Одбележан Светскиот ден на мајчиниот јазик

На речиси половина од јазиците што се зборуваат во светот им се заканува исчезнување, а во глобализацијата се зборува за мали јазици кои се соочуваат со предизвик да бидат зачувани. За важноста од негување и заштита на малите јазици е посветен Светскиот ден на мајчиниот јазик – 21 Февруари определен од УНЕСКО, во чија Декларација за културна разновидност е потенцирано правото на секоја личност да се изразува и да создава на јазик што ќе го избере, а особено на својот мајчин јазик.

Седма година по ред Светскиот ден на мајчиниот јазик беше одбележан во Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“, а оваа година чествувањето беше поврзано со 150-годишнината од раѓањето Гоце Делчев. Во програмата учествуваа ученици од четири скопски општински основни училишта „Гоце Делчев“ од општините Центар, Илинден, село Љубанци во општина Бутел и Горно Лисиче во општина Аеродром.

„Милоста кон народниот јазик е наш долг и наше право“ и „Јазикот е нашата единствена татковина“ – со овие две пораки на Крсте Мисирков и на Блаже Конески присутните на настанот во Институтот ги поздрави министерката за култура Бисера Костадиновска-Стојчевска, која истакна дека мајчиниот јазик е идентитет и ДНК на секој човек.

-Генерации лингвисти и македонисти го носат товарот на одговорноста на зборовите на Мисирков – со милост да се врати долгот кон сопствениот јазик. Во тоа Министерството за култура е ваш несомнен сојузник зашто поддршката и афирмацијата на македонскиот јазик е само една од активностите кои ги реализираше во изминатиот период за подобрување на мерките за заштита на македонскиот јазик како дел од нашето непроценливо културно наследство, рече Костадиновска-Стојчевска,  потсетувајќи дека со средства на Министерството за култура и Фондот за иновации и технолошки развој (ФИТР) веќе е почната дигитализација на картотеките на Институтот за трајна заштита на над пет милиони записи.

Анета Трпевска, државен секретар во Министерството за образование и наука, посочи на поддршката од МОН на проектите на Институтот за македонски јазик за тригодишно истражување на лексиката во народната проза и зборуваше за образовните политики со кои се унапредува наставата  на мајчин јазик во земјава, во која уставно загарантирано е правото на учениците – припадници на заедниците да се школуваат на својот мајчин јазик во основното и средното образование.

-Редовна настава на својот мајчин јазик следат и припадниците од албанската, турската и српската етничка заедница, а од учебната 2018/2019 воведена е и редовна настава на босански јазик. Со примена на Законот за основно образование од 2019 година, се овозможува и негување на јазикот и културата на помалобројните етнички заедници преку изборниот предмет Јазик и култура на Ромите/ Србите/ Турците / Власите / Бошњаците. Се надевам дека заедно ќе придонесеме во јакнењето на заедничките вредности на ова наше општество и јазична разновидност и дека таа ќе биде столб на интеретничка кохезија и меѓусебно разбирање, истакна Трпевска.

Во излагањето „Мајчиниот јазик патоказ кон спознавањето“, проф. д-р Весна Костовска од Институтот за македонски јазик рече дека во екот на глобализацијата, речиси 43 проценти од јазиците што постојат се пред изумирање, а тоа значи, рече таа, загуба на голем дел од културното и интелектуалното наследство.

-Неискажлива е трагедијата кога еден јазик ќе згасне. Тој сѐ уште може да биде регистриран, може да има многу записи што сведочат за творештвото на тој јазик, но неговата живост е засекогаш изгубена. Со секој јазик што умира, светот станува посиромашен, рече Костовска.

Борче Арсов, виш научен соработник во Институтот, истакна дека на овој ден се празнуваат сите мајчини јазици на светот, се слави различноста, разновидноста, разноликоста – јазична и културна.

На учениците зборувачи на различни јазици им порача да ги негуваат, чуваат и почитуваат нивните мајчини јазици зашто тие се, рече тој, многу кревки и ранливи, но да го негуваат и македонскиот затоа што тој е „сврзно ткиво во нашето општество и мостот што нѐ поврзува јазично, културно и духовно“.

Меѓународниот ден на мајчиниот јазик се одбележува на 21 февруари, прогласен од УНЕСКО на 30-тата сесија на Генералната конференција во 1999 година. Во 2000 година 21 февруари е промовиран како Ден на лингвистичка и културна разновидност и мултилингвизам.

Датумот е избран во спомен на трагични демонстрации на студенти од Универзитетот во Дака, кои како учесници на бенгалското јазично движење  биле убиени од полицијата на  протест на 21 февруари 1952 година.