Марк Руте: Фаворит за главната функција во НАТО, но неизвесно е дали ќе ја добие

На помалку од една година до крајот, поранешниот холандски премиер Марк Руте стана фаворит во трката за наследник на генералниот секретар на НАТО во заминување, Јенс Столтенберг. Но, неформалните критериуми за избор уште еднаш ја осветлија сложеноста на процесот.

Лидерската дебата на НАТО се вжештува бидејќи Столтенберг треба да се повлече од функцијата следниот октомври по 10 години на чело, а трката за негов наследник ќе продолжи со месеци.

„Таквата улога би била интересна бидејќи би понудила шанса да се придонесе во неколку години на меѓународната сцена во период на драматични глобални промени“, рече Руте во октомври, во пресрет на националните избори и неговото повлекување од националната политика.

Отвореното лобирање на Руте за оваа позиција покрена некои сомнежи бидејќи неискажаниот консензус во Брисел е дека оние кои прерано ќе ја објават својата кандидатура ќе бидат ставени во центарот на вниманието и „изгорени“ пред да започнат разговорите.

Холанѓанецот сепак не е нов во дебатата. Кога се водеше трката за лидерство минатата година, неколку дипломати на НАТО рекоа дека нивните земји ќе го поддржат тогашниот премиер доколку тој се кандидира, но Руте инсистираше на тоа дека нема да ја напушти својата владина работа.

Една година подоцна, откако неговата владина коалиција падна во летото, тој побрза официјално да го објави својот интерес.

Искусен кандидат

Изборот на нов шеф на НАТО е високо политички процес, бидејќи тој/таа на крајот ќе биде клучен моќен посредник во посредувањето помеѓу безбедносните и одбранбените интереси, предизвиците и заканите за обликување на политиката на одбрана и одвраќање на воената алијанса.

Она што доаѓа во игра се потребните квалитети за функцијата – од искуство, ниво на посветеност на трошоците за одбрана, националност и пол, до вистинска достапност.

Процесот на селекција ги вклучува главните воени сили на НАТО, особено САД, кои го водат процесот на донесување одлуки, со потребен консензус меѓу сите 31 членки.

Тројца дипломати на НАТО за „Еурактив“ изјавија дека Руте е „единствениот кандидат“, барем засега.

Поранешниот премиер на Латвија, а сега министер за надворешни работи, Кришјанис Каринш, како и естонската премиерка Каја Калас, покажаа интерес, но сè уште не покажаа посветеност, велат дипломатите.

Во коридорите на НАТО, во моментов има јасен притисок во корист на Руте.

Како доказ за неговото искуство, Холанѓаните, кои лобираат за него, го користат неговото импресивно резиме, кое вклучува 13 години како премиер на четири десничарски и централно-десничарски коалициски влади.

Неговите поддржувачи велат дека Руте, како лидер со најдолг стаж на масата на НАТО, може да биде уште еден „шепкач на Трамп“.

Холандската поддршка за Украина во нејзината борба против Русија го предводеше создавањето на коалицијата за борбени авиони Ф-16 и наметна цврста линија за убедување на одговорните за падот на МХ-17 во Украина во 2014 година, во кој загинаа речиси 200 холандски државјани.

И покрај сето тоа, „има неколку не“, изјави за „Еурактив“ еден дипломат на НАТО.

Фактот дека Холандија сè уште не ја постигнува целта на НАТО за трошоците за одбрана од 2% БДП, која тие ветија дека ќе ја постигнат до 2024 година, може да работи против него, тврдеа дипломати  кога беа прашани за шансите на Руте.

Во НАТО, трошоците за одбрана се сметаат за доказ дека земјата сериозно го сфаќа споделувањето на товарот и колективната одбрана. Поранешниот американски претседател Доналд Трамп, кој би можел да се врати во Белата куќа во 2024 година, ја истакна оваа точка многу јасно.

Зборувајќи за тоа што може да работи против Руте, еден дипломат рече дека веќе има тројца холандски генерални секретари на НАТО: Дирк Стикер (1961-1964), Јозеф Лунс (1961-1974) и Јап де Хоп Шефер (2011-2014).

Одлуката се очекува пред јуни

Во меѓувреме, источните и јужноевропејците во моментов се недоволно застапени на главните позиции, а секоја одлука исто така треба да биде одобрена од незгодните сојузници Турција и Унгарија.

Дополнително, во 75 години од историјата на западната воена алијанса, ниту една жена никогаш не ја извршувала таа функција.

„Постои многу големи шанси, со оглед на политичката поддршка за тоа, оваа работа да оди на Европејка, што исто така би било многу добро“, рече Руте во октомври.

Калас претходно овој месец рече дека слушнала „шега“ во која следниот шеф на НАТО е жена од понова членка на НАТО која ја исполнува целта од 2 отсто – прилично точен опис за себе.

Дипломатите на НАТО очекуваат одлуката да биде донесена во првиот квартал на 2024 година или барем пред европските избори закажани за јуни.

На овој начин, тврдат тие, местото во НАТО останува надвор од каруселот на дистрибуцијата на највисоките работни места во ЕУ.

Сепак, тоа веројатно ќе влијае на назначувањето на портфолиото на следниот европски комесар назначен од Холандија.

Американскиот државен секретар Антони Блинкен во средата (29 ноември) рече дека ќе очекува дека „до Самитот во Вашингтон [9-11 јули], ќе бидеме во позиција да разговараме за тоа појасно и подиректно“.

Столтенберг, сепак, ќе остане на чело до крајот на неговиот мандат во октомври и ќе присуствува на славната 75-годишнина на НАТО во Вашингтон во јули.

„Тој има уште многу работа додека се упатуваме кон Самитот во Вашингтон, до кој има уште многу месеци“, рече Блинкен. (Еурактив)