението на Крим.