Како Хан Канг го освои Нобеловиот комитет за литература?

Хан Канг (53), јужнокорејска авторка, е добитничка на Нобеловата награда за литература за 2024 година, а таа е и првата добитничка на оваа престижна награда од Јужна Кореја, како што соопшти вчера Шведската кралска академија. Прозата на Хан Канг во својата иновативност и метафоричност ја открива кревкоста на човечкиот живот, душата и телото, умирањето и живеењето, прикажувајќи ги индивидуалните и историските трауми, моќта на минатото над сегашноста, како што беше посочено.

– Разговарав на телефон со Хан Канг – изјави постојаниот секретар на Шведската академија, Матс Малм, по прогласувањето на победникот. – Се чини дека ова беше обичен ден за неа, таа штотуку ја заврши вечерата со синот и не беше баш подготвена за ова, но почнавме да разговараме за подготовките за доделувањето на наградата во декември – додала Малм.
Андерс Олсон, претседател на Нобеловиот комитет, ја истакна емпатијата кон ранливите, најчесто жените, опиплива и засилена во нејзината метафорична проза.

– Таа има уникатна свест за врската меѓу душата и телото, живите и мртвите, а во својот поетски и експериментален стил стана иноватор во современата проза – рече Олсон.

Романите, есеите и расказите на Хан Канг ги истражуваат темите на патријархатот, насилството, тагата и хуманоста. Позната е по романот „Вегетаријанка“ од 2007 година, за кој во 2016 година го доби„Меѓународниот Букер“. Во тоа време таа беше првата јужнокорејска авторка која се закити со оваа награда, а во исто време централниот дел од тој роман „Монголската точка“ беше награден со книжевната награда „Џи-Санг“, најпрестижната награда. во Јужна Кореја.

Инаку, врз основа на романот „Вегетаријанец“, во 2009 година е снимен истоимениот филм во режија на Ву-Сеонг Лим. Хероината на романот и филмот живее како растение, доживувајќи ужасни кошмари предизвикани од човечката суровост, а нејзиното одбивање да јаде месо е чин на ненасилство.

Прозата на Канг поставува прашања како она на романот „Европа“ од 2019 година: „Ако можеш да живееш како што сакаш, што би направил со својот живот? Иако многу од ликовите во прозата на Хан Канг се жени, некои од нејзините наративи доаѓаат од машки наратори.

„Пред мојата сопруга да стане вегетаријанка, секогаш ја сметав за целосно невпечатлива во секоја смисла“, е почетокот на романот „Вегетаријанка“.

Ана-Карин Палм, членка на Нобеловиот комитет за литература, препорача оние што за прв пат ќе ја читаат Хан Канг , да започнат со нејзиниот роман „Човечки дела“ од 2014 година, кој се фокусира на востанието од 1980 година, кога повеќе од сто цивили убиени за време на продемократските демонстрации водеа од страна на студентите.

– Овој роман ја прикажува врската меѓу живите и мртвите и како таквите трауми остануваат кај населението со генерации. Но, нејзината интензивна лирска проза, прецизна и нежна во исто време, делува како утеха, соочување со историското насилство, но и како отпор на брутална и бучна сила – додаде Ана-Карин Палм.

Хан Канг, најпознатиот јужнокорејски автор, е родена во 1970 година во Гвангжу. Кога имала десет години, нејзиното семејство се преселило во Суџу-Донг, во близина на Сеул. Таа потекнува од писателско семејство, татко и и брат и се писатели. Студирала корејска литература на Универзитетот Јонсеи и дебитирала како поетеса. Вниманието на читателите го привлече со нејзиниот прв роман „Љубовта на осуденикот“ (1995), а потоа следуваат романите „Црниот елен“ (1998), „Твојата студена рака“ (2002),

Хан Канг е позната и по романот „Борба со здивот“ (2010), за кој ја доби наградата „Донг-ни“, а нејзиниот роман „Поуки по грчки“ зборува за односот помеѓу жена која ја изгубила моќта на говорот и грчки учител кој го изгубил видот. Исто така, во својата проза зборуваше и за масакрот во 1940 година, кога беа убиени илјадници деца и возрасни под обвинение дека се соработници. Нејзиниот роман „Белата книга“ е елегија посветена на херој кој починал веднаш по раѓањето, тоа е света молитвена книга, како што истакнуваат од Нобеловиот комитет.

Како што беше објаснето, Нобеловиот комитет го започна жирирањето со 220 имиња, консултирајќи се со експерти од различни делови на светот. Потоа имаше листа од 20 автори, која потоа беше сведена на листа од пет. Секој член на комисијата потоа читаше сè што беше објавено од овие пет автори.

Годинава фаворити за наградата  беа кинеската авторка Чан Ксуе, како и австралискиот писател Џералд Мурнен, потоа Аргентинецот Сесар Аира, а  како постојани кандидати за Нобеловата награда беа Харуки Мураками, Томас Пинчон и Маргарет Атвуд.

Хан Канг е 18 жена добитничка на Нобеловата награда за литература и прва жена меѓу годинашните добитници на наградата. Минатата година добитник на наградата за литература беше Норвежанецот Јон Фосе, кој беше награден „за неговите иновативни драми и проза кои му даваат глас на неискажливото“.

Од доделувањето на првата награда во 1901 година, именувани се вкупно 121 добитници на Нобелова награда за литература. Меѓу нив беа светски познати литературни личности како Ернест Хемингвеј, Селма Лагерлоф и Жан-Пол Сартр, но и личности како што се поранешниот британски премиер Винстон Черчил и американскиот музичар Боб Дилан, кои на прв поглед не се доведуваат нужно во врска со светската литература.

Конечно, следниот понеделник ќе биде објавено кој ќе ја добие Нобеловата награда за економски науки, спонзорирана од шведската централна банка, повторно во Стокхолм. Нобеловата награда во секоја од категориите е дотирана со единаесет милиони круни, односно околу 970.000 евра.