Интервју со Арбен Таравари: Големата битка ќе се води во Тетово

Победата на локалните избори ни е на дофат, вели генералниот секретар на Алијансата за Албанците, Арбен Таравари, во интервју за „Независен“. Тој тврди дека поставувањето на Артан Груби за прв вицепремиер е негова промоција од страна на Али Ахмети за нов иден лидер на ДУИ

Љупчо Поповски

Градоначалникот на Гостивар, Арбен Таравари, верува дека на локалните избори во неговиот град ќе може да победи уште во првиот круг. Но Таравари, кој е и генерален секретар на Алијансата за Албанците, признава дека клучната битка во албанскиот кампус ќе биде за Тетово. Во интервју за „Независен“ тој вели дека ако Теута Арифи биде кандидатка на ДУИ, шансите за нивна победа се големи, додека со друг претставник на интегративците работата ќе била потешка. Таравари е убеден дека поставувањето на Артан Груби за прв вицепремиер е направено со умисла од Али Ахмети тој да биде следниот лидер на ДУИ. Таравари признава дека нивните политики не се најдобро претставени пред македонската јавност, а тоа го објаснува и со немање доволно ресурси. Алијансата има некои контакти со ВМРО-ДПМНЕ, главно неформални, но освен борбата против корупцијата и криминалот, речиси во сѐ друго се разидуваат.

Што мислите, како ќе поминете на изборите?

Имаме неколку анкети и според нив во Гостивар, со мене како кандидат, треба да победиме во првиот круг. И во другите две општини што ги имаме сме апсолутни фаворити. Мислам дека кај Албанците има расположение за промени и 12-те пратеници што ги добивме на последните избори го покажуваат тоа. Стигнамвме до максимумот што го очекувавме, но 15-те пратеници на ДУИ беа изненадување. Начинот на гласање со отпечатоци на прст ќе го покаже вистинското расположение на гласачите. По дифолт ДУИ уште од почеток ќе имаат минус од 15 до 20 илјади гласови. Земете ги бројките во Зајас на последните парламентарни избори и ако овие избори бидат со отпечатоци на прсти ви гарантирам дека ќе ги нема половината од гласовите добиени во 2020  на изборите во 2021. Тоа автоматски ќе биде доказ за злоупотребите што биле правени. Минатата година за време на пандемијата немавме членови во изборните комисии, а сега имаме, немавме член во ДИК, а сега имаме. Имамо поголем простор во медиумите според одредбите за рекламирање. Ние имавме шест часа во медиумите, а ДУИ 116 часа.

Со каква идеја, политичко кредо ќе настапите на локалните избори?

Генерално, тоа е децентрализацијата. За неа сите декларативно зборуваат, но 16 години речиси ништо не се случува. Борба против корупцијата и криминалот, транспарентност. За зеленото ние работиме, не зборуваме. Во Гостивар тоа може многу добро да се види. Целосно се согласуваме со извршната наредба на Џо Бајден за борба против корупцијата. Ако како држава сакаме да одиме напред, друг пат нема. Мора да отвориме државна борба против овие појави кои ја забававуваат демократизацијата. Ако се спореди, здравството и образоаванието, на пример беа подобри пред ‘91 отколку сега.

Ја нападнавте ДУИ кога се промовираа како зелена партија велејќи дека тоа е голема измама на интегративците. Од друга страна, се поставува прашањето дали една партија може да ѝ го одземе правото на друга да се реинвентира со друга програма. Зошто АА мисли дека ова е голема измама?

Ова е смешно. Да е вистина не би било лошо. Но ние ќе имаме зелени патриоти само до локалните избори. Сега им требаат гласови и на Македонци, Роми, Турци… Реално, тие сега таргетираат македонски гласови. Пред парламентарните избори повторно ќе почнат со нивните класични патриотски приказни. Лани пред изборите се појавија со идејата прв премиер Албанец. Таа флоскула поминува некаде. Успеаја да направат и СДСМ и ВМРО во нивните дебати да зборуваат за идејата прв премиер Албанец, што беше огромна интрига. Сега треба да се зборува за зелена платформа.

Барем да имаа некаков елемент од зеленото. Тоа е е трагично. Имаа шест министри во последните 10 години кои беа министри за екологија. Нека ми кажат пет работи што направиле за животната средина во Македонија. Имаме диви депонии насекаде. Македонија е една голема дива депонија, се сечат шуми насекаде. И шест министри на ДУИ не направија ништо. Но, океј, тоа е нивно право.

Но го наметнаа дискурсот во расправата. Вашиот одговор е реактивен, а не концепциски.

Јас навистина мислам дека тоа го прават да придобијат македонски гласови отколку што навистина да мислат на зелена агенда. По локалните избори веднаш ќе почнат со патриотски теми.

Што мислите за функцијата прв вицепремиер?

Ништо. Тоа е договор меѓу две коалициски партии. Ако така се договориле не можам јас да забележувам. Поголема интрига е личноста. Порано Муса Џафери ја вршеше таа работа без да се означува како прв вицепремиер. Поставувањето на Артан Груби значи дека тој најверојатно ќе биде следниот лидер на ДУИ. Господинот Ахмети го постави на таа позиција за да импонира пред членството, да се навикне дека тој во иднина ќе ја раководи нивната партија.

СЕЛА НЕМА ДА БИДЕ КАНДИДАТ ВО СТРУГА

Колку македонски гласови мислите дека може да освоите

Зависи. Мислам дека во Гостивар сме фаворите според анкетите што ги имаме направено. Ако се направат добри комбинации во математиките во неколку општини може да победиме во прв круг.

Дали Зијадин Села ќе биде кандидат во Струга?

Не, тоа сигурно не.

Дали ќе има некои нови лица кои не се дел од структурите на партијата?

Можни се кандидати за градоначалници кои не се членови на партијата. На советничките листи секако ќе имаме лица од граѓанскиот сектор, независни граѓани. Најверојатно 20 или 25 отсто од советничките листи ќе бидат со такви луѓе.

Круната на сите локални избори во албанскиот кампус е Тетово. Тој што го освоил Тетово како да го освоил главниот град.

Тоа е точно. Тетово за нас е најголем предизвик. Имаме веќе три-четири потенцијални кандидати, правиме анкети за нив. Многу е битно да најдеме со Алтернатива заеднички човек. Од Теута Арифи има огромно незадоволство. Дури 80 отсто од граѓаните се незадоволни од нејзината работа. Според анкетите таму сме прва партија, но бидејќи сигурно ќе се оди во втор круг се надеваме дека другите опозициски партии ќе го дадат гласот за нас а не за ДУИ. Има многу граѓани што се неопределени, и меѓу Македонците и меѓу Албанците, Турците. Со убава кампања и добар кандидат може да се победи

Што ако Теута Арифи не биде кандидат на ДУИ?

Ако биде друг кандидат, ќе ни биде потешко. Нам ни одговара Теута Арифи да биде кандидат.

Во перцепцијата кај дел од македонската јавност Села е радикално реторички, додека Тараравари е мек на збор. Јавноста си поставува прашање – која е вистинската политика на АА: Таа на Села или таа на Таравари.

Таравари и Села се бином којшто беспрекорно функционира. Апсолутно сѐ е коррдинирано. Нема ништо што не е јасно меѓу нас или кажуваме различни политики. Можеби некој се изразува на поинаков начин, можеби се перцепира така, но политиките се идентични. Можеби се разликуваме на начинот како тоа го артикулираме. На Села можеби му поставуваат попровактивни прашања.

Има два политичка пата во Македонија, на власта и на опозицијата. Како би ги оцениле обата?

Во власта мислам дека не се на иста магистрала. Во опозицијата само една партија се разликува, Левица, којашто е контра сите други партии околу НАТО и евроинтеграциите. СДСМ се проевропски ориентирани. ДУИ декларативно е за НАТО и ЕУ, но по начинот на дејствување оставаат друг впечаток. Според последните сигнали од ЕУ и САД, нашите стратешки партнери, најголемата нивна забелешка е корупцијата и криминалот. И ако ги анализираме партиите од власта полни се со коруптивни афери. Речиси да нема недела во која нема афера на некои високи функционери на СДСМ. ДУИ е речиси 20 години на власт а нема судски случај против некој функционер на партијата. Земете го само случајот на Бујар Османи или „Маѓар телеком“.

НЕФОРМАЛНИ КОНТАКТИ СО ВМРО-ДПМНЕ

Може ли на опозицискиот пат да се најдат заедно Алијансата за Албанците и ВМРО-ДПМНЕ, кога во многу нешта имаат различни интереси и ставови?

Прв пат седнавме со ВМРО-ДПМНЕ на конференцијата на „Конрад Аденауер“ во ноември 2020. После тоа имавме одредени средби, но неформални. Меѓутоа, немаме некаква соработка. Она што нѐ спојува е борбата против корупцијата и криминалот. Има најмногу корупција за последниве 30 години. Еден Драги Рашковски кој е упасен и сега е во куќен притвор не ја прави приказната целосна. Со ВМРО-ДПМНЕ може да нѐ спои само борбата против корупцијата и криминалот. Дртугите работи нѐ делат. Земето го како пример Преспанскиот договор. Тоа е една од тие работи. Јас повеќе пати сум кажувал дека на централно ниво нема да соработуваме со партија која е против Преспанскиот договор, затоа што тој ни го донесе членството во НАТО и веќе не размислуваме за војни.

По таа средба на конференцијата вие изјавивте дека Христијан Мицкоски се извинил за она што му беше направено на Села, но Мицкоски ве поправи и рече дека само изразил жалење. Протестите за ослободување на осудените за 27 април ги ставија двете партии на две сосема различни страни. Како може да најдете заеднички став за тоа, може ли јазот што изгледа како непремостлив да се премости?

Тоа е точно. Јас кажав во една емисија дека Мицкоски се извинил. А Мицкоски рече дека се дистанцира и изразува жалење. За некој да се извини треба да направил нешто. Јас колку што знам господинот Мицкоски не бил организатор, а не знам колку бил дел од настанот на 27 април. За тоа има надлежни институции што треба да кажат. Точно е дека за тоа со ВМРО имаме различни ставови, но сега се локални избори, а на локалните избори одлучуваат локалните екипи на партиите. Во 2017 одлучивме сами да одиме на изборите. Во Гостивар имаше некаква соработка и со СДСМ и со ВМРО. Но од нив зеде гласови ДУИ. Јас не можам да разберам зошто и двете партии ја сакаат ДУИ. Од ВМРО-ДПМНЕ ја обожуваат, не знам зошто. Локалните организации треба да одлучат евентауално со кого би соработувале. Често ме прашуваат пријатели, поддржувачи и соработници на Алијансата – како понатаму. И јас им одговарам – има договор меѓу СДСМ и ДУИ за соработка на локалните избори кога беше формирана владата по ланските избори. Исто како што беше во 2017. Ако го земем случајот од изборите во Гостивар од 2017 треба да бидеме малоумни или идиоти и да одлучиме – вие сите соберете се заедно а ние ќе одиме сами, ќе ја биеме нашата битка. Макрополитиката ќе ја оставиме за парламентарните избори. За локалните избори сум подготвен да седнам и да разговарам и со СДСМ, и со ВМРО и со турската партија, со ромските партии, со Беса. Со Алетрантива најверојатно ќе бидеме заедно. Ако има договор меѓу СДСМ и ДУИ една партија за мене е автоматски исклучена за соработка. Но, сепак, постојат можности за соработка. Во 2017 година една четвртина од СДСМ ме гласаше мене и покрај агитацијата на високи функционери на партијата.

Вие не сте без искуство во соработката со СДСМ. Алијансата беше во владата на почетокот. До ланските избори и Алтернатива беше во владата. Дали контактите на вашата клоалиција се прекинати или има некаква комуникација?

Нормално е да постои комуникација меѓу партиите. Јас бев министер 100 дена. После тоа дојдоа локалните избори. Алијансата има тројца градоначалници, во Гостивар, Врапчиште и Боговоиње, и имаме впечаток дека имаме повеќе пречки од СДСМ отколку од ДУИ, иако интегративците ги катализираат сите проблеми што ни се прават. Според провеќе анкети и анализи Гостивар е меѓу општините кои имаат најмалку коруптивни елементи. Инвестициите на Владата во нашите општини се минимални или воопшто ги нема. Тоа е дискриминирачки. Ако го критикувавме Груевски дека во Струмица кога Заев беше градоначалник правеа сто илјади проблеми, со Заев е многу слично. Дури кога зборуваме со Села за времето кога беше градоначалник на Струга немал толку проблеми. Во Гостивар е дојдена најмалку сто пати финансиска полиција и најмалку 10 пати организиран криминал.

Дали најдоа нешто?

Уште не. Јас колку што знам нема ништо, но не е нормално толку многу пати да се доаѓа во Гостивар, а во други градови, како Скопје, Битола, Охрид да не се оди. Буџетите на Гостивар, Врапчиште и Боговиње не се ни 0,01 од вкупниот буџет на државата и колку сме можеле да злоупотребуваме.

Партијата имаше реакција за ослободување на долговите на општините и рековте дека тоа е пат кон корупција. Во каква финансиска кондиција се „вашите“ општини?

Кога станав градоначалник Гостивар имаше долг од 3 милиони евра. Кон крајот на 2019, неколку месеци пред пандемијата, го намаливме долгот на 700 илјади евра. Со пандемијата долгот се врати и сега сме задолжени 4,5 милиони евра. Проектите моравме да ги продолжиме, приходи во општината имаше многу малку. Еве, Тетово има 12 милиони евра долг. Со овој начин на децентрализацијата, кога само 4 отсто од ДДВ доаѓа во општините, невозможно е да се функционира а имате амбиции да инвестирате. Во Гостивар направивме 70 километри канализација, 45 километри водовод, 37 километри асфалтирани патишта, 10 училишта реновиравме, велосипедски патеки… Не велам дека нема корупција, но нивото е минимално и се бориме секојдневно против тоа. Во Гостивар не е инвестирано толку многу во последниве 15 години колку во овие три години. И граѓаните имаат некаква доверба во нашата екипа.

Законот за државјанство предизвика голема бура во јавноста. Дали мислите дека направивте погрешна политичка стратегија кога го претставувате законот и заканите за блокирањето на Собранието? Особено кога се испостави дека не се работи за 20.000 луѓе туику за околу 2.000 од сите националности.

Пред да излеземе со законот баравме од сите пратенички групи да ни дадат коментар и евентуално да кажат дали нешто не е во ред. Во ниеден момент немавме план да блокираме. Можеби имаме слабост што не успеавме да одговориме на одредени луѓе што прават антипропаганда со бројките. Направивме и двојазична платформа да се пријават луѓето што имаат проблеми. Не инсистиравме со тројца сведоци да се добива државјанство. Во неколку дебати кажав дека тоа може да се смени, само кажете ни како тоа да го направиме на подобар начин, со свидетелство, сметки за струја. Сакавме само да не се дискриминира одредена категорија луѓе кои главно се возрасни. Плаќаат сѐ во државата, а не можат да го добијат она што им следува. Можеби не го направивме сето тоа најдобро. Немаше ништо националистичко во предлогот. Но интересно, откако рековме дека ќе го блокираме парламентот од тогаш имаме пораст на рејтингот. Можеби е ова парадоксална држава. Почнавме со СДСМ и тие рекоа дека може да се прифати законот и предложија амандмани и ние ги прифативме. Во моментот кога почна расправата во комисијата, ВМРО поднесе амандмани, почна да се оддолжува и ние решивме да се однесуваме поинаку. На крај повторно се седна на маса. Сега има амандмани само од Левица, но имаме впечаток, можеби грешам, дека во вакви моменти ВМРО, СДСМ и Левица се координираат.

Изгледа дека значаен дел од политиките што ги заговарате не може добро да ги претставите во јавноста. Тоа може да предизвика и политички проблем: имаш одлична идеја, а не знаеш како да ја промовираш.

Ние сме релативно нова партија. За шест години од сто луѓе успеавме да стигнеме до 82 илјади гласови, 12 пратеници и три општини. Мислам дека тоа е рекордна бројка за политичка партија, која без војна успеала да освои толку многу пратеници. Тешко е да се придобијат луѓе да бидат со вас, да бидат дел од екипата. Кога немаме доволно материјални и човечки ресурси не можеш да стигнеш до сите медиуми за да имаш простор да образложиш повеќе работи. Можеби е таков впечатокот. Во албанските медиуми учествуваме многу активно, во македонските на почетокот имаше бариери. Во 2017 година ВМРО-ДПМНЕ почна со антикампањата против Села, дека тој е монструм, па Тиранската платформа, конфедерација… и направија човекот да не биде баш прифатлив. Има предррсуди кон АА меѓу Македонците, без оглед за која партија се работи. Но треба да се знае квалитетните кадри и интелектуалците се во Алијансата за албанците, наспроти ДУИ.

Како го коментирате  законот за дивоградбите што не го потпиша Пендаровски. И општо состојбата со дивоградбите.

Начелно, не требаше ни во 2013 година да се донесе ваков закон. Ние практично дискриминираме луѓе кои плаќаат даноци, комуналии во однос на луѓето кои ништо не платиле од тоа. Проблемот е само во објектите кои се во сопственост на урбаната мафија. Не зборуваме за сиромашни категории луѓе. Таков закон поддржуваме. Но кога се градат згради од пет ката на диво и потоа да се легализираат не е во ред. Не знам од каде им е идејата на Мицкоски и Заев да се амнестира урбаната мафија, оние луѓе за кои има кривични пријави. Сега треба да се отвори јавна дебата, да се повикаат стручњаци од оваа област. Ако помине на тој начин ние не сме против да го гласаме во Собранието. Но, не би гласале таков закон каков што беше претходниот. Иако тој лесно ќе биде усвоен и без нашите гласови.