Орбан ја користи Украина за да не ги изгуби изборите во Унгарија идната година

Постерите се креваат низ цела Унгарија. „Да не им дозволиме да одлучуваат наместо нас“, гласи слоганот заедно со тројца  негативци на пропагандата на унгарската влада. Тие се: воениот лидер на Украина, Володимир Зеленски; претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен и Манфред Вебер, германскиот политичар кој ја предводи централнодесничарската Европска народна партија во Европскиот парламент, која го вбројува најмоќниот унгарски опозициски политичар во своите редови.

Причина за кампањата е одлуката за членството на Украина во ЕУ, далечна перспектива која не е подарок на кој било од политичарите сега излепени по билбордите во Унгарија. Гласачките ливчиња, кои беа испратени оваа недела, поставуваат едноставно прашање: „Дали поддржувате Украина да стане членка на ЕУ?“

И покрај неутралното прашање, унгарската влада не стои на страна. По започнувањето на кампањата, премиерот, Виктор Орбан, минатата недела ги повика луѓето да гласаат, тврдејќи дека украинското членство би значело  дека „ние ќе треба да ги потрошиме сите пари на Унгарија за Украина“.

Владата, исто така, тврдеше – без да понуди докази – дека „евтината работна сила“ од Украина ќе ги преземе работните места од Унгарците, додека епидемиите ќе се шират затоа што нема доволно Украинци што се вакцинираат.

Владејачката партија Фидес сфати дека „постои расположение  против вмешаноста на Унгарија во војната“, рече Ласло Андор, унгарски еврокомесар од 2010 до 2014 година. „Но, оттогаш, ова се користи и злоупотребува за да се негира соодветната поддршка на Украина“.

Унгарија постојано се обидуваше да ги блокира санкциите на ЕУ против Русија, на крајот отстапувајќи. Таа стави вето на ослободувањето на средства од 6 милијарди евра за надоместување на другите земји од ЕУ кои обезбедуваат воена помош за Украина и категорично одби да потпише две декларации на ЕУ за поддршка на нападнатиот сосед.

Но, сега нејзините обиди да ја спречи поддршката на ЕУ за Украина би можеле да предизвикаат пресметка со блокот во момент кога Орбан се бори со својот најсериозен политички предизвикувач во последните години. Земјите-членки на ЕУ посериозно од кога било размислуваат како да ја искористат својата крајна санкција против Унгарија: отстранување на гласачкото право според членот 7 од договорот за ЕУ. Идејата останува во рана фаза, но упатените упатени мислат дека тоа никогаш нема да се случи бидејќи за одземање на гласачкото право е потребно едногласност од преостанатите 26 членови.

За време на претходната влада, Полска го користеше спасителното вето; сега популистичкиот премиер на Словачка, Роберт Фицо, се смета дека ја има таа карта. Европскиот парламент ја започна процедурата за член 7 во 2018 година, но таа пропадна поради колебливоста меѓу земјите-членки.

Сега има промена. Андор рече дека работите продолжиле откако се појавија  „многуте последователни прекршувања“ од владата на Орбан на независноста на судството во 2010-11 година. „Има многу повеќе емоции сега. Зошто? Затоа што Орбан е опструктивен за прашања кои мнозинството земји од Европската унија ги сметаат  од витално значење“, рече тој, мислејќи на Украина.

Некои мислат дека ќе дојде до пресметка ако Унгарија се обиде да стави вето на продолжувањето на санкциите против Русија, широк спектар мерки насочени кон ограничување на воената економија, вклучително и замрзнување на средствата на руската централна банка во износ од 210 милијарди евра кои се чуваат во блокот.

Добивката се користи за финансирање на воените напори на Украина и се сметаат за витални за евентуална обнова на земјата. Но, мерките треба едногласно да се обноват до 31 јули.

„Прилично сум сигурен дека ако почувствуваат дека имаат поддршка од САД, ќе блокираат“, рече еден висок функционер на ЕУ. „Тоа би било огромно: во основа, тоа би ги ставило не буквално, туку виртуелно надвор од Унијата“, смета Андор.

Дипломатите се тешеа од фактот дека Унгарија отсекогаш отстапуваше од заканите за вето, веројатно охрабрени што Доналд Трамп исто така му се закани на Владимир Путин со санкции. „Ако минатото е предвидливо за иднината, треба да бидеме во ред. Но, би било глупаво да се претпостави тоа“, рече еден висок дипломат, кој додаде дека „се работи“ за да се изнајдат начини околу потенцијалното вето.

Холандскиот европратеник на Зелените Тинеке Штрик, кој ја пеедводи работата на Европскиот парламент околу владеењето на правото во Унгарија  рече: „Земјите-членки навистина се заситуваат од Орбан“. Тоа брои 19 влади „кои се чини дека се подготвени да направат чекор во процедурата на членот 7“, која вклучува дејствија што не успеваат да ги суспендираат гласачките права. Но, им недостига „стратегија за тоа како да ги привлечат останатите земји-членки“, додаде таа.

Минатата недела, холандскиот европратеник предводеше меѓупартиски тим од парламентарци да ги истражи демократските стандарди во Унгарија, заклучувајќи дека развојот на настаните „брзо оди во погрешна насока“.

Притисокот врз независните гласови се засилува. Во говорот минатиот месец, за кој нашироко се сметаше дека бележи ново ниско ниво, Орбан ги опиша политичките противници, новинарите, судиите и политичките активисти како „бубачки“, навреди според дехуманизирачкиот јазик што се користеше во нацистичка Германија и Советскиот Сојуз.

Извештајот на европратениците се очекува да ги елаборира длабоко вкоренетите проблеми на Унгарија: медиумите во кои доминира владата и политизираните судови, како и зголемените ограничувања за ЛГБТК+ заедницата по одобрувањето на уставната промена за кодифицирање на забраната за маршеви на гордоста и други јавни собири.

„Сите се плашат дека ова значи нешто поголемо – удар на слободното право на собирање“, рече Штрик.

За аналитичарите, забраната на парадата на гордоста има поинаква цел: да го престави во лошо светло опозицискиот водач Петер Маџар, инсајдерот кој стана критичар, чија партија Тиса го зголеми своето водство пред Фидес од почетокот на годината.

„Во стратешка смисла, [забраната на гордоста] е поставена замка за Петар Маџар“, рече Даниел Хегедус, регионален директор за централна Европа во германскиот фонд Маршал.

Ако Маѓар ја осуди забраната на гордоста, Фидес ќе го критикува како дел од „европското геј лоби“, што може да го отуѓи од конзервативните гласачи, рече Хегедус, користејќи го јазикот на владата. „Но, ако тој молчи, тој ризикува да ги отуѓи пообразованите, поурбаните гласачи за кои е прашање на посветеност на вредностите“.

На сличен начин, владата, исто така, се обидува да го искористи референдумот во Украина за да го дискредитира Маџар меѓу гласачите кои се претпазливи да не биде вовлечена Унгарија во конфликтот. Неговата партија Тиса е опишана од владината пропаганда како „проукраинска“, која работи со Брисел на „поткопување на животниот стандард на Унгарците“.

Тиса, рече Хегедус, е таква „егзистенцијална закана“ за Фидес што Орбан би можел да прибегне кон изборна измама за да обезбеди победа на парламентарните избори следната година. Додека последните три унгарски парламентарни избори беа оценети како нефер – поради медиумите и државните ресурси наклонети да ја фаворизираат владата – тие отсекогаш биле слободни.

„Не можеме да исклучиме дека може да се случат први ниту слободни, ниту фер избори во земја членка на ЕУ [и] ситуација во која американската администрација веднаш ќе го признае исходот“, рече Хегедус.

Ова покренува предизвик за дипломатите на ЕУ, кои долго време тврдат дека најдобриот начин за решавање на „проблемот Орбан“ – како и „полскиот проблем“ пред него – е да чекаат промени на гласачките кутии.

Штрик смета дека тоа е погрешен пристап. Холандскиот европратеник сака Комисијата да зборува повеќе, да бара европскиот суд да ја суспендира забраната на ЛГБТК+ настаните и да ги прераспредели конфискуваните средства од  Унгарија во ЕУ на граѓанското општество и локалната власт. Унгарската влада загуби 1 милијарда евра од фондовите на ЕУ во 2024 година поради непочитување на владеењето на правото, додека дополнителни 19 милијарди евра се блокирани.

„Орбан треба да биде под огромен притисок од ЕУ да го промени својот курс“, рече Штрик. (Гардијан)