Европа се откажува од руската нафта. Што ќе значи тоа за руската економија?

Европската комисија најави уште еден пакет санкции, шести по ред. Покрај забраната за емитување на руски ТВ канали и исклучувањето на Сбербанк од Свифт, ќе се отфрли и руската нафта (барем делумно). За тоа како тоа ќе влијае на рускиот буџет, кој сè уште е во голема мера зависен од приходите од нафтата, независниот руски медиум „Медуза“ разговараше со Александар Титов, експерт во московскиот тинк-тенк Институт за енергетика и финансии.

Каков е рускиот нафтен сектор сега? Како се промени индустријата од 24 февруари?

Проблемот е што податоците се затворени, а сега не може многу да се научи од отворени извори. Има компанија во Русија, се вика ЦДУ ТЕК. Собира податоци од нафтени компании, ги собира и го објавува сето тоа – за извозот, за производството, за дупчењето, за сè. И тие решија да ги затворат податоците, веднаш ги затворија податоците и на Министерството за енергетика и на Федералната царинска служба. Стана потешко со проценките за извозот. Според моите согледувања, извозот на сурова нафта засега се задржува. Но, во текот на март-април, тој попуштил.

Во март имаше проблеми со чартерот на бродови, со танкери, во Црното Море имаше големи осигурителни премии за ризик, бидејќи беше најавено дека ова е зона на воен конфликт. Многу бродови не знаеја што ќе се случи со следните санкции, со осигурување. Имаше многу неизвесност. Извозот се намали, но успеа да се врати во април.

Поради што?

Немаше дополнителни санкции [во април] за нафтениот сектор. На почетокот на март имаше приказна, од една страна, со санкции, од друга страна, со одбивањето на компаниите како БП и „Шел“ да купат руска нафта поради ризици за репутацијата. Руската нафта стана многу токсично средство.

Всушност, поважен е извозот на нафтени деривати. Сега, всушност, имаме директно одбивање на нафта само од САД и од Велика Британија, кои ќе можат да го направат тоа дури до крајот на годината. Извозот на нафта во САД не беше толку голем, но Русија испорачуваше одредени нафтени продукти во големи количини – на пример, мазут. Сегашните ограничувања на санкциите поболно ги погодуваат нафтените продукти.

Се покажа како интересна приказна: санкциите повеќе влијаеја на домашната рафинирање отколку на извозот на сурова нафта. Бидејќи се појавија количини на нафтени деривати кои тешко се извезуваат, а руските рафинерии започнаа непланирани поправки за време на принудниот прекин. Според моите проценки, во март падот беше за 7,4% (годишно), а во април падот ќе се забрза на 13-14%. Истовремено, извозот на сурова нафта расте: за 10,8% на годишно ниво во март и за 35% во април.

Тоа е поврзано со високата цена. Пред една година цената беше на ниво од 70 долари за барел, сега веќе е повеќе од 100. Извозот да речеме е намален, но не толку значително, односно не падна за 30%, туку цената е зголемена за повеќе од 30 отсто. Така, добиваме повеќе приходи во рускиот буџет.

Дали веќе се чувствува ефектот што големите странски нафтени компании ја напуштаат Русија?

Мислам дека во моментов тоа не влијаеше многу. Сепак, проектите продолжуваат да работат на овој или оној начин. Самата компанија може да замине, но раководството останува, луѓето не се отпуштаат. Затоа, во моментов, заминувањето [на компаниите од Русија] нема значително влијание. За руската индустрија ова ќе биде ризично во иднина во иднина.

Дали од технолошка гледна точка, опрема, на пример. Или се однесува и на квалификуван персонал, менаџмент?

И опрема, софтвер, квалификуван персонал и инвестиции, се разбира.

Ние во институтот направивме анализа конкретно за опремата и софтверот и дојдовме до заклучок дека руската нафтена индустрија за некои клучни технологии е многу зависна од големите западни услужни компании – на пример, од „Халибартон“ и „Шлумберже“.

Ќе биде потешко да се испорача нова опрема. Ова е сложено решение, секој елемент од синџирот е важен. И ако една алка исчезне, тогаш целиот систем страда, што е важно кога се развива нафтено поле.

Од 2014 година, можеме да замениме некои работи со кинески услужни компании, но ние [руските нафтени компании] не сме замениле некои работи, бидејќи не очекувавме големите компании да нѐ напуштат.

Поради санкциите, падот на производството на нафта во Русија во 2022 година би можел да биде 17%, рече министерот за финансии Антон Силуанов. Дали се согласувате со оваа оценка и што таа генерално значи во пракса?

Прилично незгодна приказна. Сите ја цитираат само оваа една фраза на Силуанов. Јас и моите колеги не можевме да најдеме никаков документ, на пример, во Министерството за економски развој или некој друг, каде што би била запишана оваа бројка, 17%.

Како што разбрав, ова е стресно сценарио доколку Европа воведе целосно ембарго на руската нафта и нафтени деривати. Мислам дека кога Силуанов зборуваше за 17 отсто, зборуваше за стрес-сценарио, за кое можеби ќе се разговара и во владата, во Министерството за економски развој и во Министерството за финансии кога се подготвуваат некои регулаторни документи. Ми се чини дека ова е најпесимистичката граница.

Со што може да се спореди таков пад?

Толку пропаднавме во 2003-2004 година. Ова е враќање од 20 години.

Дали во овој случај треба да очекуваме значителен пад на приходите од нафтата?

Не само значителен пад. Нафтата, од друга страна, обезбедува повеќе [буџетски] приходи отколку гасот или јагленот, поради високите извозни давачки, даноците.

Во исто време, не знаеме што ќе биде со цената. Ако цената на нафтата скокне, да речеме, на 150-170 [долари за барел], тогаш можеби падот на приходите [поради намалувањата на производството] нема да биде толку критичен за рускиот буџет. Производството падна за 17%, а цените пораснаа за 30% – еве, компензација.

Од почетокот на војната, Индија купила повеќе нафта од Русија отколку во целата претходна година. Која е причината за таквиот пристап: големите попусти или рускиот извоз сега е ранлив поради притисокот на санкциите и купувачите можат да го користат тоа?

Мислам дека првото е нераскинливо поврзано со второто. Носењето руска нафта во Индија трае долго време, бидејќи тоа е атрактивен пазар со растечко население и економија.

Индија е поперспективна за Русија отколку Кина. Бидејќи на кинескиот пазар, Русија веќе има добар удел во однос на нафтата, гасот и јагленот. И политиката на Кина е таква што многу ја цени диверзификацијата на увозниците. И таа не сака да го зголеми уделот на една држава, особено што сега има ризици од санкции, конфликти итн.

ЕУ најави шести пакет санкции, кој треба да влијае на увозот на нафта, минимизирајќи ја штетата за Европа. Дали ќе може да се спроведе ова ембарго?

Не е така лесно. Ситуацијата е посложена отколку со ембаргото за јаглен.

Таму се претпоставуваше дека одбивањето ќе биде непречено, бидејќи сѐ уште има краткорочни договори кои треба да се затворат. Но, нафтата главно се тргува на лице место, па ако зборуваме за целосно ембарго, тогаш купувачите од Европа ќе мора веднаш да се откажат од увозот. И засега нема со што да се замени руската нафта.

Парцијалното ембарго е уште потешко. Ќе треба да се одлучи кој може да купи, а кој не. Да се одредат квоти. Не е многу јасно како да го направите ова. Компаниите што купуваат [руска нафта] и трговците се приватни бизниси. Тешко е сега да се каже дали ќе има целосно ембарго. Но, можеби [земјите на ЕУ] ќе забранат одредени нафтени производи или ќе воведат давачки. Се разговара и за плафонот на цената.