Ова е причината зошто диктатурите пропаѓаат

Тој трепна. Но, навистина не знаеме зошто.

Без разлика дали се работи за берзата што паѓа надолу, инвеститорите кои бегаат од државните обврзници на САД, републиканските донатори кои ги прегреваат телефоните во Белата куќа, па дури и стравовите за сопственото портфолио, претседателот Доналд Трамп одлучи да ги укине, привремено, поголемиот дел од неговите произволни царини. Ова беше негова лична одлука. Неговиот „инстинкт“, како што рече. Неговиот каприц. И неговата одлука, инстинкт или каприц би можеле повторно да ги вратат тарифите.

Републиканците кои го водат Конгресот одбија да ја искористат моќта на законодавната гранка за да го запрат или да го ублажат, во ова или речиси кое било друго прашање. Кабинетот е составен од следбеници и лојалисти кои се подготвени да ги бранат контрадикторните политики, дури и ако тоа ги прави да изгледаат како будали. Ниту судовите сè уште не интервенирале одлучно. Никој, очигледно, не е подготвен да спречи еден човек да ја уништи светската економија, да ги уништи финансиските пазари, да ја отера оваа земја и другите земји во рецесија, ако тоа е она што тој сака да го прави кога ќе стане утре наутро.

Вака изгледа произволна, апсолутна моќ. И затоа луѓето кои го напишаа Уставот никогаш не сакаа никој да ја има. Во таа позната жешка, задушлива просторија во Филаделфија, со затворени прозорци заради тајност, тие се препотуваа и се расправаа за тоа како да ги ограничат овластувањата на американската извршна власт. Тие дојдоа до идејата за поделба на власта меѓу различни гранки на власта. Како што напиша Џејмс Медисон во „Федералист бр. 47“: „Акумулацијата на сите овластувања, законодавна, извршна и судска во исти раце… може праведно да се прогласи за сама дефиниција на тиранијата“.

Повеќе од два века подоцна, системот создаден од тој прв Уставен конгрес целосно пропадна. Луѓето и институциите кои треба да ја проверуваат извршната власт, одбиваат да го зауздаат овој претседател. Сега имаме де факто тиранин кој мисли дека може да ја подеси реалноста по своја волја без да земе предвид какви било факти или докази, и без да слуша какви било спротивни ставови. И иако економската штета што ја предизвика е полесно да се измери, тој му нанесе исто ниво на штета на научните истражувања, на граѓанските слободи, на здравствената заштита и на државната служба.

Од овој расипнички и деструктивен инцидент може да се извлече една корисна лекција. Во последниве години, многу луѓе кои живеат во демократии станаа фрустрирани од нивните политички системи, од бескрајните расправии, тешкотијата да се создаде компромис, бавното темпо на одлуки. Исто како и во првата половина на 20 век, потенцијалните авторитаристи почнаа да се расправаат дека на сите ќе ни биде подобро без овие институции. „Вистината е дека луѓето се уморни од слободата“, рече Мусолини. Ленин зборуваше со презир за неуспесите на таканаречената буржоаска демократија. Во Соединетите Држави, една сосема нова школа на техно-авторитарни мислители смета дека нашиот политички систем е неефикасен и сака да го замени со „национален извршен директор“, диктатор со друго име.

Но, во изминатите 48 часа, Доналд Трамп штотуку ни даде совршена демонстрација за тоа зошто се неопходни законодавни тела, зошто се корисни проверките и рамнотежите и зошто повеќето диктатури од еден човек стануваат сиромашни и корумпирани. Ако Републиканската партија не го врати Конгресот на улогата што треба да ја игра и судовите не го ограничат претседателот, овој циклус на уништување ќе продолжи и секој на планетата ќе ја плати цената.

(Ен Еплбаум е американска новинарка и историчарка. Текстот е објавен во магазинот „Атлантик“.)