„Полицаец на мирот“? Зар авторитарниот Азербејџан да биде домаќин на тоа?
„Темата“ избрана за Cop29 мора да биде некаква мрачна шега. Овој самит, како и оние пред него, е обичен чин на „перење“ за зелената агенда. Додека брзо ескалираат климатските и хуманитарните кризи, авторитарна нафтена држава без почитување на човековите права е домаќин на Cop29 – последниот годишен самит на ОН за климата што започнува денеска и се одржува по реизборот на американскиот претседател кој негираше дека има климатска криза.
Конференциите за „перење“ околу „зелената агенда“ ги легитимираат неуспесите на земјите да обезбедат свет и иднина во која може да се живее, а исто така им дозволија на авторитарните режими како Азербејџан и двата претходни домаќини – Обединетите Арапски Емирати и Египет – да продолжат да ги кршат човековите права.
Геноциди, екоциди, глад, војни, колонијализам, зголемени нееднаквости и ескалирачки климатски колапс се сите меѓусебно поврзани кризи кои меѓусебно се зајакнуваат и водат до незамисливо страдање. Додека хуманитарните кризи се одвиваат во Палестина, Јемен, Авганистан, Судан, Конго, Курдистан, Либан, Украина, Нагорно-Карабах и многу, многу други места, човештвото исто така ја прекршува границата на емисии на стакленички гасови од 1,5 степени Целзиусови.
Нема знаци за реални намалувања на повидок. Наместо тоа, се случува спротивното – минатата година глобалните емисии достигнаа највисоко ниво на сите времиња. Рекордите за топлина се срушени, а оваа година е „практично сигурно“ дека ќе биде најтоплата година досега забележана, со невидени екстремни временски настани што ја туркаат планетата понатаму на непозната територија. Дестабилизацијата на биосферата и природните екосистеми од кои зависиме за да преживееме води до нераскажани човечки страдања и дополнително го забрзува масовното исчезнување на флората и фауната.
Целата економија на Азербејџан е изградена на фосилни горива, при што извозот на нафта и гас на државната нафтена компанија Сокар претставува близу 90% од извозот на земјата. И покрај тоа, како што се тврди, Азербејџан нема амбиции да преземе климатски мерки. Планира да го прошири производството на фосилни горива, што е целосно некомпатибилно со границата од 1,5 степени Целзиусови и целите на Парискиот договор за климатски промени.
Многумина присутни на овогодинешниот настан се исплашени да ја критикуваат владата на Азербејџан. „Хјуман рајтс воч“ неодамна објави изјава во која објаснува дека не може да биде сигурно дека правата на присутните на мирен протест ќе бидат загарантирани. Покрај тоа, копнените и поморските граници на Азербејџан ќе останат затворени за време на Cop29, со што ќе биде возможно да се патува во и надвор од земјата само по воздушен пат, што предизвикува загадување и што многу граѓани на Азербејџан не можат да си го дозволат. Причината дадена за затворање на границите од почетокот на пандемијата на Ковид е да се одржи „националната безбедност“, но слушнав дека многу Азербејџанци ја опишуваат ситуацијата како „држење во затвор“.
Режимот на Азербејџан е виновен за етничко чистење, хуманитарни блокади и воени злосторства, како и за репресија на сопственото население и за сузбивање на граѓанското општество во земјата. Независното набљудувачко тело Фридом Хаус ја рангира земјата како најмалку демократска држава во Европа, при што режимот активно ги таргетира новинарите, независните медиуми, политичките и граѓанските активисти и бранителите на човековите права. Азербејџан, исто така,обезбедува околу 40% од израелскиот годишен увоз на нафта, што ја поттикнува израелската воена машина и е соучесник во геноцидот во Палестина и воените злосторства на Израел во Либан. Односите на Азербејџан-Израел се заемно корисни бидејќи поголемиот дел од оружјето што го користеше Азербејџан за време на втората војна во Нагорно-Карабах и веројатно она што беше користено во воената операција во септември 2023 година во регионот на Карабах беше увезено од Израел.
„Полицаецот на мирот“ е една од темите избрана за овогодинешната климатска конференција од страна на домаќинот, која сака да ги охрабри државите да почитуваат „Полициско примирје“. Во најмала рака е потресно да се зборува за глобален мир по ужасните кршења на човековите права извршени од режимот на Алиев во Азербејџан врз етничките Ерменци кои живеат во регионот Нагорно-Карабах/Арцах. Понатаму, Азербејџан планира да ги испере своите злосторства против Ерменците со изградба на „зелена енергетска зона“ на териториите каде што населението е етнички исчистено.
Како оваа земја стана домаќин на самитот за климата? На ред беше источна Европа, но, Русија стави вето на земјите-членки на ЕУ, па опциите беа или Ерменија или Азербејџан. Ерменија го укина ветото против Азербејџан и ја поддржа нејзината понуда во замена за ослободување на затворениците, иако голем број ерменски политички затвореници сè уште се во притвор. Минатата година, режимскиот критичар Губад Ибадоглу беше затворен откако ја критикуваше индустријата за фосилни горива во Азербејџан. Меѓу другите политички затвореници се мировниот активист Бахруз Самадов, истражувачот на етничките малцинства Икбал Абилов, политичките активисти Акиф Гурбанов и Руслан Изатли, и новинари.
Климатската криза е исто толку за заштита на човековите права колку и за заштита на климата и биолошката разновидност. Не можете да тврдите дека се грижите за климатската правда ако ги игнорирате страдањата на угнетените и колонизираните луѓе денес. Не можеме да избереме за чии човекови права да се грижиме и кого да оставиме зад нас. Климатската правда значи правда, безбедност и слобода за секого.
За време на Cop29, сликата на Азербејџан што ја објавија медиумите ќе биде варосана и зелена верзија што режимот очајно сака да ја прикаже. Но, не правете грешка – тоа е репресивна држава обвинета за етничко чистење.Потребни ни се итни санкции насочени против режимот и запирање на увозот на азербејџански фосилни горива. Исто така, мора да се изврши дипломатски притисок врз режимот да ги ослободи своите ерменски заложници и сите политички затвореници – и да се обезбеди правото на безбедно враќање на Ерменците. (Грета Тунберг, шведска активистка за климатските промени)