Големиот пораз на Доналд Трамп во Канада

Марк Карни ја предводеше Либералната партија на Канада до победа во понеделникот по поларизираните и историски избори доминирани од царинската и трговската политика на претседателот Доналд Трамп.

Политичарот почетник го донесе четвртиот мандат по ред на либералите во владата, редок подвиг во канадската политика – додека ја запре Конзервативната партија предводена од Пјер Поилиевре.

Победата на либералите над конзервативците – кои го регистрираа својот најсилен резултат во последниве децении, и покрај тоа што се втори – ја усогласи политиката на Канада со онаа на нејзиниот американски сосед: засега, таа е во суштина поделена земја со две партии. Резултатот ја ничкоса прогресивната Нова демократска партија и го принуди нејзиниот лидер да поднесе оставка во изборната ноќ откако не успеа да избори местот во парламентот.

Марк Карни, економист, банкар и политичар, долго време искажува едноставен став на вербата кога се движи низ криза: „Планот победува таму каде што нема план“.

И неговото брзо искачување на највисоката функција во Канада може да се земе како доказ за таквата подготовка.

Но, изборната победа на Карни во понеделник беше обликувана од низа случајни настани кои повеќе зависеа од среќата и околностите отколку од педантната предвидливост.

Додека гласовите се пребројуваа во текот на ноќта, либералите изгледа ќе мора да имаат малцинска влада, затоа што ќе им недостасуваат неколку места за мнозинство од 172 пратеници. Тоа би значело дека на владејачката партија ќе ѝ биде потребна поддршката од она што остана од НДП и партијата на суверенитетот на Квебек, Блок Квебек.

На сцена опкружена со десетици поддржувачи рано во вторникот, Карни му се заблагодари на Поилиевре, пред да го насочи фокусот кон Трамп.

„Америка ја сака нашата земја, нашите ресурси, нашата вода, нашата земја“, рече Карни.

„Ова не се празни закани. Претседателот Трамп се обидува да нè скрши за Америка да може да нè поседува. Тоа никогаш, никогаш, никогаш нема да се случи. Но, исто така, мора да ја препознаеме реалноста дека нашиот свет фундаментално се промени“, рече тој.

Препознавајќи го поларизираниот резултат, Карни повика на „крај на поделбата и гневот од минатото“.

Тој рече дека ќе седне со Трамп за да преговара за иден економски и безбедносен договор како „две суверени нации“ и дека ќе се соочи со кризата „со огромна, позитивна сила“.

„Ќе возвратиме со сè што имаме за да го добиеме најдобриот договор за Канада“, рече тој.

Карни ја потврди посветеноста на внатрешната трговија меѓу провинциите и се осврна на реториката на Трамп, велејќи: „Ќе градиме. Градиме, бејби, градиме“.

Тој вели: „Го надминавме шокот од американското предавство, но никогаш не смееме да ги заборавиме лекциите. Мора да внимаваме на себе и да се грижиме едни за други“.

„Кога ќе седнам со Трамп, ќе биде со наше целосно знаење дека имаме многу други опции за да изградиме просперитет за сите Канаѓани“.

Карни им рече на присутните дека избрал да влезе во политиката затоа што сметал дека на Канада ѝ се потребни големи промени водени од силни канадски вредности: понизност, амбиција и единство.

Тој вели дека ќе направи сѐ што може за да ги одржи тие вредности. Рече дека ќе започне со вредноста на понизноста и вели дека има многу причини да биде скромен. Вели дека направил грешки во минатото и ќе прави уште повеќе – рече дека ќе ги признае своите грешки, ќе ги исправи и ќе учи од нив.

Карни ги нарече САД „понекогаш непријателски“ сосед. Тој продолжи со својот повик за единство.

„Ние купуваме канадско, ги поддржуваме нашите пријатели и соседи кои се на нишанот на претседателот Трамп. Ќе ја добиеме оваа трговска војна и ќе ја изградиме најсилната економија на Г7. Ќе треба да правиме работи за кои претходно се сметаше дека се невозможни“.

Пред половина година, Либералната партија беше во криза.

Кон крајот на октомври, речиси дваесетина либерални пратеници од задните клупи потпишаа писмо со кое го повикаа тогашниот премиер Џастин Трудо да се повлече поради стравувањата дека неговата непопуларност може да доведе до катастрофален изборен пораз. Одделно, меѓу поддржувачите на партијата од базата циркулираше петиција со „црвен код“ со која се бараше тајно гласање за лидерството на Трудо.

Конзервативците веќе се обидоа да го спроведат првиот од серијата маневри за соборување на владата преку барања за недоверба, додека ториевците ги остреа забите за она што ветуваше да биде тешка федерална изборна кампања.

Конзервативниот лидер Пјер Поилиевре, популист и парламентарен загар, го користеше секое јавно појавување за да побара избори, критикувајќи ја владата за нејзиниот неефикасен одговор на недостигот од домување во земјата и кризата со трошоците за живот.

Либералите заостануваа зад конзервативците со повеќе од 20 поени, а кај двата агрегатори на анкети во земјата шансите за победа на конзервативците беа поголеми од 99%. Одбивањето на Трудо да поднесе оставка предизвика фрустрација во Либералната партија – особено во светлината на согласноста на американскиот претседател Џо Бајден да се повлече за Камала Харис.

„Трудо не сакаше да си замине. Луѓето во партијата сакаа тој да си оди, дури и оние кои не зборуваа јавно. Тие постојано чекаа тој да го стори она што е исправно, а тој не го правеше тоа“, рече Лори Торнбул, директорка на Факултетот за јавна администрација на Универзитетот Далхаузи.

Во партијата немаше очигледен наследник и немаше јасна претстава за политичката траекторија што би можела да ја промени нивната очајна популарност. Дури и ако Трудо попуштеше под зголемениот притисок, до крајот на октомври сè уште имаше 30 дена парламентарни седници, давајќи им на конзервативците доволно можност да ги нападнат безводните либерали во Долниот дом.

На крајот, тоа беше мешавина од надворешни сили и внатрешни борби што го соборија премиерот.

Кон крајот на декември, Кристија Фриланд, министерката за финансии на Трудо – и еден од неговите најблиски сојузници – поднесе оставка откако ѝ беше кажано дека нејзиниот шеф сака да ја замени со Карни за да ги подобри економските квалификации на неговата непопуларна влада. Карни претходно беше гувернер и на централната банка на Англија и на Канада. Острото писмо за оставка на Фриланд ја стави партијата во кружен пад.

Набргу потоа, Доналд Трамп почна да сугерира – навидум сериозно – дека САД треба да ја анектираат Канада и да ја направат 51. држава, мисија за која рече дека може да се постигне со економска принуда.

„Треба да се запомни дека кандидатурата на Карни, без оваа криза, ќе се чувствуваше поинаку“, рече Питер Доноло, политички стратег и директор за комуникации на поранешниот премиер Жан Кретјен. „Неговите грешки ќе беа поголеми, ќе беа зголемени. Ќе беше под поголем критики и надзор“.

Тие грешки беа очигледни за време на кратката кампања. Исто така, беше Карни тешко одговараше во одговарањето на постојаните прашања за одлуките за преместување на инвестициите на офшор сметки на Кајманските Острови додека работеше како извршен директор во инвестициската фирма Брукфилд.

„Но, бидејќи неговото минато е толку специфично, тој изгледаше речиси како да е прилагоден на овој момент“, рече Доноло.

А во политиката, тајмингот е често исто толку важен колку и политиката.

„Времето на заминувањето на Трудо беше совршено. Кога Карни дојде, немаше долг, развлечен процес на лидерство што би ја распарчил партијата. А Карни можеше да го оправда одењето на избори веднаш затоа што не беше пратеник. Немаше доволно време конзервативците да почнат навистина да се мобилизираат против Карни“, рече Торнбул.

„На крајот, Карни беше вистинскиот кандидат за моментот, Пјер Поилиевре беше вистинскиот кандидат за последниот момент – и тој момент истече пред конзервативците да можат да го добијат она за што сонуваа: избори против Џастин Трудо“. (Според агенциите)