Нобеловата награда за физика во рацете на Аспе, Клаузер и Цајлингер

Добитници на годинашната Нобелова награда за физика се Французинот Ален Аспе, Американецот Џон Клаузер и Австриецот Антон Цајлингер за нивната пионерска работа во квантната механика, соопшти денеска Нобеловиот комитет.

Нивните резултати го отворија патот за нова технологија заснована на квантни информации, се вели во соопштението.

„Ефектите на квантната механика почнуваат да наоѓаат примени, а сега постои големо поле на истражување кое вклучува квантни компјутери, квантни мрежи и безбедно шифрирана квантна комуникација“, се наведува во соопштението.

Ален Аспект, Џон Клаузер и Антон Цајлингер спроведоа револуционерни експерименти користејќи заплеткани квантни состојби, каде што две честички се однесуваат како една единица дури и кога се разделени.

Еден клучен фактор во овој развој е како квантната механика дозволува две или повеќе честички да постојат во она што се нарекува заплеткана состојба. Она што се случува со една од честичките во заплетканиот пар одредува што ќе се случи со другата честичка, дури и ако тие се далеку.

Долго време се поставуваше прашањето дали корелацијата е поради тоа што честичките во заплетканиот пар содржеле скриени променливи, инструкции кои им кажуваат кој резултат треба да го дадат во експериментот.

Во 1960-тите, Џон Стјуарт Бел ја развил математичката нееднаквост што е именувана по него.

Односно, ако има скриени променливи, корелацијата помеѓу резултатите од голем број мерења никогаш нема да надмине одредена вредност. Сепак, квантната механика предвидува дека одреден тип на експеримент ќе ја наруши нееднаквоста на Бел, што ќе резултира со посилна корелација отколку што инаку би била можна.

Џон Клаузер ги разви идеите на Џон Бел, а тоа доведе до практичен експеримент. Кога ги зел мерењата, тие ја поддржаа квантната механика со јасно кршење на нееднаквоста на Бел. Ова значи дека квантната механика не може да се замени со теорија која користи скриени променливи.

Некои празнини останаа по експериментот на Џон Клаузер. Ален Аспект го разви поставувањето, користејќи го на начин што затвори важна празнина. Тој можеше да ги смени поставките за мерење откако заплетканиот пар го напуштил својот извор, така што поставката што постоела кога тие биле емитувани не можела да влијае на резултатот. Користејќи рафинирани алатки и долги серии на експерименти, Антон Цајлингер почнал да користи заплеткани квантни состојби.

Меѓу другото, неговата истражувачка група демонстрираше феномен наречен квантна телепортација, што овозможува да се премести квантната состојба од една честичка на друга на големо растојание.

„Станува сè појасно дека се појавува нов вид на квантна технологија. Можеме да видиме дека работата на лауреатите со заплетканите состојби е од големо значење, дури и надвор од основните прашања за толкувањето на квантната механика“, вели Андерс Ирбек, претседател на Нобеловиот комитет за физика.

Минатата година наградата ја добија и тројцата научници Сјукуро Манабе, Клаус Каселман и Џорџо Паризи, чија работа помогна да се објаснат и предвидат комплексните сили на природата, а со тоа да се прошири нашето разбирање за климатските промени.