Кина масовно се задолжува: Големиот план е во неволја

Економијата на Кина постигнуваше импресивни стапки на раст со децении. Економското чудо на Кина ги одбележа 90-тите години на минатиот век и првите две децении на 21 век. Помеѓу 1991 и 2015 година, стапката на раст на БДП се движеше помеѓу минимум 7 проценти и максимум 14 проценти годишно, претворајќи ја заостанатата земја каде што голем дел од населението живееше на работ на гладување во втора најголема економска сила во светот.

Сепак, годините на таков раст се во минатото и тешко дека некогаш ќе се вратат. Во последните години целта беше поскромна – да се достигне најмалку 5 отсто од годишниот раст на БДП. Дури и тоа стана тешко остварливо, поради што Кина почна да спроведува бројни мерки за стимулирање на економијата. И покрај фактот што нејзиното население сè уште не е доволно блиску до развиените земји во светот за да може да се зборува за високо развиена земја, Кина спроведува политики слични на оние на САД и ЕУ.

Високо задолжување, намалување на каматите за поттикнување на инвестициите и потрошувачката, „пумпање“ на големи суми пари во стопанството, буџетски дефицити… се прават големи напори за одржување на економскиот раст. Токму овие денови се применуваат или се најавуваат најголемите мерки за стимулирање на економијата од пандемијата.

Кинезите одбиваат да трошат, тоа е проблем за економијата

Има многу проблеми кои се обидуваат да се поправат. Еден од нив е дефлацијата, односно падот на цените. Можеби за населението на развиените земји, кои во последниве години најмногу се борат со проблемот со порастот на цените, не им е јасно зошто падот на цените би бил проблем.Уште повеќе што падот на цените е симбол дека Кинезите не трошат доволно. Во нормални времиња, тоа не е голем проблем, бидејќи Кина е првенствено извозна економија. Навистина, со децении се потпираше на извозот како извор на раст, додека домашната потрошувачка беше потисната.Но, поради слабиот економски раст во дел од ЕУ и намерното ограничување на увозот во САД, извозот во Кина веќе не е гаранција за идниот раст. Извозот почна да се намалува уште во 2023 година, предизвикувајќи го политичкото раководство да се грижи за идниот економски раст.

Стана јасно дека евентуалната рецесија во САД и ЕУ, како главни купувачи на нејзините производи, многу ќе и наштети на Кина. Во таа ситуација извор на раст може да биде само домашната побарувачка, а кинеското население не сака да троши. На крајот на 2023 година, цените дури почнаа да паѓаат, само за растот да се врати оваа година по дарежливите владини стимулации за трошење.

Централната банка прави големи напори за спас на секторот за недвижности. На крајот на септември, кинеската централна банка го претстави својот најголем стимул од пандемијата, со цел да ја извлече економијата од опасноста од дефлација, односно пад на цените. Целта годинава е да се постигне раст на БДП од 5 проценти, но за тоа освен централната банка ќе бидат потребни и фискални стимулации од самата држава.Намалена е задолжителната резерва на банките, односно износот што деловните банки мора да го имаат на сметките кај централната банка. Со тоа ефективно се „ослободени“ пари во финансискиот сектор на Кина, кои ќе завршат како нови заеми за граѓаните и компаниите. Поточно, ослободен е околу еден трилион јуани (околу 141 милијарда долари).

Намалени се и каматните стапки, врз основа на кои деловните банки ги одредуваат каматните стапки на готовинските кредити и кредитите за недвижности. Намалени се и каматните стапки на веќе постоечките кредити за недвижнини, со што се намалува износот на месечните отплати, а намалени се и задолжителните депозитни стапки за хипотекарните кредити.

Очигледно е дека новите мерки првенствено се наменети за спас на заболениот сектор на недвижности. Во мај, централната банка веќе вети дека ќе „ослободи“ 300 милијарди јуани (42 милијарди долари) на финансиските институции, кои ги искористија средствата за финансирање на купување на недовршени проекти за недвижности од локални државни претпријатија (ЈП) низ Кина.И тоа не е се. Стимулации се најавуваат и директно од државниот буџет. Шефот на Националната комисија за развој и реформи рече дека државата ќе одвои 100 милијарди јуани (14 милијарди долари) за трошоци, а уште 100 милијарди јуани (14 милијарди долари) за градежни проекти.

Конечниот износ на фискалниот стимул на земјата сè уште не е познат, но Кина издаде обврзница во вредност од 2 трилиони јуани (283 милијарди долари) минатиот месец. Обврзницата е инструмент за задолжување со кој државата собира одредена сума на пари што ветува дека ќе ги врати по истекот на рокот (5, 10, 25…години).

Вестите за широките стимулации на централната банка и владата првично беа добро прифатени на кинеските берзи. Берзанските индекси нагло пораснаа неколку дена, што даде надеж за кинеската берза која веќе неколку години стагнира. Но, растот не беше долготраен, а цената на акциите на берзите во Кина повторно паѓаат.

Кина позадолжена од ЕУ, САД и Јапонија заедно

Кина долго време бепше ниско задолжена земја. Високи стапки на раст беа постигнати без големо задолжување. Но, ова полека се менува од 2009 година, особено во 2015 година, а јавниот долг на Кина рапидно расте и на крајот на минатата година изнесуваше 86 отсто од БДП. Тоа е повеќе од долгот на еврозоната и Обединетото Кралство, но сепак помалку од САД.

Порасна и долгот на граѓаните, па Кинезите се релативно позадолжени од граѓаните во земјите од еврозоната. Долгот на домаќинствата во Кина е 62 отсто од БДП, што е блиску до нивото на Јапонија, но помалку од задолженоста на американските граѓани.Но, во една работа Кина е многу позадолжена од сите други. Вкупниот долг на нефинансискиот бизнис сектор е 167 отсто од БДП, што е многу повеќе отколку во САД, Јапонија, еврозоната и Велика Британија. Ова во голема мера ја зголемува вкупната задолженост, така што вкупната задолженост на Кина е всушност поголема од комбинираната задолженост на САД, еврозоната и Јапонија.

Најголем дел од долгот на нефинансискиот бизнис сектор во Кина постои поради државните претпријатија (SEO). Вистинскиот јавен долг на Кина е всушност многу поголем од прикажаното, бидејќи секоја регионална и локална власт првенствено се задолжува преку SEO.

Дури и да се исклучи тоа, јавниот долг на Кина порасна од 40 отсто во 2015 година на сегашните 86 отсто. Државниот буџет секоја година е во дефицит, а тој порасна од просечни 2 отсто од БДП годишно на планирани 7 отсто од БДП годинава.

Кина економски можеби никогаш нема да ги надмине САД. Ќе биде презадолжена пред да стане богата. Иако многу земји во светот би биле повеќе од задоволни со годишна стапка на раст на БДП од 4,5 отсто, Кина смета дека сè под 5 отсто е неуспешно. За поранешните стапки на раст од 10 и повеќе проценти веќе не се зборува, тие времиња одамна ги нема.Иако многу брзо се индустријализираше и се издигна од сиромаштија, Кина сепак заостанува зад богатите земји. Според БДП по глава на жител е на ниво на Мексико, Аргентина и Србија, а не на Јапонија, Германија и САД. Не толку одамна, исто така, се предвидуваше дека до 2030 година Кина ќе ги надмине САД во однос на големината на нејзината економија, но тоа беше одложено за 2038 година.

Со оглед на брзината со која се зголемува долгот за да се финансираат постојано намалените стапки на раст, прашањето е дали тоа некогаш ќе се случи. Засега Кина френетично се обидува да го задржи растот на 5 проценти годишно, со сите средства и со големи задолжувања.(Индекс.хр)