Сега знаеме: Ужасното минато на Русија може да стане наша иднина

Мојата генерација не ги доживеа масовните репресии и чистки; не ги доживеа јавните судења во кои гневната јавност бараше егзекуции на предавниците на Татковината; не живеше во атмосфера на универзален ужас; не научивме како да го менуваме нашиот светоглед од еден во друг ден, да веруваме во подмолноста на довчерашните сојузници и во добрите намери на довчерашните непријатели за да ги оправдаме братоубиствените војни.

Советскиот Сојуз што го доживеавме веќе беше сосема тревопасник: тој повеќе не ги погубуваше луѓето затоа што не веруваа во неговата суштина, обврзувачка лага, дозволувајќи им да си ги преиспитуваат работите тивко во удобноста на нивните кујни; не бараше ниту аплауз кога се тркалаа главите на оние што беа означени како „непријатели на народот“.

Сепак, оние што беа сведоци на минатото не уживаа да се сеќаваат на она што се случило претходно, а сега станува јасно зошто. Тоа е затоа што опстанокот во такви околности бара, пред сè, компромис со самиот себе, со својата совест. Да, требаше да се свртиме, да, требаше и да аплаудираме, а за некого дури и да ги погуби другите, со задоволство или на друг начин, за да не завршат самите на масата за сечкање.

Луѓето не сакаат да се сеќаваат на овие работи, а да бидам конкретен, луѓето исто така не сакаат да ги признаат овие работи. Беше потребна храброст не само да се спротивставиш, туку дури и само да се воздржиш, а потребна е храброст за подоцна да се сетиш на она што и ти еднаш – па дури и повеќе пати – си избрал за да ја оттргнеш заканата од себе.

И сега кај нас, кај мојата генерација, во живо на телевизија се случуваат работи кои се чинеше дека никогаш повеќе нема да се случат. Стекнуваме изненадувачко искуство: можност да разбереме зошто нашите баби и дедовци и прадедовци молчеа и издржаа, како цели народи паднаа во бездната на лудилото, како народите замижуваа пред тираните кои поттикнуваа светски војни, како некои луѓе се искачуваа до масата за сечкање без збор и како другите се согласиле да им ги отсечат главите.

Сега со свои очи гледаме како луѓето се дехуманизирани пред да бидат уништени: преку потсмев, преку клевета, преку искривување на нивните зборови и мотиви и негирање на нивната способност да се чувствуваат и размислуваат како луѓе. Знаеме како се кријат предаторите: волкот ја вади кожата од овцата што штотуку ја убил и ја носи.

Учиме да негуваме рамнодушност во себе кон неправдата што јасно се случува пред нашите очи: таа едноставно не влијае на нас, а можеби и воопшто нема да влијае, ако едноставно не си играме со оган. На крајот на краиштата, не можете да имате доволно емпатија за сите!

Учиме да не сочувствуваме со жртвата, туку да сочувствуваме со агресорот. Ако сочувствувате со предатор, тогаш ви се чини како да сте на негова страна, покрај него, заедно. Тоа е како да останете блиску до ајкула; тоа не е толку страшно, па дури и можете да ги грицкате остатоците кои се распаѓаат од нејзините челусти со остри заби.

Учиме да замижуваме пред забрзаното лудило на владетелите и да се уверуваме во нивната мудрост и визија. Како бетменот во „Добриот војник Швејк“ на Јарослав Хашек, кому му капеа срањата на неговиот командант, ние ги голтаме нивните извртени теории на заговор додека не се навикнеме толку на вкусот што бараме секунди. На крајот на краиштата, ако не им верувате, кој има да верува? Зар не е подобро да јадеш фекалии отколку да си легнеш мислејќи дека животот ти е во рацете на лудаци? Дали воопшто постои такво нешто како колективно лудило?

Да, сега знаеме како да молчиме, да се свртиме на другата страна, да се зафркаваме и да ги чуваме мислите за себе, но допрва треба да научиме како да ги дефинираме овие мисли. За да не живееме во страв, да не се чувствуваме како кукавици или робови, треба да научиме искрено да веруваме во она што не така одамна мислевме дека е лажно.

Станува збор за учење да маршираме рамо до рамо, ракоплескање по барање, искрено, очајно плескање кога непријателите на нацијата се егзекутирани и се чувствуваме наежени додека искрено се радуваме на говорите на нашиот лидер. Се работи за славење војни. Поздравувајќи го крвопролевањето. Наоѓање објаснувања и оправдувања, воодушевување од предавството на нашите браќа и одмаздите против нив. Преправајќи се дека не забележувате, а можеби и навистина веќе не забележувате, како вашата татковина оди по патот на фашистичките диктатури, буквално по нивните стапки, кон дестинацијата која сите ние премногу добро ја знаеме.

Не сакавме да го знаеме минатото затоа што мислевме дека сме го оставиле зад себе. Се чинеше дека овие ужасни бизарни чувства ќе останат засекогаш запечатени меѓу страниците на учебниците. Но, духовите кои се хранат со лутина, ослободување од казна и право растат во големина и ги раздвојуваат страниците, и излегуваат со лазање од починатото минато до живите сега.

Тие бараат крв и ја добиваат. Крвта на оние кои живеат овде и сега. Нашата крв која е топла и црвена, наместо кафеава и сува.

Ќе мораме да научиме да размислуваме заедно и да маршираме заедно, во страв од премногу љубопитни соседи и автомобили среде ноќ, лигавејќи се додека демонстративно ги бакнуваме иконите и портретите на нашите водачи, побожно верувајќи во сѐ што се прокламира како вообичаена вистина. од страна на Соловјови и Толстоевци од овој свет, држејќи низок профил во постојан страв да не се живее воопшто: да научиш да го правиш сето ова…

Или да научиме да го правиме спротивното: да ги чуваме сеќавањата и да размислуваме за иднината, да се ослободиме од лутина и да не живееме во минатото. Да не веруваме во лагите и секогаш да ја бараме вистината. Да се држиме како болен палец, да дебатираме, да се залагаме за нашето достоинство и да се бориме за него.

Досега ништо не разбравме од искуството на оние кои живееле и умреле пред нас за да ги направиме работите поинакви. И затоа имаме уште толку многу да научиме.

(Дмитриј Глуховски е руски писател и новинар. Овој негов текст излезе во рускиот весник „Новаја газета“)