Предлогот на Словенката Марта Кос за еврокомесар за проширување е добар знак за регионот

„Словенечката парламентарна комисија побара писмо и ние го испративме, бидејќи е многу јасно и концизно. Тоа е многу транспарентен процес“, објасни Урсула фон дер Лајен, која на Словенката Марта Кос ѝ го додели портфолиото за проширување на ЕУ и источното соседство, вклучително и повоената обнова на Украина, во својот тим на комесари.

Во владејачките кругови во Словенија тоа предизвика еден вид славење, затоа што сметаат дека Љубљана за прв пат откако е во ЕУ добива еден толку важен ресор. Позитивни одгласи има и од регионот, чии земји се најмногу заглавени на патот на пристапување кон ЕУ. Словенија е е еден од најголемите поддржувачи на проширувањето на ЕУ кон Западен Балкан и се верува дека Марта Кос може да го забрза овој пат. Ова е прв пат една мала земја со само два милиони жители да го добие важниот ресор на проширувањето.

Во исто време, објавувањето на името на Марта Кос во портфолиото за проширување предизвикало големо незадоволство кај европските пратеници од партијата на Јанез Јанша (СДС), бидејќи процесот за потврдување на кандидатот во Словенија не е завршен. Денеска за тоа треба да одлучува комитетот за европски прашања на словенечкиот парламент, која ја води пратеник од партијата на Јанша и досега не сакаше да го стави на дневен ред ова прашање.

Урсула фон дер Лајен потврди дека го проследила писмото што го испратила до премиерот Роберт Голоб до Комитетот за прашања на ЕУ на словенечкото собрание.

Во писмото Фон дер Лајен пишува:

„Понатамошното комплетирање на нашата Унија е стратешки, економски и морален императив. Вие ќе бидете одговорни за управување на процесот на проширување во следните критични години, надградувајќи го неодамнешниот обновен моментум и развивајќи ги нашите односи со земјите во регионот, работејќи со високиот претставник/потпретседател“.

Во писмото до Кос, Фон дер Лајен подвлекува дека процесот на проширување е и ќе остане „целосно заснован на заслуги“ и дека секој кандидат мора да се оценува според сопствениот напредок кон исполнување на сите критериуми. Таа прецизираше дека Марта Кос ќе работи со кандидатите и потенцијалните кандидати, за да се осигура дека овој процес е поврзан со посилна и одржлива политичка посветеност од сите вклучени земји.

„Ќе работите на постепена интеграција на земјите-кандидати, бидејќи тие работат на влез во Унијата. Посебно ќе се потпрете на инструментите пред проширувањето, инвестициите и реформите во Планот за раст за Западен Балкан и Украина, како и да го искористите целосниот потенцијал на договорите за асоцијација и длабоките и сеопфатни слободна трговија со Украина, Молдавија и Грузија. Покрај динамичното усогласување со правото на ЕУ, ова ќе помогне да се интегрираат земјите во делови од единствениот пазар и да се запознаат со пристапот на фондовите на ЕУ“, појасни претседателката на ЕК.

Фон дер Лајен, исто така, напиша дека европскиот комесар за проширување ќе стави посебен акцент на владеењето на правото и основните вредности, „кои секогаш ќе останат камен-темелник на политиката за проширување на ЕУ“.

Дополнително, таа напиша дека Марта Кос ќе ја води „континуираната и одржлива поддршка на Украина“ на Комисијата заедно со високиот претставник/потпретседател и дека ќе продолжи со работата на обновата на Украина.

Од Кос, исто така, се бара да ја поттикне регионалната интеграција, добрососедските односи, помирувањето и решавањето на билатералните спорови. Во оваа смисла, во писмото за мисијата е подвлечено дека нејзините напори „ќе ја надополнат работата на високиот претставник/потпретседателот на дијалогот Белград-Приштина“.

Првичното протекување пред презентацијата во вторникот сугерираше дека портфолиото ќе вклучува „Проширување и реконструкција на Украина“ и беше предвидено за латвискиот комесар Валдис Домбровскис, надграден со позицијата извршен потпретседател.

Но, високата концентрација на работни места во надворешната политика во рацете на Балтикот – со Каја Калас од Естонија како врвен дипломат на ЕУ и Летонец Андриус ​​Кубилиус кој ја покрива одбраната и вселената – стана пречка, според луѓе со познавање на ова прашање.

Некои дипломати на ЕУ претходно изразија загриженост дека комесарот за проширување од земја премногу вклучена во одредени земји кандидати за ЕУ ​​може да донесе несакана политизација на досието.

Во сегашната Комисија, унгарскиот комесар Оливер Вархеи се соочи со критики за протежирање на одредени земји-кандидати за членство во ЕУ – како што се Србија или Босна и Херцеговина – и покрај релативно помалиот напредок во политичките реформи.

Во својата реакција, премиерот Роберт Голоб рече дека Словенија погодила историски удар, бидејќи го добила клучот за мирот на Балканот и воопшто во Европа. Тој нагласи дека ресорот е труд од последните 20 години, а не само на актуелната власт.

Портфолиото на проширување е доказ дека Словенија е ценета и почитувана во меѓународната заедница, изјави Голоб веднаш по објавувањето на словенечкото ресор како одговор на најавата дека словенечката кандидатка за еврокомесарка Марта Кос ќе биде одговорна за проширувањето во нов состав на Европската комисија. Процесот за потврдување на нејзината кандидатура во Словенија сѐ уште е во тек.

Се редеа и првите реакции во Љубљана за доделувањето на ресорот.

„Тоа е важен ресор за Словенија. Во моментов се чини дека на комисијата повеќе ѝ треба на Словенија отколку што на Словенија ѝ е потребна оваа позиција. За Словенија приоритет е да се одржи мирот и стабилноста во регионот на Западен Балкан и да се покаже перспективата на ЕУ пред населението. Сето тоа овозможува економска соработка, што е повеќе од корисно за нашите компании. Инструментите што ќе ги има на располагање словенечката комесарка се атрактивни“, вели европратеникот Матјаж Немец (С&Д). Тој оценува и дека доделениот оддел значи многу повеќе од очекуваното и дека е веројатно најважниот ресор за Словенија досега.

Министерката за надворешни работи Тања Фајон го поздрави доделувањето на одделот за проширување во новата Европска комисија како големо признание за Словенија. Таа е убедена дека Словенија може да се истакне во управувањето со овој ресор во наредните години од работењето на комисијата.

„Ова докажува дека Словенија навистина е многу силен поддржувач и со години е етаблиран како добар експерт за земјите од Западен Балкан и поддржувач на проширувањето“, рече Фајон.

Марта Кос доби едно од најдобрите, најклучните и воедно најпосакуваните портфолија во актуелниот состав на Европската комисија. Ова е навистина голем успех на Словенија, рече одговор пратеничката Ирена Јовева (Обнови ја Европа). „Всушност, областа на проширување неодамна доби дополнително значење и е еден од главните (политички) приоритети на Унијата, вклучително и повоената обнова на Украина, во време на геополитички триење и блоковски поделби. Истовремено, треба да нагласам дека не смееме да го заборавиме политички катастрофалното и контроверзно управување со споменатиот ресор од страна на актуелниот комесар, Унгарецот Оливер Вархеји. Убедена сум дека Марта Кос ќе внесе нов моментум во сите процеси со враќање на надежта за земјите надвор од ЕУ, како и со враќање на кредибилитетот на самата ЕУ во преговорите со овие земји. Државите од Западен Балкан честопати неоправдано станаа жртви на национални (и националистички!) политички манипулации“.

Марта Кос е поранешен новинар и амбасадор во Германија и Швајцарија. Живее во Женева, но вели дека на Швајцареците им недостасува топлина и „не го знаат концептот да одат на кафе“. Таа е виш советник во „Креб“, бриселска лобистичка фирма. Пролетта ја одби работата во Комисијата, велејќи дека има „други приоритети“, но прифати откако кандидатот Томаж Весел се повлече на барање на Фон дер Лајен за да се направи место за уште една жена во Европската комисија. Поднесе оставка како амбасадор во Швајцарија во 2020 година поради контроверзии за раководењето во нејзината амбасада откако беше обвинета за мобинг. Основана женска професионална мрежа наречена „Таа знае“. Омажена е за поранешниот шеф на Европската асоцијација за слободна трговија, Анри Гетаз. Кос е поранешна југословенска шампионка во пливање. Јавно ја оплакуваше Лојзе, нејзината мачка која почина во нејзините раце. Таа е посветен планинар. (Н.В.)