Колку далеку ќе оди европската солидарност во случајот со Чешка?

Ова беше недела на земјотреси за Чешка, а земјотресите почнаа да се чувствуваат и во Брисел.

Се чини дека ЕУ и НАТО се уште се обидуваат да го сварат она што навистина се случи во источна Моравија пред седум години. Дури и ако е се уште рано, не може да се избегне впечаток дека досега одговорот на Западот беше прилично слаб. Чешката двосмисленост и неподготвеноста на некои земји навистина да се справат со Русија, секако може да го објаснат тоа, но останува прашањето дали тука станува збор за поголема поделба Исток-Запад.

Најочигледен сличен настан со експлозиите во магацинот за оружје во Врбетице уште во 2014 година е секако обидот за убиство на поранешниот руски агент Сергеј Скрипал и неговата ќерка Јулија во англискиот град Солсбери во 2018 година со нервниот агенс Новичок. И двајцата биле изведени на територијата на ЕУ и НАТО, наводно од истите двајца руски агенти, и во двата случаи починале невини граѓани – во британскиот случај жена што дошла во контакт со шише парфем што содржела нервен агенс и во Чешка две лица кои работеле во магацин.

Големата разлика, се разбира, е во тоа што нападот во Солсбери на 4 март се случи скоро во „реално време“, со вести за нападот и подоцнежните наоди во живо на ТВ во следните недели. Во Чешка, веста излезе во саботата вечер, 17 април, фрлајќи целосно ново светло на настан за кој повеќето веќе заборавиле. Ова може да објасни зошто медиумскиот фокус беше повеќе насочен кон Солзбери во споредба со Врбетице. Факторот што придонесе за тоа беше секако тоа што се случи недалеку од Лондон со сите негови меѓународни медиуми.

Кога во понеделникот (19 април) новинарскиот тим на Европската комисија однесе прашања од медиумите, имаше многу прашања во врска со вакцините „Ковид-19“ и што мисли Брисел за идејата за европска фудбалска Супер лига, но само едно осамено прашање за наоди пристигнаа од Прага, кои се чини дека ја нападнаа Москва длабоко во блокот, убивајќи двајца граѓани на ЕУ. ЕУ даде само стандарден одговор, како и НАТО, кога новинарите ги притиснаа да коментираат.

Сепак, пет дена по шокантното откритие на Чешката Република, обете организации дојдоа со изјава во која тие изразија целосна солидарност со Прага и изразија „длабока загриженост“ за постапките на Русија. Секако можеме да се запрашаме зошто им требаше толку време на обете организации да коментираат нешто толку важно, но за случајот Солсбери беа потребни неколку дена подолго – дури и ако се земе предвид дека властите во Велика Британија немаа премногу материјал за да работат првично.

Прашањето сега е уште колку сличности ќе има во овие два случаи. За Скрипал им беа потребни цели три недели за другите земји симболично да ги протераат руските дипломати во знак на солидарност. Во тоа време, 16 земји-членки на ЕУ во координација протераа 33 лица, САД протераа 60, а други земји, вклучувајќи ги Австралија, Канада, Грузија и Украина, вратија вкупно 27 службеници во Москва.

НАТО исто така отпушти седум Руси и постави горна граница од 20 службеници од земјата кои можат да бидат акредитирани во воена организација. Десет месеци подоцна, ЕУ воведе замрзнување на имотот и забрана за виза на двајца руски агенти и на шефот и заменик-шеф на руското воено разузнавање ГРУ.Досега само Словачка реагираше брзо и протера тројца руски дипломати, а трите балтички држави имаат најави дека ќе се вратат дома.испрати четири. Во наредните денови може да има понатамошни активности од други земји. Но, останува да се види дали ќе има толку големи потези како по Солзбери. Откако Велика Британија разјасни дека Русија стои зад нападот, таа се движеше брзо и силно за да добие поддршка од сојузниците.

Чесите беа малку повнимателни.

Имаше голема конфузија откако Советот за надворешни работи на ЕУ на почетокот на неделава соопшти дека шефот за надворешна политика на ЕУ, Жозеп Борел, изјави дека чешкиот министер за надворешни работи не барал протерување на руски дипломати, координирани од ЕУ, што подоцна го спротивстави, велејќи дека го поттикнува колегата министер да разгледај го. Истата порака беше испратена до НАТО заедно со поканата да се поканат руски амбасадори во различни земји-членки и да и се помогне на Чешка во десеткуваната амбасада во Москва.

Германија и Шведска досега ветуваа помош во форма на опција два, додека други би можеле да се определат за првата опција, навидум во обид да не ја вознемируваат Москва со протерување – барем засега.

Објаснувањата варираа меѓу западните дипломати.

Некои велат дека сега е погрешно време за протерување на дипломатите со оглед на тензиите околу Украина и дека тоа се случило многу одамна, додека други со право посочија дека Чесите не беа премногу јасни за тоа што сакаа затоа што го сменија министерот за надворешни работи на сред недела. има проблем да одлучи како да ги нарече настаните во Врбетице и претседателот кој досега молчеше на ова прашање.

Мнозинството само рече дека ќе ја следат ситуацијата и ќе размислат за понатамошни активности кога ќе се смири прашината меѓу Москва и Прага.

Засега се чини дека најголемите политички настани ќе се случат во рамките на Чешката Република. Надвор, со исклучок на неколку источни членки на ЕУ и НАТО, засега се чини дека тоа ќе прави деловни активности како и обично.

Ова е развој што ризикува да го влоши широко распространетото верување дека во западната половина на континентот се уште има различни приоритети и реакции во споредба со источните. (RSE/Bruxelles office)