Сателитот на ЕСА откри една од најголемите озонски дупки

Една од најголемите озонски дупки е забележана оваа година над Антарктикот, покажуваат мерењата на сателитот Коперник Сентинел-5П, кој припаѓа на Европската вселенска агенција (ЕСА).

На 16 септември 2023 година, „зоната на осиромашување на озонската обвивка“, како што научниците ја нарекуваат озонската дупка, порасна на големина од 26 милиони квадратни километри.

Озонската дупка е дел од земјината стратосфера каде што концентрацијата на молекулите на озонот (О3) е значително помала. Озонската обвивка значително се намалува во некои делови од стратосферата, иако технички не е дупка. Со апсорпција на најголемиот дел од штетното ултравиолетово (УВ) зрачење на сонцето, озонската обвивка, како дел од атмосферата на Земјата со релативно висока концентрација на молекули на озон, игра клучна улога во зачувувањето на животот на нашата планета.

Хлорофлуоројаглеродите (CFC) се најпознатите супстанци кои ја оштетуваат озонската обвивка (ОДС) и се главните виновници за озонската дупка. Овие супстанции завршуваат во стратосферата откако ќе се испуштат во атмосферата, каде што УВ зрачењето ги разградува. Со ослободување на атоми на хлор, овој механизам каталитички ги уништува молекулите на озонот.

Постоењето на арктичката озонска дупка за прв пат беше откриено во 1980-тите кога научниците забележаа брз и драматичен пад на концентрацијата на озонот над Арктикот во текот на пролетните месеци.

Постојат значителни ефекти од осиромашувањето на озонот врз животот на Земјата. Зголеменото површинско УВ зрачење може да влијае на живите суштества вклучувајќи ги и луѓето и да предизвика рак на кожата. Исто така, ги оштетува копнените и водните екосистеми и земјоделски култури.

Меѓународен договор наречен Монтреалски протокол беше усвоен во 1987 година и има за цел постепено да го укине производството и потрошувачката на ODS. Неодамнешните извештаи покажаа дека озонската обвивка постепено се обновува како резултат на огромната ефикасност во намалувањето на емисиите на ODS.

Сепак, новите податоци не се толку позитивни како што ЕСА тврди дека силата на моќниот ветар појас што циркулира над регионот на Антарктикот во голема мера влијае на варијабилноста на големината на озонската дупка. Високите температурни варијации помеѓу поларните и средните географски широчини и ротациите на Земјата придонесуваат за развојот на оваа зона на силен ветер.

Силните ветрови создаваат бариера што ја спречува размената на воздушни маси помеѓу поларните и умерените географски широчини. Во текот на зимата, воздушните маси се ладат и остануваат изолирани над поларните региони.

Невообичаените обрасци на озон оваа година можеби се поврзани со ерупцијата на вулканот Хунга Тонга-Хунга Хаапаи во јануари 2022 година, но нема конкретни докази.

Менаџерот на сателитот Коперник Сентинел-5П на ЕСА, Клаус Зехнер, рече дека податоците на сателитот обезбедуваат прецизни средства за следење на појавата на озонските дупки од вселената. Сепак, феноменот на озонските дупки не може да се користи за следење на глобалните промени на озонот, бидејќи тие се одредени од јачината на регионалните полиња на ветерот што течат околу поларните региони.