Ќе нема веќе „бугарски земји“ во учебниците

На дводневната, петта средба на Заедничката комисија за историски и образовни прашања меѓу Македонија и Бугарија, која се одржа во средата и четвртокот во Софија, експертите работеле на забелешките во учебниците по историја за петто одделение во бугарскиот образовен систем и шесто одделение во македонскиот образовен систем за периодите на праисторијата и антиката. По дискусиите и разгледувањата, направена е првична верзија со препораки која ќе биде доставена до двете влади, а со цел да се подобри содржината во учебниците. Академик Драги Ѓоргиев, кој е на чело на македонскиот експертски тим, за „Независен весник“ вели дека очекува на следната средба во јуни во Скопје да бидат усвоени препораките за учебниците. Прифатена од бугарската страна била забелешката на домашните експерти за тоа кога се зборува за настани во антиката што се случувале на  територија на денешната бугарска  држава да не се употребува терминот бугарски земји, туку на територија на денешна Република Бугарија да се вклучуваат и други територии на соседни држави.  

„Нашата забелешка беше кога зборуваме за земји што денес се надвор од современата бугарска држава, а се зборува за бугарски земји, меѓу кои  е вклучена и територијата на нашата држава,  дека тука веќе треба да се внимава. Кога се зборува за бугарски земји, тој термин да биде заменат со територијата на денешната бугарска држава. До следната средба во јуни ќе ја доработиме првичната верзија, ние од наша страна, тие од нивна страна. Во меѓувреме, ќе ги разгледуваме тие верзии, а целта е на следната средба конечно да бидат усвоени препораки за учебниците. Тие имаат забелешка за мисијата на апостол Павле во нашите учебници. Толкуваат дека во учебниците е претставено дека мисијата на апостол Павле овде ги поставила темелите на идната македонска црква и имаа забелешка дека нема основа во тоа туку дека апостол Павле го шири христијанството тука без поставување на основи на цркви кои се формираат на овој простор“, рече Ѓоргиев.

Двете страни имаат една заедничка забелешка во учебниците, а тоа е поточна употреба на географските карти, односно географските карти да бидат соодветни на временскиот период што го одразуваат и да не носат некоја сугестија, да не насочуваат на некои идни времиња.

„Бугарските експерти најдоа забелешка во наш учебник за карта на која е претставена цела географска Македонија, а на која пишува карта на античка Македонија. Сметаат дека ако станува збор за античка Македонија, треба да се каже кое е тоа време и во време на кој владетел е таа карта направена. Нашата забелешка беше дека има карта на бугарската држава од деветти век и веднаш потоа во истиот тој  контекст имаше карта на санстефанска Бугарија. Станува збор за карта од ран среден век, а до неа  карта од 19 век, со што се претставува некој континуитет на таа држава на тој простор. Нашата забелешка беше кога се зборува за одреден период и картите треба да бидат од тој период“, наведе Ѓоргиев.

Вториот ден членовите на заедничката комисија отвориле дебата за ликот и делото на Гоце Делчев, кој е ставен како една од личностите што би требало заеднички да се чествуваат. Започнатите разговори ќе ги продолжат на следната средба во јуни. За тогаш плановите се да  работат на забелешките во учебниците за средниот век.

„Ќе дискутираме за св. Кирил и св. Методиј, за св. Наум и св. Климент, за да видиме каде имаме исти точки и каде се разминуваме. Ќе гледаме да усогласиме некои препораки. Св. Кирил и св. Методиј и во нивните и во нашите учебници се  национализирани  од денешен современ аспект, дека биле или Македонци или Бугари. Тие сметаат дека во нашите учебници не е доволно прикажана улогата на средновековната бугарска држава во ширењето на мисијата и улогата на св. Климент и св. Наум, бидејќи тие се враќаат од Моравија и наоѓаат заштита во бугарската средновековна држава“, додаде Ѓоргиев.

Експертите од Бугарија и од државава имале забелешки во однос на тоа до каде се простирале античките племиња, Тракијци,  Бриги, Илири. Станало збор тие граници да не бидат строго определувани, кој до каде бил, туку да бидат  многу пофлуидни во учебниците, да не се оптоваруваат учениците.

Заедничкиот интердисциплинарен комитет за историски, образовни и археолошки прашања на Северна Македонија и на Грција, пак, е на трета средба во Атина. Засега не се знаат детали од средбата на која треба да се приближат ставовите околу концептите на двете страни. На последната средба беше утврдено во следниот период да прејдат на конкретни формулации во учебниците, да бидат адаптирани на новото време што го донесе Преспанскиот договор, а врз основа на принципите и целите на УНЕСКО и Советот на Европа за овој материјал, рече копретседавачот со македонскиот дел од Комитетот, амбасадорот Виктор Габер.

„Многу периоди нè поврзуваат со грчката страна. Ние сме соседи, сме биле можеби 400-500 години во една државна структура каде што имало мешање од секаков вид – економски, културно, социјално. Словенската маса кога дошла овде се населила на територија на некогашното Источно Римско Царство, според тоа ние сме живееле со тие луѓе. Дали народите се поместувале лево или десно поради историските околности, тоа е сосема друга работа, но ние сме живееле сите заедно во разни културни и социјални средини“, посочи Габер.

Откако ќе завршат разгледувањата на забелешките за учебниците по историја и географија и ќе се усогласат ставовите, ќе почне ревидирањето на учебниците во земјава, рече неодамна  министерот за образование и наука Арбер Адеми. Но дали учебниците со изменета содржина ќе бидат подготвени за новата учебна година, со што во нив ќе биде внесено и новото уставно име на државата – Република Северна Македонија, засега точно не може да се потврди. Адеми смета дека во учебниците по историја и географија по кои учат нашите ученици и така има проблеми, при што посочи на дискриминаторската содржина во нив.

Вероника Мароска-Леова