Германија излезе на избори, Европа го запре здивот

Најголемата држава на контионетнот и најсилна економија се наоѓа на крстосница. Главното прашање е каков успех ќе има крајната десница од АфД


На гласачко место во западниот германски град Дуисбург (Фото: АП)

 

Германските гласачи денеска излегуваат на гласање во свет кој е поинаков од оној кога започна кампањата пред само неколку недели.

Речиси 60 милиони луѓе избираат влада која ќе мора да се бори со распадот на трансатлантскиот сојуз под Доналд Трамп и новите закани за европската безбедност, токму во моментот кога фалениот економски модел на земјата потклекнува.

Ако анкетите се точни, човекот што ќе ја новата администрација ќе биде конзервативниот опозициски шеф Фридрих Мерц, корпоративен адвокат со децениска желба да биде канцелар и покрај тоа што никогаш не бил во владата. Неговиот влез ќе биде запрепастувачки. „Големите очекувања ги отсликуваат големите предизвици со кои ќе се соочи од првиот ден од неговото веројатноп канцеларство “, пишува неделникот „Шпигел“. „Агресивна Русија, непријателска Америка и Европа што се оддалечува: Мерц може да биде тестиран посилно […] од кој било канцелар на повоената република“.

Мерц неодамна призна дека ефективното откажување на Трамп од европските одбранбени ветувања и агресивната поддршка на неговиот потпретседател ЏејДи Венс на екстремно десничарската Алтернатива за Германија (АфД) најавија „тектонски промени во политичките и економски центри на моќ во светот“. Германија, рече тој, нема да излезе неповредена.

Поткопувањето на НАТО од страна на Трамп и предавството на Украина се „огнен удар во стомакот“, рече Урсула Минх, директорка на академијата за политичко образование во Баварија, особено за Христијанско-демократската унија (ЦДУ) на Мерц, која има „солидарност и пријателство со САД длабоко во својата ДНК“. „Најголемиот ¬предизвик [за Германија] ќе биде обединетото прикажување на сила од страна на ЕУ и ОК“.

Германија, третата најголема светска економска сила и најнаселена земја на ЕУ, се бори со заматеното наследство на Ангела Меркел, еден од претходниците на Мерц како лидер на ЦДУ и негов долгогодишен непријател.

Нејзиниот 16-годишен мандат како канцелар беше обележан со потпирање на евтин руски гас, брза трговија со Кина и воената и разузнавачка моќ на Вашингтон, дозволувајќи ѝ на Германија да се фокусира на она што најдобро го прави: производство на автомобили и машински алати додека ја држи ЕУ заедно.

Наследникот на Меркел, Олаф Шолц, ја презеде функцијата во декември 2021 година поттикнат од надежите за нов пристап кон долго запоставените проблеми со технократската коалиција „семафор“ именувана по партиските бои на неговите централно-левичарски социјалдемократи, про-бизнис Слободните демократи и екологистите Зелени. Но, само неколку недели подоцна, целосната инвазија на Русија на Украина ги отфрли најдобро поставените планови на Шолцовата „коалиција за напредок“ трајно од насоката.

Билборд со веројатниот победник на изборите, лидерот на ЦДУ, Фридрих Мерц (Фото: АП)

Неколку дена по избувнувањето на војната, Шолц прогласи Zeitenwende (пресвртница), основајќи фонд од 100 милијарди евра за да ги зајакне сиромашните резерви на воена опрема на Германија и вети дека ќе ја исполни обврската на НАТО за трошоци за одбрана од 2 отсто од БДП. До 2024 година, тој го одржа тоа ветување.

Но, запирањето на руските енергетски испораки ги зголеми цените, поттикнувајќи ја галопирачката постпандемична инфлација и тежејќи силно врз индустриите како што се челикот и хемикалиите. Владата на Шолц се трудеше да најде нови извори на гориво додека ги туркаше обновливите извори на енергија.

Кина, во меѓувреме, се насочи од купување германски возила кон нивно намалување со поевтини модели, особено во секторот на електрични автомобили.

На неодамнешната телевизиска дебата Мерц, кој ја напушти политиката заради бизнис 12 години откако ја загуби борбата за власт со Меркел, ја обвини владата на Шолц за економска „неспособност“ по две години рецесија. Шолц возврати: „Јас не ја нападнав Украина!

Коалицијата на Шолц конечно се распадна во ноември – веднаш откако Трамп победи на изборите во САД – поради сè уште нерешената загатка околу строгата „сопирачка за долг“ што го задржува годишното задолжување на федералната влада до 0,35% од БДП. Имплозијата предизвика општи избори седум месеци пред предвиденото.

Но, ерата на Шолц на политички превирања наскоро може да изгледа како мирни денови.

Вистинскиот германски Zeitenwende допрва доаѓа, тврди ветеранот политички аналитичар Херфрид Мунклер, додека Берлин се соочува со болното сознание дека повоениот поредок што ја донесе земјата повторно во заедницата на нации по нацистичките злосторства дојде до својот крај.

„Најголемиот губитник од најновите случувања е Германија, не само затоа што нејзината економска моќ се намали, туку и затоа што германските политичари безусловно до крај се потпираа на трансатлантските односи“, напиша тој во весникот „Цајт“.

„Следната влада ќе мора да вложи големи напори за повторно да го зајакне германското лидерство во Европа“.

Реформата на должничката кочница ќе биде од суштинско значење за тој процес, рече Саша Хубер, политиколог од Универзитетот во Мајнц, бидејќи повеќе одбранбени трошоци ќе треба да се финансираат со нов долг. „Но, првиот предизвик ќе биде формирање стабилна коалиција“, рече тој.

Бидејќи веројатно нема да освои мнозинство, Мерц рече дека има за цел да изгради нов владин сојуз до Велигден, поставувајќи долги недели на тензични преговори во кои Германија ќе биде фокусирана навнатре. Неговиот најверојатен партнер ќе бидат социјалдемократите на Шолц, но можеби ќе му треба уште една партија – рецепт за дополнителна нестабилност, рече Минх.

Алиса Вајдел и АфД ја чекаат својата шанса (Фото: АП)

Истражувањата сугерираат дека антиимиграциската, антиисламска АфД ќе ја удвои поддршката од последните избори и ќе освои околу 20 отсто од гласовите. Повеќе од една година се наоѓа на второто место пред блокот ЦДУ/ЦСУ на Мерц. Таа бара масовна депортација на мигрантите, обновување на увозот на руски гас, прекин на воената помош за Украина и излез од еврозоната.

За време на изборната кампања имаше серија напади во кои осомничениот е од мигрантско потекло, за што некои аналитичари веруваат дека може да ја зголеми поддршката на АфД. Последното се случи во петокот, кога шпански турист беше избоден со нож на споменикот на Холокаустот во Берлин. Обвинителите во саботата рекоа дека осомничениот е 19-годишен сириски бегалец кој се чини дека планирал да убие Евреи.

Речиси сигурно Олаф Шолц веќе нема да биде канцелар

Иако повеќето аналитичари очекуваат дека Мерц ќе го задржи „заштитниот ѕид“ – со забрана за формална соработка со екстремната десница, силната завршница на АфД во голема мера би ги искомплицирала неговите напори да создаде сигурно мнозинство.

„Мислам дека ќе биде од суштинско значење за центристичката коалиција тој да покаже дека нема повторно да ја прифати поддршката од АфД“, рече Хубер, мислејќи на потегот за рушење на табуата на Мерц минатиот месец да побара гласови од екстремната десница во парламентот за тврдокорните предлози за миграција. „Во спротивно нема да функционира. АфД секогаш ќе се обидува да забие клин меѓу коалициските партии“.

Германија долго време се смета за една од политички најстабилните од големите светски демократии, предизвикувајќи предвремени избори само на секои две децении. Но, тоа темпо би можело да се забрза доколку политичките маргини пораснат во влијанието, рече Хубер.

Чувството на претстојните турбуленции, при што АфД чека подготвено, вознемири многу гласачи, привлекувајќи стотици илјади на улиците во последните недели во одбрана на демократијата.

На неодамнешниот протест организиран од страна на возрасни активисти „Баби против десницата“ (Omas Gegen Rechts) во источниот град Телтов, 70-годишната пензионирана професорка по историја Сабине Лудвиг рече дека видела „страшни“ одгласи од ерата на Вајмар, пред еден век.

„Нема да има бескрајни шанси за демократските центристички партии да се здружат и да ја задржат АфД надвор“, рече таа. „Се надевам дека ќе ја искористат“.

Гласачките места се отворија во 8 часот и ќе може да се гласа до 18. Излезните анкети веднаш потоа ќе покажат во кој правец оди Германија. (Опсервер)