Светските лидери се борат за покани за погребот на кралицата

ЛОНДОН – Додека Британија тагува за смртта на својот монарх со најдолг стаж, во Лондон веќе се во тек избезумени подготовки за она што треба да биде една од најголемите дипломатски прилики на векот.

Стотици сегашни и поранешни шефови на држави и влади ќе им се придружат на голем број други достоинственици кои ќе дојдат во Британија следната недела на државниот погреб на кралицата Елизабета Втора, која почина во четвртокот по 70 години на тронот.

Лидерите, вклучително и американскиот претседател Џо Бајден, претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен и премиерката на Нов Зеланд, Џасинда Ардерн, веќе потврдија дека ќе присуствуваат на погребот, за кој Бакингемската палата во саботата објави дека ќе се одржи на 19 септември, во 11 часот во Вестминстерската опатија. Историската црква, со капацитет за 2.000 луѓе, беше амбиент за брак на кралицата Елизабета со принцот Филип во 1947 година и за сите, освен две британски крунисувања, од 1066 година.

На погребот најверојатно ќе присуствува и јапонскиот император Нарухито  заедно со царицата Масако и премиерот Фумио Кишида, турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган и францускиот претседател Емануел Макрон, меѓу многу други. Шпанија најверојатно ќе ја претставува кралот Фелипе Шести, кој има крвни врски со британското кралско семејство кое датира од 19 век. Ќе патуваат и членови на други европски кралски семејства, вклучително и од Белгија, Данска, Холандија, Норвешка и Шведска.

„Не би било изненадувачки ако дојдат сите крунисани шефови на држави од Европа, како и шефови на држави и шефови на влади во други земји“, рече поранешен министер од кабинетот, кој беше во владата за време на уште еден голем погреб,  на поранешната премиерка на Велика Британија Маргарет Тачер во 2013 година.

„Тоа ќе биде огромен дипломатски настан“, додаде тој. „Последниот придонес на нејзиното височество за благосостојбата на нашата земја е да обезбеди изговор за огромен дипломатски состанок“, додаде тој.

„Ова ќе биде погреб како ниеден друг или неколку други“, се согласи Џон Кампфнер, директор на тинк-тенкот Chatham House. „Имаше и порано големи државни погреби – на американски претседатели, на Нелсон Мандела и други. Но, едноставно, кралицата беше најпознатата личност на светот и како резултат на тоа мислам дека ќе има список за посетеност што ќе биде без преседан“.

Најзабележително – иако не изненадува – отсуството ќе биде отсуството на рускиот претседател Владимир Путин, откако Кремљ рече дека неговото присуство не е опција. Во озборуваните дипломатски кругови, исто толку важно како кој доаѓа е кој добива покана, при што претставниците на амбасадата сакаат да откријат дали на кинескиот претседател Кси Џинпинг ќе му биде понудена шанса да присуствува.

Колосална логистичка, безбедносна и дипломатска задача

Во меѓувреме, дипломатите се загрижени за големиот обем на она што ќе се случи. Подготовките за погребот претставуваат колосална логистичка, безбедносна и дипломатска задача, при што се очекува десетици илјади луѓе да патуваат во Лондон во текот на следните денови. Странските амбасади веќе се справуваат со стотици повици од приватни граѓани кои прашуваат дали е можно да слетаат во главниот град на истиот ден на погребот и брзаат да резервираат летови и сместување.

„Тоа ќе биде огромен предизвик од многу перспективи: протокол, безбедност, чувствителност“, рече Јоанис Раптакис, грчки амбасадор воОбединетото Кралство.  „Речиси секоја земја ќе се потруди да биде претставена. Но, имам целосна доверба во британските експерти за протокол – тие имаа искуство да го организираат COP26 неодамна, што беше како проба“.

Другите се позагрижени. „Многу сме загрижени за логистиката“, рече еден дипломат, посочувајќи на согледаниот недостаток на организација за време на самитот на Г7 во Корнвол минатата година.

Претставниците се поочајни за повеќе насоки од Канцеларијата за надворешни работи, Комонвелт и развој, особено во однос на протоколот за службата, кој ќе го одреди најважното прашање: дали шефовите на држави или влади можат да присуствуваат придружувани од сопружници и други високи членови на владата . Некои се пожалија дека досега добиле само кратка белешка. Во вакви прилики, секој сака да донесе плус еден.

Утрото на самиот погреб, ковчегот на кралицата ќе биде пренесен во процесија до Вестминстерската опатија во 900-годишната Вестминстерска сала, каде што јавноста ќе има неколку дена да и оддаде почит. Нацијата ќе одржи двеминутно молчење. По едночасовната погребна служба, голема церемонијална поворка ќе го придружува ковчегот до блискиот Хајд парк, каде што ќе биде префрлен од кочијата во државната погребна кола. Ковчегот потоа ќе патува 20 милји западно од центарот на Лондон, до замокот Виндзор. По богослужбата во капелата Свети Џорџ во Виндзор, ковчегот конечно ќе биде спуштен во кралскиот свод на теренот на замокот, покрај ковчегот на покојниот сопруг на кралицата, принцот Филип, кој почина во април 2021 година.

Повеќе од  погреб

Големите погреби се чудни моменти за дипломатите, комбинирајќи периоди на жалост со неизбежни можности за билатерални и мултилатерални средби.

Последниот државен погреб ове се одржа во 1965 година, по смртта на поранешниот премиер Винстон Черчил. Достоинственици од  112 земји – вклучувајќи ги и Двајт Ајзенхауер, Шарл де Гол и самата кралица Елизабета – присуствуваа на богослужбата во катедралата Свети Павле, која на ТВ и радио ја следеа околу 350 милиони луѓе ширум светот. И покрај тоа што погребот се одржа во екот на Студената војна, Советскиот Сојуз го испрати својот заменик-премиер да присуствува.

Дипломатијата околу ваквите настани несомнено е можна. Во 1979 година, веднаш по погребот на Луис Маунтбатен – роднина на кралицата кој беше убиена од ИРА – Тачер одржа самит со нејзиниот ирски колега Џон Линч во време на високи тензии меѓу двете земји. Состанокот стана „еден вид на увертира“ кон мировниот договор Велики петок/Белфаст, според поранешниот министер на кабинетот цитиран погоре.

Но, Кампфнер рече дека овој пат лидерите ќе мора дискретно да продолжат со какви било приватни разговори или средби, бидејќи протоколот за погребот на шефот на државата е построг отколку за која било друга таква служба – и особено затоа што кралицата Елизабета не беше обична фигура.

„Сите шефови на држави и влади ќе бидат многу претпазливи да не се види дека се претерано ангажирани во каква било директна дипломатија во таква прилика“, рече Кампфнер.

Лидерите, исто така, ќе треба да внимаваат случајно да не го засенат покојниот монарх или да не го украдат вниманието со постапки кои би можеле да се сметаат за непочитување. Сè уште се свежи сеќавањата на светлечкото селфи направено од поранешната данска премиерка Хеле Торнинг-Шмит со поранешниот премиер на Обединетото Кралство, Дејвид Камерон и претседателот на   Соединетите Американски Држави, Барак Обама на комеморацијата за Мандела во Јоханесбург. Таков случај беше и со познатото ракување меѓу Обама и Кубанецот Раул Кастро на погребот на Мандела, краток момент протолкуван како доказ за затоплување на односите меѓу Вашингтон и Хавана.

Бандаж под рефлекторите

За самата Лиз Трус, оваа прилика ќе понуди „учтиви моменти за запознавање“ со клучните лидери кои би требало да се покажат вредни за премиер назначен на почетокот на овој месец, рече Кампфер.Но, тој предупреди дека новиот премиер на Велика Британија „нема да сака да биде виден како е  вклучен во дискусии за многуте проблеми со кои се соочува светот, поради чувствителноста на моментот“.

Секако, Даунинг стрит е категоричен дека 10-дневниот период на жалост во Обединетото Кралство треба ригорозно да се почитува, што значи дека официјалните состаноци меѓу Трас и другите меѓународни лидери нема да бидат закажани. За позначајни разговори, Трас затоа ќе мора да го почека Генералното собрание на ОН што ќе се одржи во Њујорк подоцна истата недела.

„Ако некој претседател или премиер дојде и го изрази своето вистинско сочувство за нејзиното величество и колку таа беше ценета, и тие зборуваат на тоа ниво,  ќе има големо влијание“, рече конзервативниот пратеник Питер Боун, кој присуствуваше на погребот на Тачер.

„Ако тие речат – сакаме договор за слободна трговија, тоа ќе биде целосно несоодветно“. (Политико)