Пауло Коелјо: Приказна за теророт во Бразил

Екстремно десничарскиот претседател на Бразил, Жаир Болсонаро, е обвинет дека „пие од канализацијата на историјата“, откако ги повика тинејџерите да прочитаат книга на озлогласениот измачувач во ерата на диктатурата, обвинет дека наредувал сесии на испрашување, каде што жртвите биле камшикувани и им биле давани електрични шокови. Болсонаро, отворен обожавател на воениот режим од 1964-1985 година, за време на кој стотици политички противници беа убиени и илјадници други мачени, во понеделникот се состана со студенти пред портите на претседателската палата во главниот град Бразилија.

Книгата што Болсонаро ја препорача е напишана од полковникот Карлос Алберто Брилјанте Устра, кој во 2008 година стана првиот човек од војската на Бразил осуден за киднапирање и тортура за време на диктатурата.

„Задавената вистина – приказната што левицата не сака Бразил да ја знае“ беше објавена една година пред смртта на Устра во 2015 година и – според резимето – таа „бара да ги растера митовите, измамите и лагите“.

Еден од луѓето што беа затворени и мачени за време на воената диктатурата е и светски познатиот писател Паоло Коелјо, со продадени над 65 милиони книги во светот на 59 јазици. Еве ја неговата приказна за тие денови со која предупредува за што се залага претседателот Болсонаро.

28 мај 1974 година: Група вооружени лица влегоа во мојот стан. Тие започнаа да пребаруваат низ фиоки и плакари – но не знам што бараат, јас сум само текстописец на рок-музика. Еден од нив, понежен, прашува да им се придружуам „само за да разјаснам некои работи“. Соседот го гледа сето ова и го предупредува моето семејство, кое веднаш паничи. Секој знаеше како се живееше во Бразил во тоа време, дури иако не беше пишувано во весниците.

Ме однесоа во ДОПС (Departamento de Ordem Politica e Social), бев заведен и фотографиран. Прашувам што сум направил, тој вели дека ќе ми постават неколку прашањата. Поручникот поставува глупави прашања и ми дозволува да одам. Оттогаш, официјално веќе не сум во затвор – така што владата повеќе не е одговорна за мене. Кога заминувам, човекот кој ме одведе во ДОПС сугерира дека би можеле заедно да пиеме кафе. Запира такси и нежно ја отвора вратата. Влегувам и барам да одам во куќата на моите родители – тие треба да знаат што се случило.

На патот, таксито е блокирано од два автомобила – еден човек со пиштол во раката истрчува од еден од автомобилите и ме извлекува. Паѓам на земја и го чувствувам пиштолот во задниот дел на вратот. Гледам во хотелот пред мене и мислам: „Не можам да умрам толку брзо“. Запаѓам во еден вид кататонска состојба: Не се плашам, не чувствувам ништо. Јас ги знам приказните на другите пријатели кои исчезнаа; ќе исчезнам, а последното нешто што ќе го видам е хотел. Мажот ме крена, ме турна на подот од неговиот автомобил и ми вели да ставам качулка.

Автомобилот вози околу половина час. Тие мора да изберат место за да ме погубат – но сè уште не чувствувам ништо, ја прифатив мојата судбина. Автомобилот запира. Јас сум влечен и тепан низ она што се чини дека е коридор. Јас врескам, но знам дека никој не слуша, затоа што тие исто така врескаат. Терорист, велат тие. Ти заслужуваш да умреш. Ти се бориш против твојата земја. Но ќе умреш полека, прво ќе страдаш многу. Парадоксално, мојот инстинкт за опстанок почнува да се крева малку по малку.

Сослушувањето започнува со прашања на кои не можам да одговорам.

Сега разбирам дека, покрај ударите што не можам да ги видам како доаѓаат (и затоа не можам да го натерам телото да го ублажам нивното влијание), јас ќе добијам и електрични удари. Им велам дека не треба да го сторат тоа – ќе признаам сè што сакаат да признаам, ќе потпишам сè што тие сакаат да го потпишам. Но тие не се задоволни. Потоа, во очај, почнувам да си ја гребам кожата откинувајќи парчиња од себе. Мачителите мора да се исплашија кога ме видоа како сум облиен во мојата крв; ме оставаат на мир. Тие велат дека можам да ја симнам качулката кога ќе го слушнам како се затвора вратата. Ја симнав и гледам дека сум во просторија со звучна изолација, со дупки од куршуми на ѕидовите. Ова го објаснува подигнатиот под.

Следниот ден, друга сесија тортура, со истите прашања. Повторувам дека ќе потпишам што сакаат, ќе признаам што сакаат, само да ми кажат што треба да признаам. Тие ги игнорираат моите барања. По не знам колку долго и колку сесии (времето во пеколот не се брои со часови), на вратата има тропање и тие повторно ми ја ставаат качулката. Еден човек ме фаќа за рака и ми кажува, засрамен: Не е моја вина.

Одведен сум во мала просторија, обоена целосно црна, со многу силен клима-уред. Тие го исклучуваат светлото. Само темнина, студ и сирена што свири непрестајно. Почнувам да полудувам. Имам визии за коњи. Тропам на вратата на „фрижидерот“ (подоцна дознав дека така го викаа), но никој не отвора. Се онесвестив. Се будам и речиси бесвесно во еден момент мислам: подобро да бидам претепан отколку да останам тука.

Се будам и сè уште сум во собата. Светлото е секогаш запалено и не можам да кажам колку денови или ноќи поминаа. Јас стојам таму во временски период кој изгледа како вечност. Неколку години подоцна, сестра ми ми кажа дека моите родители не можеле да спијат; мајка ми цело време плачела, татко ми се заклучувал во тишина и не зборувал.

Повеќе не сум испрашуван. Осамен во самица. Еден убав ден некој ми ја фрла облеката на подот и ми рече да се облечам. Се облекувам и ја ставам качулката. Ме одведоа до автомобил и ме фрлија во багажникот. Се возиме и мене ми се чини дека трае цела вечност, додека не застанаа – дали ќе умрам сега? Тие ми наредија да ја симнам качулката и да излезам од багажникот. Јас сум на јавен плоштад исполнет со деца, некаде во Рио, но не знам каде.

Се упатувам кон куќата на моите родители. Мајка ми остарела, татко ми рече дека не треба повеќе да излегувам надвор. Се јавувам кај моите пријатели, ја барам својата пејачка – никој не одговара на телефонот. Ризично е да се гледаш со поранешен затвореник. Можеби заминав од затвор, но затворот останува со мене. Спасението доаѓа кога две лица, кои не беа ни блиски со мене, ми понудија работа. Моите родители никогаш целосно не закрепнаа.

Неколку децении подоцна, архивите на диктатурата се јавни, а мојот биограф го добива целиот материјал. Прашувам зошто бев уапсен: информатор ве обвини, вели тој. Дали сакате да знаете кој ве пријавил? Не сакам. Тоа нема да го промени минатото.

И токму сега, претседателот Жаир Болсонаро – откако во Конгресот го нарече свој идол еден од најжестоките мачители – сака да ги види како се враќаат назад во местото и времето. (Кларин)