Идната задача на Туск: да ги спаси европските конзервативци

Доналд Туск е подготвен да размени едно комплицирано европско претседателство за друго.
По пет години како претседател на Европскиот совет, поранешниот полски премиер сега е единствен кандидат да ја предводи Европската народна партија, централно-десничарско политичко семејство кое доминира во ЕУ повеќе од 40 години.
На некој начин, водењето на ЕПП треба да биде многу помалку напнато од обидот да ги усогласиш лидерите од 28 различни земји-членки на ЕУ на заеднички позиции за сè, од „Брегзит“ до буџети како претседател на Советот. На крајот на краиштата, ЕПП е многу повеќе идеолошки хомогена и таа останува главен политички сојуз на континентот.
Сепак, партијата – политичкиот дом на германската канцеларка Ангела Меркел и Хелмут Кол, сегашниот и идниот претседател на Комисијата, Жан-Клод Јункер и Урсула фон дер Лајен – се најде во криза со идентитетот. Нејзиното богатство е намалено во последниве години, а нејзината моќ во ЕУ се лизна кога политичкиот пејзаж на континентот стана покомплексен и разновиден.
Доколку, како што се очекува, Туск го замени Жозеф Дол – моќен, но речиси невидлив поранешен француски европратеник и играч во заднината, кој избегнува внимание и е нешто како реликт во ерата на „Твитер“ и „Инстаграм“ – тој ќе биде задолжен да внесе нов живот во почитуваниот политички бренд кој сега се мачи.
Првата позиција на партијата на изборите за Европскиот парламент во мај беше помалку причина за славење отколку за интроспективен устав, бидејќи беше проследена со загуба од 35 места.
Имаше времиња во текот на кампањата кога за нејзината застрашувачка, незаменлива воена машина се чинеше дека нема лидерство и насока. ЕПП, долгогодишната „народна“, се мачеше со јавните повици, бидејќи се соочуваше со предизвици на повеќе фронтови: нејзините традиционални централнолевичарски противници, либералите поттикнати од францускиот претседател Емануел Макрон, порастот на зелените и екстремно десничарските националисти.
Конзервативците сега се обидуваат да покажат дека се исто толку загрижени за климатските промени како зелените и исто толку желни како либералите за подмладување и реформи во ЕУ, вклучително и на обновата на неуспешниот процес за „врвен кандидат“ за избор на претседател на Европската комисија.
Лична предност на Туск е и големиот недостаток на партијата што тој нема сериозен предизвикувач пред партискиот конгрес во Загреб овој месец кога ќе се избира наследникот на Дол. Редовите на партијата се исцрпени не само во Европскиот парламент, туку и меѓу националните лидери.
Меѓу западноевропските сили што ја основаа ЕУ, само Германија има лидер од ЕПП: Меркел, која е во самракот на својата кариера. Во меѓувреме, Себастијан Курц, млад Австриец, сè уште работи да се врати во владата по колапсот на коалицијата, кој ги остава Ирска, Грција, Хрватска и Латвија со најистакнатите негермански конзервативци во националните престолнини.
Самиот Туск сè уште ја гледа можната кампања за претседател на Полска следната година. Но, силата на владејачките националисти во неговата родна земја покажува дека тоа би можело да биде тешка борба.
Така барем засега, Туск со нетрпение ја прифати номинацијата за ЕПП, а партијата се чини еднакво заинтересирана да има претседател чие име и лице се препознаваат ширум Европа, честопати според неговите провокативни изјави против „Брегзит“. Друг кандидат сè уште може да се појави пред номинациите да бидат затворени на 13 ноември, но досега нема знаци за тоа.
„Не гледам ништо што би можело да оди против кандидатурата на Туск“, вели еден висок инсајдер на ЕПП. „Мислам дека сите ќе бидат среќни.“
Како поранешен антикомунистички активист и со најдолг стаж на премиер на Полска, Туск најверојатно ќе се разликува од Дол, сточар, кој честопати дејствува како оператор од заднина близу до центристката Меркел и нејзиниот националистички ривал во рамките на партијата, премиерот на Унгарија Виктор Орбан.
Дол честопати беше обвинет дека е премногу мек за популистите во рамките на ЕПП, особено Орбан. За разлика од тоа, Туск е заколнат непријател на полската владејачка популистичка партија Право и правда и се очекува да биде далеку поцврст.
Туск, исто така, се очекува да ги зацементира христијанско-демократските корени на ЕПП, додека исто така служи како симбол за тоа како европскиот конзервативизам значително се префрли на исток во последните години.
„Тој нема да биде германски аџија“, рече инсајдерот од ЕПП.
Ако ерата на Кол го означи појавувањето на Германија како незаменлив економски и политички лидер на ЕУ, ерата на Туск може да ја одбележи солидарноста на експанзијата на ЕУ во поранешниот комунистички блок. Способноста на ЕПП да ги помири двете страни ќе биде клучен сигнал за тоа дали ЕУ како целина може да се одржи заедно, со период на транзиција обележан со широко распространети тензии меѓу Истокот и Западот.
За првпат во историјата на групата ЕПП, европарламентарците од Источна Европа сега ги надминуваат своите шпански и француски колеги, давајќи им на партиите како Граѓанската платформа на Туск и Националната либерална партија на Романија моќ и влијание во кои ретко уживаа.
Минатата година, Туск на Конгресот на ЕПП во Хелсинки јасно стави до знаење дека „ако сакате да го замените западниот модел на либерална демократија со источниот модел на ‘авторитарна демократија’, вие не сте христијански демократ“.
„Би сакал да верувам дека сите ние овде сакаме да останеме верни на идеалите на вистинската христијанска демократија“, додаде тој.
Сепак, христијанската демократија се чини дека е опаѓачка политичка сила, со христијанството кое е многу помалку во мода во западните земји, а демократијата се тестира во источните земји како Унгарија и Полска.
Прашањето за Туск е дали Европа веќе го поминала врвот на ЕПП.
Сојузот има 84 партии членки низ цела Европа и девет европски лидери, вклучувајќи ги Меркел, Орбан и од неодамна Киријакос Мицотакис во Грција. Нејзината група е најголема во Европскиот парламент. Од 90-тите години, ЕПП обезбеди огромно мнозинство на претседатели на Европската комисија.
Сепак, на европските избори во мај, членовите на ЕПП го загубија теренот речиси во секоја голема европска земја. Во Европскиот парламент, фракцијата ЕПП падна на 182 членови од 217. Иако тројца кандидати сè уште треба да бидат номинирани за новата комисија на Лајен, ЕПП изгледа дека треба да има само околу половина од 14-те комесарски места што ги имаше на почетокот на мандатот на Јункер во 2014 година.
„Тоа не е крај на хегемонијата“, вели Естебан Гонзалес Понс, шпански европратеник кој е заменик-претседател на групата ЕПП во Европскиот парламент. „ЕПП е сè уште најголемата партија во Европа и сè уште е партијата која подобро ги претставува чувството и размислувањето на Европејците.“
Сепак, „јасно е дека светот се смени и ЕПП се смени“, додаде Гонзалес Понс. „Ние сме стара партија со стари принципи и вредности и треба да ја приспособиме нашата партија кон сегашноста и иднината.“ Тој додаде дека партијата треба да одговори на „идеолошките противречности“, вклучувајќи ја и нејзината врска со крајната десница.
„Мора да одлучиме дали ќе работиме со екстремно десничарските партии или ќе им го свртиме грбот“, рече тој, цитирајќи ги партиите на ЕПП во земји како Австрија, кои одлучија да владеат со екстремната десница.
Друго итно прашање се однесува на Орбан. Партијата на унгарскиот лидер Фидес беше суспендирана од ЕПП во март, врз основа на тоа дека не се држи до вредностите на ЕПП. Но, нејзините европратеници остануваат дел од групата на ЕПП во Европскиот парламент.
Некои официјални претставници вршат притисок за конечна одлука дали Фидес припаѓа на ЕПП и за тоа да се реши за време на конгресот во Загреб, каде што Туск веројатно ќе биде избран за претседател.
Во врска со климатската политика, некои лидери на ЕПП ја повикуваат партијата бргу да заземе зелена боја.
„Она што почнува да се случува е дека она што е зелено не значи лево, зеленото исто така може да биде и десно “, рече премиерот на Летонија Кришјанис Каринш за „Политико“ во неодамнешно интервју. Тој посочи дека ЕПП треба да прифати пријателска политика за климата, бидејќи тоа е начин да се направи вистинската работа за планетата и за бизнисите да заработат пари.
Каринш имаше предупредување за ЕПП. „Работите што не се развиваат имаат тенденција да бидат работи што се мртви“, рече тој. „Јазиците што не се менуваат се мртви јазици. Партиите што не се развиваат се во книгите за историја.“
На Конгресот во Загреб, ЕПП ќе расправа за тоа како да се води реконструкцијата на процесот „врвен кандидат“, вклучувајќи можеби механизам за охрабрување на актуелните премиери да се кандидираат за претседател на Комисијата – нешто што националните лидери историски не сакаа да го сторат.
Многумина во ЕПП сè уште се огорчени во врска со начинот на кој националните лидери на Европскиот совет го тргнаа настрана Манфред Вебер, главен кандидат на ЕПП и наместо него ја назначија Фон Лајен, исто така член на ЕПП, на највисокото извршно место на ЕУ. Во рамките на ЕПП постои загриженост дека новиот претседател на Комисијата може да избере да ја задржи својата партија на дистанца, со оглед на потребата за поширока коалиција во Европскиот парламент за придвижување на законодавството.
Претставниците на ЕПП рекоа дека се уверени оти Фон дер Лајен конечно ќе сфати дека ѝ требаат сојузници во сопственото политичко семејство и дека тие биле единствените на кои можела да им верува, за да ја стави агендата во акција.
Туск е добро позициониран за да биде еден од тие сојузници, како и веќе познати личности во Брисел – за разлика од Фон дер Лајен.
Честопати од него се бара да ги убеди другите повлекувајќи го својот моќен личен наратив, како полски државјанин чија земја се бори за членство во ЕУ.
„Се сеќавам првиот пат кога сонував за европска иднина на мојата земја, мислам дека можеби тогаш бев 30 или 35-годишен човек“, рече Туск пред новинарите минатата недела. „И морав да чекам повеќе од дваесет и пет години за ова.“
Туск ги кажа овие забелешки откако не успеа да го убеди Макрон да престане да го блокира почетокот на преговорите за членство во ЕУ за Албанија и Северна Македонија. (Политико)