Како папата Франциск ја промени католичката црква
Откако Франциск (82) пред шест години стана првиот езуитски папа, светот се измести од својата оска. Популистичкиот вирус на национализмот, за кој Франциск пророчки предупреди, е навидум насекаде. Тој гледаше како се прекршува миграциската криза и ја критикуваше политиката на администрацијата на Трамп затоа што ги раздвојува децата без документи од нивните родители. Во меѓувреме, заштитата на животната средина и економската еднаквост се ослабени низ целиот свет. Сето ова го стави Франциск, духовен лидер на повеќе од една милијарда католици, да инсистира на интернационалистички светоглед кој излезе од мода.
„Ако тој не го стори тоа, кој ќе го направи? Нема кој друг“, вели надбискупот Клаудио Марија Чели, еден од водечките дипломати на Ватикан. „Дали ќе го чујат? Можеби не. Но, тој не може да каже ништо поинаку“.
Внатре во Римокатоличката црква, Франциск водеше еден вид револуција со демаскирање на прашања од областа на културата, како што се абортусот и хомосексуалноста и фокусирајќи се на пастирско охрабрување на сиромашните. Неговите сојузници велат дека го враќа Евангелието назад кон неговите едноставни и радикални корени. Малите „фиати“ и „фордови“ во кои тој се вози, неговата скромна резиденција во Ватикан, неговите едноставни бели облеки – сите се дизајнирани да испратат порака. Де факто министерот за култура на Ватикан, кардиналот Џанфранко Раваси, вели дека останува зачуден од способноста на Франциск да разговара со разна публика – од светски лидери до свештенството, од бароните на индустријата до децата. Франциск, вели Раваси, „има храброст – дури и во политички контексти кои водат во една насока – да даде уште една насока. Јавањето на бран или живеење тивок живот или потрага по заштита од политичка реалност – ова не е она што тој го следи“.
Во првата година од своето папство, Франциск славно го објави „Радоста на Евангелието“, апостолско поттикнување, кое бараше инклузивна, децентрализирана црква и ја подигна екологијата во првите редови на мисијата на верата. И потоа, во 2016 година, тој ги разгневи конзервативците со „За љубовта во семејството“, што содржи фуснота што сигнализираше пат за разведените (и преженети) католици да примат света причест. Тоа беше фуснотата која се слушна низ католичкиот свет.
Уште во 2005 година Хорхе Марио Берголјо, како што тогаш се викаше Франциск, беше веќе познат. По годините со тогашниот болен папа, општествениот допир на кардиналот Берголјо и неговото јужноамериканско педигре се чинеше логичен избор за црквата очајна да се вклучи во својата иднина. Тогаш за многумина изгледаше дека Берголјо ќе излезе од конклавата како папа.
Но кардиналите во Ватикан во 2005 година го одбраа кардиналот Јозеф Рацингер, кој поддржувачите го сметаа за последен обид да се смени напредокот на секуларизацијата во Европа. Но самонанесените рани на црквата, особено скандалот со клерикални сексуални злоупотреби, кој експлодираше во времето на Рацингер, се покажаа како огромен товар. Во 2013 година Бенедикт Шеснаесетти (тоа име го зеде Рацингер како понтиф) стана првиот папа во половина милениум кој поднесе оставка.
Франциск ги изненади сите, иако ги помина последните шест години на сличен начин. Позната е неговата забелешка „Кој сум јас да судам?“ кога зборуваше за геј-католиците со „добра волја“ во 2013 година. Во Бразил имаше свое прво меѓународно папско патување, со што беше јасно дека иднината на католицизмот лежи во глобалниот југ. Во Мјанмар и Бангладеш, одеше по политичко јаже пред драматичното изрекување на името на брутално прогонетите муслимани Рохинџи – „присуството на Бог денес се нарекува и Рохинџи“ – кога толку многу луѓе од неговата црква го советуваа да молчи.
Можеби најважно, тој се покажа како умешен, а критичарите велат дека како немилосрден политички оператор, кој вешто ги поколпува своите противници поставувајќи сојузници задолжени за римската курија која управува со црквата. Куријата е еластична и во последно време ја потврди централноста на Рим од визијата за колегијалност на Франциск. Сепак, со секоја измината година, Франциск создава повеќе кардинали кои ќе го изберат неговиот наследник и ќе ги променат комплексноста и насоката на црквата во наредните децении.
Тој не ги задоволи сите. Кога станува збор за зголемување на моќта на жените, тој не помина толку добро колку што би сакале многумина. Тој рече дека тие никогаш нема да бидат католички свештеници. Но лани во јуни тој изгледаше како да го прошири своето гледиште, залагајќи се за еднаквост на „работниот придружник“ – не само мајката – и го осуди општеството во кое „жената е прегазена под нозе токму поради тоа што е жена“.
Друга загрижувачка слепа точка лежи во клерикална сексуална злоупотреба. На почетокот на минатата година, Франциск постојано се сомневаше во наводите на злоупотребуваните во Чиле, нарекувајќи ги виновни за „клевета“ и го поддржа моќниот чилеански бискуп затоа што беше обвинет за прикривање на активности кои ги збуниле дури и неговите најблиски поддржувачи и се закануваа дека ќе го уништат неговото папство. Но, кога се чинеше дека го изгубил својот пат, Франциск издаде извонредно извинување. Тој имаше часови емотивни разговори со жртвите и почна да ги отстранува чилеанските бискупи обвинети за прикривање на злоупотребите.
Тоа е само еден пример за инстинктивното човештво на Франциск. Другиот дојде во април, кога тој го посети комплексот за јавно домување на периферијата на Рим и доби прашања од децата вклучувајќи го и она кое го замрзна пред микрофонот. Папата го прегрна расплаканото дете и го слушаше додека си ги допираа челата. (Вог)