Радикалната десница во Европа може да го „киднапира“ проширувањето на ЕУ

Минатата проширувања донесоа економски, социјални и геополитички придобивки; ова би можело да биде случај повторно. Но, најголемиот ризик е да се дозволи радикалните десничарски сили да ги диктираат условите на дебатата. И  покрај обновениот моментум за проширување на ЕУ, растечкото влијание на радикалната десница низ ЕУ ризикува да го претвори пристапувањето во политички оспорено бојно поле, поткопувајќи ги стратешките цели на Брисел на Балканот и Источна Европа.

На 17 април, за време на нејзината посета на Софија, комесарката за проширување на ЕУ, Марта Кос, го нарече проширувањето „клучно“ за безбедноста и конкурентноста на Европа. Кос забележа дека блокот постигнал поголем напредок за шест месеци отколку во претходните пет години. Сепак, и покрај оваа јасна посветеност од Брисел, друга политичка трансформација што се одвива во Европа се заканува да ги попречи овие амбиции: растечкото влијание на радикално десничарските евроскептични партии. Некогаш маргинализирани, овие сили ги преобликуваат политичките приоритети на Европа од рамките на националните парламенти и во Брисел.

Таканаречениот „cordon sanitaire“ – одбивањето на мејнстрим партиите да соработуваат со крајно десничарските актери – постепено се распаѓа. Крајно десничарските партии неодамна се приклучија на владини коалиции во западните земји како Италија и Холандија, додека на Виктор Орбан во Унгарија му се придружи во Европскиот совет истомислечкиот словачки премиер Роберт Фицо.

Овој бран не е нов. Крајно десничарските партии добија на терен во текот на изминатата деценија, искористувајќи ги кризите како што се миграцијата и Еврозоната. Но, тие се префрлија од чисто реакционерните анти-ЕУ позиции кон активно обликување на агендите на национално и ЕУ ниво. Во Германија, ЦДУ е под притисок од подемот на АФД да го зацврсти својот став за миграцијата, што е јасен пример за тоа како радикалната десница ја менува миграциската политика низ Европа.

Во споредба со другите области, проширувањето на ЕУ во моментов е под политичкиот радар. Сепак, ова наскоро би можело да се промени. И покрај исклучоците од висок профил, како Мелони и Орбан, повеќето од овие партии низ Европа или се противат или се скептични кон пристапувањето на повеќе земји-членки во блокот, поврзувајќи го проширувањето со стравовите околу миграцијата, фискалниот притисок и губењето на суверенитетот, додека ги игнорираат трошоците од непроширувањето.

Да ја земеме за пример германската АФД, која го претставува проширувањето како порта за зголемена миграција, особено од земјите кандидати со муслиманско мнозинство како Босна и Херцеговина. Австриската ФПО наведува слични загрижености. Националното рели на Марин Ле Пен го поврзува проширувањето со нелегалната имиграција и организираниот криминал. Наративите на крајната десница ја претставуваат миграцијата од Западен Балкан како извор на криминал и нестабилност, во согласност со нивните пошироки агенди.

Сепак, минатите проширувања раскажуваат поинаква приказна. „Големата експлозија“ од 2004 година донесе економски, социјални и геополитички придобивки. Во Германија, 820.000 работници од новите земји членки сега придонесуваат во сектори како што се грижата за други лица и сезонското земјоделство, што честопати го избегнуваат домашните работници. Со оглед на тоа што се предвидува Германија да се соочи со недостиг од до 5 милиони работници до 2030 година, неуспехот да се интегрира Западен Балкан би можел да го продлабочи недостигот на работна сила и да ја наруши конкурентноста.

Надвор од миграцијата, радикалните десничарски партии, исто така, ги преувеличуваат фискалните импликации од проширувањето. Во земјите со нето-придонес, тие ги таргетираат политиките на ЕУ како што е заедничката земјоделска политика, прикажувајќи ги како неправедни субвенции. Овие загрижености би можеле да се интензивираат ако Украина – голем земјоделски производител – се приближи до членство, поттикнувајќи ја реториката против проширувањето.

Иако неискрени, ставовите на овие партии се важни. Според правилата за едногласност, проширувањето зависи не само од напредокот на кандидатите, туку и од политичката волја во главните градови на ЕУ. Една партија во една влада може да го запре процесот.

Холандската коалиција од 2024 година нуди поучна приказна. Вклучувањето на PVV на Герт Вилдерс го засили долгогодишниот скептицизам во рамките на политичкиот естаблишмент. Иако PVV се откажа од некои екстремни позиции за да се приклучи на коалиција од четири партии, таа задржа цврст став против проширувањето. Во коалицискиот договор се наведува дека владата го задржува правото да „го ограничи слободното движење на лицата во рамките на ЕУ доколку и доколку се дискутира за проширување на ЕУ“ – јасен сигнал дека земјите-кандидатки ќе се соочат со строг надзор под сегашната влада.

Јавното мислење би можело дополнително да го политизира процесот. Во Франција и Австрија, референдумите се веќе можни или потребни за одобрување на нови членови. Со намалувањето на јавната поддршка, радикалните десничарски партии може да притиснат други чекори.(Еурактив)