Што може да направи Вајмарскиот тријаголник за Европа

Францускиот претседател Емануел Макрон во својот говор на Сорбона во април, и повторно при неговата државна посета на Германија кон крајот на мај, предупреди дека Европа се соочува со сопствената смртност. Притиснати меѓу Русија на Владимир Путин, Кина на Ши Џинпинг и, потенцијално, Америка на Доналд Трамп, Европејците итно треба да покажат солидарност; сепак, токму поради тоа што не се чувствуваат сигурни, Европа се чини дека се распаѓа.

Најнепосредната закана е во Украина. Долго време не беше јасно што може да значи руска победа. Но, во светлината на неодамнешните американски анкети, сега е можно да се замисли „мировен план“ на Трамп – или Минск III договор – што ќе ги замрзне територијалните загуби на Украина, ќе ја затвори надвор од НАТО и Европската унија, ќе ја демилитаризира и ќе ја принуди на постојана неутралност. Ова би било пораз не само за Украина, туку и за цела Европа. Најмалку една третина од земјите-членки на ЕУ би останале да се чувствуваат егзистенцијално несигурни, со охрабрен ревизионистички агресор на нивните граници.

Во ова сценарио, многу лидери би можеле да ја изгубат вербата во европскиот проект и наместо тоа да се обидат да се зближат со Трамп, како што веќе направи унгарскиот премиер Виктор Орбан. Колективните напори за зајакнување на ЕУ би отстапиле место на билатералните односи со САД, оставајќи ја Европа уште поподелена и парализирана.

На подолг рок, истата дилема би се однесувала на прашања како што се како Европејците се справуваат со Кина, како тие се стремат кон економски просперитет во време на интензивна технолошка конкуренција и како се ангажираат во глобалното владеење. Во секој случај, предизвикот бара единство, но поединечните земји-членки ќе бидат во искушение да одат сами.

Неодамнешната посета на Макрон на Германија може да даде некои индиции за тоа како да се спречи фрагментацијата, не затоа што тој и германскиот канцелар Олаф Шолц прикажаа наметливи демонстрации на другарство и солидарност, туку затоа што тие несвесно потврдија дека француско-германскиот однос е сведен на обична слава. Француската и германската влада повеќе не се способни сами да го исцртаат стратегискиот курс на Европа. Дури и кога би можеле заедно да предложат конкретна агенда, не е јасно дека остатокот од ЕУ би ги следел.

Но, врската понекогаш може да се спаси со додавање на трета страна, а во сегашниот европски контекст, очигледен кандидат е Полска. Француско-германско-полскиот мотор ќе го оживее форматот „Вајмарски тријаголник“ кој беше лансиран во 1991 година, но кој претходната нелиберална влада на Полска го отфрли настрана осум години.

Сега кога Полска е под ново управување и преполна со идеи за тоа како да се зајакне Европа, тоа би можело да биде клучот за зближување на Европејците преку заедничко чувство на безбедност и геополитичка цел. Тоа, исто така, помага што Германија направи големи промени во трошоците и ставот за одбраната, и што Макрон ја прифати идејата за додавање нови членки на ЕУ преку источното проширување.

Вајмарскиот тријаголник може да даде три големи придонеси за Европа, од кои првиот е политички. Додека француско-германскиот формат често предизвикуваше незадоволство меѓу другите земји-членки и ги оставаше оние од поранешниот советски блок да се прашуваат дали ќе бидат распродадени на Кремљ, новиот аранжман ќе вклучи голема поранешна комунистичка земја. Само тоа може да биде обединувачки фактор, дури и во пресрет на победата на Трамп, под услов тројцата лидери да дејствуваат инклузивно, наместо како клика.

Покрај тоа, трите влади би можеле (и треба) да предложат начини за ресетирање на односите со Обединетото Кралство, кое наскоро ќе има нова влада. Ова ќе биде од клучно значење за да се уверат Европејците за широк спектар на прашања, вклучувајќи ги одбранбените и нуклеарните ризици, економската безбедност, технолошката конкуренција и енергијата. Откако поминав многу време во европските престолнини – од Данска до Португалија – во последниве недели, слушнав дека многу лидери и дипломати го нарекуваат Вајмарскиот тријаголник како извор на надеж.

Вториот придонес е воен, бидејќи земјите од Вајмарскиот тријаголник заедно даваат повеќе од 30 отсто од европските трошоци за одбрана. На краток рок, тие треба да унапредат план за здружување на различните иницијативи за да ѝ помогнат на Украина да ја добие потребната муниција и воздушна одбрана. И на подолг рок, Европејците би можеле да постигнат многу повеќе во однос на сопствената одбрана, едноставно со тоа што ќе работат подобро во тандем.

Покрај одржувањето на трилатерален нуклеарен дијалог, Вајмарскиот тријаголник може да ја прошири улогата на Еврокорпусот, мултинационалниот воен штаб создаден од Франција и Германија во 1990-тите. За разлика од борбените групи на ЕУ, кои се експедициски, а со тоа и лошо прилагодени на денешната реалност, Еврокорпусот може да биде распореден во доволен број за да бидат гаранција за земјите-членки на првата линија доколку САД некогаш ќе ги повлечат своите трупи од Европа.

Конечно, оживениот Вајмарски тријаголник може да помогне да се премести Европа „од фабрика на прописи во заедница на судбина“, како што ми рече еден висок полски функционер. Во моментов, Европа е фатена помеѓу геополитичката неопходност од закотвување на Украина и Молдавија на Запад, и политичката и институционалната неможност да се придвижи напред со класичен процес на проширување.

Вајмарскиот триаголник мора да смисли долгорочен план за внесување на Украина и во НАТО и во ЕУ, а оваа нова стратегија мора да биде насочена кон градење воени економии, обезбедување безбедност и следење на регулаторната усогласеност. Добар прв чекор би бил да се свика група на високо ниво за да ги испита безбедносните и одбранбените компоненти на ревидираниот процес на проширување на ЕУ.

Има одреден моментум кон новиот формат на Вајмар. Во март, Шолц, Макрон и полскиот премиер Доналд Туск одржаа краток самит во Берлин, а министрите за надворешни работи на нивните земји оттогаш се состанаа и договорија инспиративно коминике. Но, како што неодамна тврдеа моите колеги од Европскиот совет за надворешни односи во секоја од трите земји, високата реторика мора да стане одлучувачка акција. Доколку Вајмарскиот тријаголник се обликува, би можел да вдахне нов живот во европскиот проект.

(Марк Леонард е директор на Европскиот совет за меѓународни односи. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)