Еве што пишува во Декларацијата од Брисел, усвоена на самитот ЕУ-Западен Балкан

Лидерите на Европската унија и на Западен Балкан вечерва на самитот во Брисел усвоија Декларација во која се наведува дека Унијата ја потврдува својата недвосмислена посветеност на перспективата за членство на Западен Балкан во тој блок и повикува на забрзување на процесот на пристапување, врз основа на кредибилни реформи на партнерите и принципот на заслуги.

Во Декларацијата, усвоена на самитот ЕУ-Западен Балкан, пишува дека заедничкиот настап со ЕУ е „јасен знак за стратешката ориентација на партнерите, особено сега, во светло на руската агресивна војна против Украина и други безбедносни предизвици“.

Лидерите на ЕУ ги фалат оние партнери од Западен Балкан „кои веќе покажуваат стратешка посветеност со целосно усогласување со“ заедничката надворешна и безбедносна политика на Унијата и ги охрабруваат „оние партнери кои сè уште не го сториле тоа да се усогласат исто така“.

Иако поименично не се споменува Македонија во Декларацијата се вели треба да се спроведат Преспанскиот договор и Договорот со Бугарија: „ЕУ подвлекува дека е потребно партнерите од Западен Балкан да се посветат на инклузивна регионална соработка и зајакнување на добрососедските односи, вклучително и со земјите членки на ЕУ. Важно останува билатералните договори, меѓу кои Преспанскиот договор со Грција и Договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија, да се спроведуваат со добра волја и видливи резултати“, пишува во Декларацијата.

Декларацијата е објавена и на македонски јазик на официјалната веб-страница на Европскиот совет. Еве што пишува во неа:

***

Ние, лидерите на Европската Унија (ЕУ) и нејзините земји членки, во консултација со лидерите од Западен Балкан и во присуство на регионални и меѓународни чинители, денес го заклучивме следново:

1. Сè покомплексната геостратешка средина, во која доминира агресивната војна на Русија против Украина и која е длабоко обележана од кризата на Блискиот исток, и понатаму ја става на ризик европската и глобалната безбедност. Таа ја покажува важноста на единството и целта во европското семејство, и на стратегиското партнерство помеѓу ЕУ и регионот на Западен Балкан што придонесува за сè потесни врски и подлабока соработка со ЕУ врз темелот на споделени принципи и вредности.
2. Потсетувајќи на Агендата од Солун и декларациите од Софија, Загреб, Брдо и Тирана, ЕУ ја потврдува уште еднаш својата потполна и недвосмислена посветеност на перспективата на Западниот Балкан за членство во Европската Унија и повикува на забрзување на пристапниот процес, врз основа на кредибилитетот на реформите од страна на партнерите, правичната и строга условеност и принципот на сопствените заслуги, што е од наш взаемен интерес. ЕУ го поздравува постигнатиот од партнерите од Западен Балкан напредок по нивниот соодветен пат кон ЕУ од состанокот на врвот ЕУ – Западен Балкан во Тирана наваму. Иднината на Западниот Балкан е во нашата Унија.
3. ЕУ ја поздравува решеноста на партнерите од Западен Балкан да ги почитуваат и да им се посветат на основните европски вредности и принципи, во согласност со меѓународното право. ЕУ ја поздравува и повторно изразената посветеност од партнерите од Западен Балкан во однос на првенството на демократијата, основните права и вредности и владеењето на правото. Во согласност со Декларацијата од Тирана од декември 2022 година, ЕУ ја нагласува потребата од постојани и неповратни реформски достигнувања во однос на владеењето на правото, функционирањето на демократските институции, економијата и реформата на јавната администрација. ЕУ ја подвлекува потребата од постојани напори во борбата против корупцијата и организираниот криминал, од засилена поддршка за доброто управување, човековите права, родовата рамноправност и правата на припадниците на малцинства. Кредибилитетот на овие обврски зависи од смисловното спроведување на неопходните реформи и од постигнувањето солидни резултати, поткрепени со јасна и доследна комуникација со јавноста во интерес на народите од регионот. Овластеното граѓанско општество и независните и плуралистички медиуми, со целосно почитување на слободата на изразување, се клучни составни делови од секој демократски систем.
4. Заедништвото со ЕУ е јасен знак за стратегиската ориентација на партнерите, денес повеќе од кога и да било, во контекст на агресивната војна на Русија против Украина и други безбедносни предизвици. ЕУ ќе продолжи да инвестира во мултилатерализам и ќе соработува со партнерите, за да го штити и одржува заснованиот на правила меѓународен поредок. Заедничката визија за иднината претпоставува споделени вредности и взаемни одговорности. Продлабочувајќи ја нашата соработка со партнерите, ги повикуваме кон брз и траен напредок за потполно усогласување со заедничката надворешна и безбедносна политика (ЗНБП) на ЕУ, вклучително и во однос на рестриктивните мерки на ЕУ, и кон соодветно постапување. Ги пофалуваме оние партнери од Западен Балкан кои веќе ја покажуваат својата стратегиска посветеност преку полно усогласување со ЗНБП на ЕУ, и ги поттикнуваме оние што сѐ уште тоа не го сториле, да го направат истото. Ја нагласуваме важноста од подобро спроведување на рестриктивните мерки и спречувањето на нивното заобиколување.
5. За регионот ЕУ останува најблискиот партнер, основен инвеститор и трговски партнер и главен донатор. За граѓаните да ги оценат конкретните придобивки од партнерството со ЕУ, исклучителните димензии и опфат на оваа поддршка треба да постанат повидливи и да се одразат проактивно од партнерите во нивната јавна дебата и комуникација. Партнерите треба исто така јасно да комуницираат за својата сопствена посветеност на вредностите на ЕУ и неопходните реформи.
6. ЕУ подвлекува дека е потребно партнерите од Западен Балкан да се посветат на инклузивна регионална соработка и зајакнување на добрососедските односи, вклучително и со земјите членки на ЕУ. Важно останува билатералните договори, меѓу кои Преспанскиот договор со Грција и Договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија, да се спроведуваат со добра волја и видливи резултати. Сѐ уште се неопходни одлучни дополнителни напори за да се поттикнат помирувањето и регионалната стабилност, а исто така и да се пронајдат и да се спроведат конечни, инклузивни и обврзувачки решенија во однос на регионалните и билатералните спорови и прашања меѓу партнерите, вкоренети во наследството од минатото – во согласност со меѓународното право и воспоставените принципи, вклучително и со Договорот за прашања на сукцесија, – како и во однос на преостанатите случаеви на исчезнати лица и прашања за воени злосторства. ЕУ ги повикува исто така партнерите да ги гарантираат правата на припадниците на малцинства и нивниот рамноправен третман.
7. И понатаму потполно ги поддржуваме напорите на високиот претставник на ЕУ и на специјалниот претставник на ЕУ за дијалогот меѓу Белград и Приштина и други регионални прашања на Западен Балкан. Очекуваме конструктивен ангажман од двете страни, со добра волја и дух на компромис, за да се постигне брз напредок за нормализирање на нивните односи, што е од критично значење за безбедноста и стабилноста на целиот регион, и за да се обезбеди можност страните да продолжат по својот соодветен европски пат. Ги повикуваме страните да го исполнат потполно Договорот за патот кон нормализација и неговиот анекс за спроведување, како што и сите минати договори, без понатамошно одложување или предуслови. Очекуваме исто така од страните и понатаму да вложуваат одржливи напори за деескалација во согласност со барањата од страна на ЕУ и да се воздржуваат од еднострани и некоординирани дејства што би довеле до нови тензии и насилство, и од реторика што не придонесува за нормализирање на односите.
8. Ги поздравуваме успешните состаноци на Европската политичка заедница што се одржаа на 6 октомври 2022 година во Прага, 1 јуни 2023 година во Кишинев и 5 октомври 2023 година во Гранада. Состаноците послужија како платформа за политичка координација и можности за длабинска размена по прашања што се неодложни за целиот континент.

Приближување на партнерите до ЕУ и напредок во постепената интеграција

9. ЕУ има за цел да го приближи Западниот Балкан до себе, подготвувајќи го теренот за пристап, и носејќи конкретни придобивки за неговите граѓани уште за време на процесот на проширување. За таа цел, ЕУ има намера да истражи дополнителни мерки наменети за понатамошен напредок во постепената интеграција. ЕУ ја нагласува важноста потполно да се искористи потенцијалот на постоечките правни инструменти. Надоврзувајќи се на ревидираната методологија, ЕУ потсетува на поканата од Европскиот совет за понатамошен напредок во постепената интеграција на регионот уште за време на самиот процес на проширување, на еден реверзибилен и заснован на заслуги начин.
10. Во овој контекст, неодамнешното соопштение од Комисијата за новиот План за раст за Западен Балкан има за цел да се забрза социоекономската конвергенција помеѓу Западниот Балкан и ЕУ, па го поттикнува регионот да ги забрза поврзаните со ЕУ реформи и да напредне со регионалната економска интеграција преку заедничкиот регионален пазар, врз основа на правилата и стандардите на ЕУ.
11. ЕУ е спремна да ги разгледа предлозите од Планот за раст за зацврстување економската интеграција на Западен Балкан со ЕУ. ЕУ одбележува дека поднесените предлози се условени од усогласувањето на Западниот Балкан со правилата на единствениот пазар на ЕУ и отворањето на релевантните сектори и области кон сите негови соседи, во согласност со заедничкиот регионален пазар, притоа целосно зачувувајќи ги интегритетот на единствениот пазар на ЕУ и рамноправните услови за игра.
12. ЕУ го поздравува потпишувањето на четвртиот договор за мобилност во однос на взаемното признавање на професионалните квалификации за медицински сестри, ветеринарни хирурзи, фармацевти и акушерки на Самитот за Берлинскиот процес во октомври 2023 година, што ќе ја унапреди мобилноста на професионалците во Западен Балкан. ЕУ го поздравува и влегувањето во сила на трите договори за мобилност за слобода на движењето со лични карти за граѓаните од регионот, како и за взаемно признавање на дипломите за високо образование и професионалните квалификации во регионот, потпишани минатата година. ЕУ ги поттикнува и останатите партнери од Западен Балкан да ги ратификуваат во кратки рокови овие договори, за граѓаните да добијат корист од нив што е можно побрзо.
13. ЕУ потсетува на заедничката посветеност да се засилат напорите за зацврстување интеграцијата на Западниот Балкан со внатрешниот пазар на ЕУ. Заедничкиот регионален пазар за Западен Балкан треба да послужи како скалило за интеграција. За заедничкиот регионален пазар да постане реалност, од страна на лидерите од Западен Балкан се потребни уште повеќе одлучни напори, посебно во поглед на донесувањето низа одлуки за трговски иницијативи коишто веќе се договорени на техничко ниво во контекст на Централноевропскиот договор за слободна трговија (ЦЕФТА). Таквата инклузивна регионална соработка основана на правилата и стандардите на ЕУ исто така би ја стимулирала трговијата во самиот регион и би привлекла инвестиции. ЕУ го поканува регионот, со помош од Советот за регионална соработка (СРС), ЦЕФТА и Инвестицискиот форум на шесте стопански комори од Западен Балкан, да подготви амбициозен нов план што да го наследи сегашниот Акциски план за заеднички регионален пазар пред неговиот истек во 2024 година.
14. ЕУ ја поздравува работата на сите економии од Западен Балкан за модернизација на нивните системи за плаќање, за да се приближат уште повеќе кон стандардите на ЕУ и кон исполнување сите услови за интеграција во Единствената област за плаќање во евра.
15. Транспортот и поврзаноста се од суштинско значење за економскиот развој, бидејќи негуваат една подобра регионална интеграција и ги подобруваат односите меѓу соседите. Преку Транспортната заедница, ЕУ ја отвори можноста за потесна интеграција на Западниот Балкан во областа на транспортот, особено преку регулаторни реформи. Во тој поглед, ЕУ ги поттикнува партнерите да продолжат на еден амбициозен начин со неопходните реформи. ЕУ ги поздравува договорите на високо ниво за ревидирање на индикативното проширување на Трансевропската транспортна мрежа (TEN-T) кон Западен Балкан и предлогот за воспоставување на европски транспортен коридор Западен Балкан – Источен Медитеран. ЕУ ќе ги поддржи партнерите од Западен Балкан за интегрирање на пазарите за патен транспорт врз основа на усвојување на соодветното право (acquis) на ЕУ. Го поздравуваме исто така и постигнатиот напредок во однос на пуштањето во употреба на зелените ленти помеѓу ЕУ и Западен Балкан, и повикуваме тие да бидат применети на сите релевантни граници, притоа со целосно почитување правото (acquis) и процедурите на ЕУ. Го поздравуваме потоа и воспоставувањето на иницијативата за сини ленти кои ќе ги подобрат трговските и транспортните врски меѓу јадранските пристаништа. Овие иницијативи придонесуваат за подобро гранично управување, скратено време на чекање за патниците и товарите, а со тоа ја зајакнуваат и економската активност. Тие го нагласуваат позитивното влијание од унапредувањето на царинската соработка помеѓу ЕУ и Западниот Балкан. ЕУ ги признава напорите на Транспортната заедница и ЦЕФТА за изготвувањето на Патоказ за спроведување на зелените ленти и синхронизирана гранична контрола. Освен тоа, ЕУ е посветена на тоа да ја поддржува модернизацијата на железничката мрежа во регионот и ги поттикнува напорите на Западниот Балкан повторно да се воспостават патничките железнички врски помеѓу поголемите градови во регионот, како и помеѓу регионот и неговите соседи од ЕУ.
16. ЕУ потсетува на својата одлучност да ги поддржува лидерите од Западен Балкан за да ја исполнат својата обврска за потполно спроведување Зелената агенда за регионот, вклучително и своите климатски обврски согласно Парискиот Договор, Енергетската заедница и Декларацијата од Софија за Зелена агенда за Западниот Балкан, како клучен двигател за премин кон модерни, климатски неутрални економии, отпорни на климатските промени и ефикасни во однос на ресурсите. ЕУ ќе продолжи да ја поддржува декарбонизацијата на регионот, помеѓу другото и со техничка помош, посебно со цел интензивирање на енергијата од обновливи извори. Проектот EU4Green е важна алатка во помош на партнерите во нивните напори за спроведување. ЕУ ќе продолжи да го поддржува регионот во подготвувањето и спроведувањето политика за климата и енергетската транзиција, вклучително и за цените на јаглерод, врз основа на робустен мониторинг, известување и верификација на емисиите, како и на здрави политики.
17. Во однос на интеграцијата во дигиталниот единствен пазар на ЕУ, надоврзувајќи се на успешното спроведување на регионалниот договор за роаминг „Роаминг како дома“ од јули 2021 година, го поздравуваме намалувањето на трошоците за роаминг на податоци помеѓу ЕУ и Западниот Балкан од 1 октомври 2023 година, со цел да се подготви долгорочен аранжман за роаминг, за да се вклучи регионот во зоната на ЕУ за роаминг како дома. Западниот Балкан треба исто така да се труди да ги интензивира своите напори во областа на дигиталната трансформација и медиумите, посебно во однос на реформите за кибер-безбедност и осигурувајќи го безбедното воведување на 5G мрежи преку целосното спроведување на алатникот на ЕУ за 5G кибер-безбедност. За да се унапреди и понатаму дигиталната поврзаност, ја поздравуваме намерата да се развие иницијативата WIFI4WB за осигурување бесплатен пристап до безжична поврзаност за граѓаните и посетителите во јавни простори.
18. Во врска со интеграцијата на Западниот Балкан во индустриските синџири на снабдување, го поздравуваме интересот изразен од партнерите од Западен Балкан да им се приклучат на партнерите за вредносниот синџир на ЕУ за критични суровини и да добијат поддршка за развој на релевантните индустрии, во согласност со потребите и стандардите на единствениот пазар на ЕУ.
19. Потсетувајќи на декларациите од Брдо од 2021 година и Тирана од 2022 година, ЕУ е посветена на тоа да го забрза и продлабочи уште повеќе својот ангажман по политичка линија и во поединечните политики со Западниот Балкан, вклучително и, помеѓу другото, преку одржување редовни состаноци на врвот ЕУ – Западен Балкан, учество на партнерите од Западен Балкан во настани од ЕУ на високо ниво и во редовни дијалози во склоп на ЗНБП и зголемување соработката на мултилатерални форуми. Партнерите од Западен Балкан веќе беа канети да се вклучат во состаноците на Советот за надворешни работи, и добиваат редовни извештаи по овие состаноци. Неодамнешниот министерски состанок ЕУ – Западен Балкан во ноември дополнително го интензивира ангажманот во областа на ЗНБП, а Министерскиот форум ЕУ – Западен Балкан во октомври во Скопје – во областа на правдата и внатрешните работи.
20. ЕУ ги поздравува силно основањето на нова филијала на Колеџот на Европа во Тирана и отворањето на процесот на аплицирање за првата академска година 2024/2025. Овој кампус ќе ги опреми студентите од Западен Балкан и пошироко со стручно знаење за прашањата од ЕУ, а на студентите од земјите членки на ЕУ ќе им ја понуди експертизата од регионот, па на тој начин ќе го унапреди и меѓусебното разбирање и припадност.
21. ЕУ потсетува и на својата континуирана поддршка за реформи и градење капацитети на јавните администрации во Западен Балкан, која се обезбедува посебно преку грантови, твининг, а исто така и преку Регионалната школа за јавна администрација (ReSPA).
22. ЕУ, исто така, ја поздравува посветеноста на партнерите да ја забрзаат својата работа за спроведување агендата за Западен Балкан за иновации, истражување, образование, култура, младина и спорт. Освен учеството на партнери во „Хоризонт Европа“ и „Креативна Европа“, ЕУ постепено ги приклучува и кон програми од ЕУ како Еразмус+ и Европски солидарен корпус и го отвара учеството во иницијативата „Европски универзитети“ за сите партнери од Западен Балкан со цел да се создадат дополнителни можности за младите луѓе. Гаранцијата за млади и мерките за поддршка на иновациите применети во Западен Балкан ќе допринесат за намалување неусогласеноста на вештините и одливот на мозоци со кои се соочува регионот. Наредниот министерски состанок на управувачките платформи на Западен Балкан треба да придонесе за понатамошното зајакнување на соработката со регионот во овие области на политика и за одржување на политичкиот моментум. ЕУ ја поздравува важната улога на Регионалната канцеларија за младинска соработка (RYCO) за зацврстување соработката и помирувањето меѓу младите луѓе во Западен Балкан.

Градење цврсти економски темели за иднината и заедничко справување со негативното влијание на агресивната војна на Русија против Украина

23. Русија носи единствена одговорност за континуираната енергетска и економска криза. Користењето на енергијата, храната и информациите за воени цели ги засегна партнерите од Западен Балкан, а посебно ги погоди оние кои потполно се усогласуваат со ЗНБП на ЕУ и нејзините рестриктивни мерки. Со цел да се ублажи влијанието на агресивната војна на Русија против Украина, ЕУ е решена уште повеќе да го зацврсти својот политички ангажман со регионот на Западен Балкан, освен помошта, која е веќе обезбедена преку Инструментот за претпристапна помош, Економскиот и инвестициски план, пакетот за енергетска поддршка, Европскиот фонд за мир, а исто и поддршката што придонесува за градење кибер-отпорност и справување со странската манипулација со информации и мешање.
24. ЕУ ќе ја продолжи својата поддршка за партнерите од Западен Балкан за справување со негативните ефекти врз нивните економии и општества, и поконкретно преку пакетот на ЕУ за енергетска поддршка во износ од 1 милијарда евра во грантови што можат да донесат 2,5 милијарди евра во инвестиции. 90% (450 милиони евра) од првата половина од пакетот, за да се ублажи поскапувањето на енергијата за МСП и ранливите домаќинства, веќе се исплатени. Останатите 500 милиони евра во грантови се обезбедуваат од ЕУ преку Инвестициската рамка за Западен Балкан (WBIF), за да се напредне со енергетската транзиција и независност, да се поддржат проекти за енергија од обновливи извори, да се финансираат подобрувања во енергетската инфраструктура и меѓусебните поврзувачи, вклучително и за ЛНГ, да се надградат системите за пренос на енергија и централно греење и да се подобри енергетската ефикасност на приватните и јавните инфраструктури во Западен Балкан.
25. Потсетуваме на нашата одлука да го отвориме механизмот на ЕУ за заеднички набавки на гас и ЛНГ за Западниот Балкан и ги поттикнуваме нашите партнери кои имаат пазари на гас да го користат, за да ја намалат својата зависност од рускиот гас. Преку Енергетската заедница, ЕУ го отвара и својот пазар на електрична енергија за Западниот Балкан, под услов да бидат спроведени регулаторни реформи.
26. Континуираното спроведување на Економскиот и инвестициски план (ЕИП) и на Зелената и Дигиталната агенди за Западен Балкан ќе помогне да се зајакне економијата и отпорноста на регионот, вклучително и преку понатамошна поддршка за сигурна и отпорна поврзаност, енергетска транзиција и диверзификација на снабдувањето со енергија. Поддршката што се обезбедува преку ЕИП вклучува 9 милијарди евра финансирање преку грантови од ИПА ІІІ и до 20 милијарди евра во инвестиции за периодот 2021 – 2027 година, и е во напредна фаза на спроведување. Од инвестицискиот пакет за регионот од скоро 30 милијарди евра, веќе се мобилизирани 16.6 милијарди евра. Во тој контекст, партнерите од Западен Балкан треба исто така да го зајакнат владењеето на правото и да спроведат одлучно економски и социјални реформи, вклучително и оние што се содржат во нивните програми за економски реформи и во заедничките заклучоци од економскиот и финансиски дијалог.

Зајакнување на безбедноста и градење отпорност

27. Агресивната војна на Русија против Украина поставува фундаментални безбедносни предизвици. ЕУ е и понатаму решена да ја зајакне уште повеќе соработката со Западен Балкан по основни безбедносни и одбранбени прашања, вклучително и на оперативно ниво. Во тој поглед, го поздравуваме тоа што партнерите и понатаму ја докажуваат својата посветеност на заедничката безбедносна и одбранбена политика (ЗБОП), вклучително придонесувајќи кон мисиите и операциите на ЕУ за управување со кризи. ЕУ ќе продолжи да соработува со регионот за понатамошно развивање на неговите одбранбени способности и капацитети, вклучително и преку Европскиот фонд за мир. ЕУ останува посветена на тоа да придонесува за безбедноста во регионот, вклучително и преку својата операција во контекст на ЗБОП, EUFOR Althea, и својата мисија EULEX. ЕУ ја поздравува континуираната посветеност на партнерите за развивање ефективни инструменти за регионална соработка на Западен Балкан во областа на безбедноста и одбраната. Исто така, ЕУ пристапи кон подлабоко зацврстување на својот ангажман со регионот во домени како што се справувањето со хибридни и кибер-закани, космичкото пространство и воената мобилност.
28. ЕУ ќе продолжи да го поддржува Западниот Балкан во борбата со странската манипулација со информации и мешање, вклучително и дезинформации, како што и други хибридни закани кои имаат за цел да ги загрозат стабилноста и демократските процеси на регионот и неговата перспектива во ЕУ. Во тој поглед, ќе ја зајакнеме уште повеќе нашата соработка за градење отпорност, исто и преку негувањето медиумски професионализам и медиумска писменост, и преку зголемување влијанието на стратегиската комуникација за односите ЕУ – Западен Балкан, и посебно за процесот на проширување. ЕУ ќе ја зацврсти и својата работа со партнерите за спротивставување на лажните руски наративи и дезинформации во однос на агресивната војна на Русија против Украина.
29. Ќе продолжиме да ја зацврстуваме нашата колективна кибер-безбедност во соработка со Западниот Балкан, вклучително и преку координирана оперативна и техничка поддршка и инволвирање на регионот во механизмите на ЕУ за кибербезбедност. Нашите зајакнати заеднички напори се надоврзуваат на постојните програми и соработката со Агенцијата на ЕУ за кибер-безбедност (ENISA) и Европскиот колеџ за безбедност и одбрана, во комбинација со билатерални иницијативи на земјите членки на ЕУ и други партнери. Во склоп на проектот за брз одговор во однос на кибер-безбедноста, во износ од 2,6 милиони евра, дејствата на ЕУ беа фокусирани на зголемување кибер-отпорноста и подготвеноста на партнерите спрема кибер-инциденти. Регионалната програма за изградба на капацитети за кибербезбедност на Западниот Балкан, финансирана од ИПА со 5 милиони евра, ја поддржува кибер-отпорноста на регионот на среден и долг рок. Овие програми се дополнуваат со редовна взаемна помош меѓу партнери преку TAIEX. Го поздравуваме воспоставувањето на Центарот за кибер-капацитети на Западен Балкан, со што се унапредува регионалната соработка за градење кибер-отпорност. Засилената соработка на Западниот Балкан со ENISA и Европскиот центар за кибер-компетентност и посредничката улога на Советот за регионална соработка со текот на времето ќе добиваат сè поголемо значење. Европската Унија го очекува создавањето на резервата на ЕУ за кибер-безбедност, која ќе биде достапна за партнерите од Западен Балкан за реагирање во сериозни или крупни инциденти од областа на кибер-безбедноста.

Незаконска миграција, борба против тероризмот и организираниот криминал

30. Управувањето со миграцијата останува клучен споделен предизвик и одговорност. Го признаваме напредокот што е постигнат во спроведувањето на Акцискиот план на ЕУ за Западен Балкан кој беше претставен во декември 2022 година. Благодарение на координираните дејства, вкупниот миграциски притисок по миграциската рута преку Западен Балкан досега се снижил во 2023 година, во споредба со 2022 година. Рутата е меѓутоа сеуште многу активна, со висок број на констатирани незаконски гранични преминувања. Со оглед на тоа, ЕУ и Западниот Балкан се и понатаму решени потполно да го спроведат акцискиот план на ЕУ, што вклучува сузбивање на криумчарењето мигранти и трговијата со луѓе, и да обезбедат пристап до меѓународна заштита на оние што таа им е потребна, и дополнително да го зајакнат следењето на трендовите долж рутата. Во овој поглед, партнерите од Западен Балкан се покануваат да ја зајакнат уште повеќе својата инволвираност во Европската мултидисциплинарна платформа против криминални закани (EMPACT) – водечкиот инструмент на ЕУ за борба со тежок и организиран криминал. Значителната финансиска поддршка од ЕУ преку наменети програми ќе им овозможи на партнерите да ги зацврстат системите за азил и прием, да ја зајакнат заштитата на границите, да водат борба со организираните криминални групи и други криминални мрежи, а посебно оние што се бават со криумчарење мигранти, и да ги зголемат враќањата од Западен Балкан во земјите на потекло.
31. Од следната година луѓето од целиот регион на Западен Балкан ќе можат да патуваат без визи во Шенген зоната. ЕУ го поздравува постигнатиот напредок во усогласувањето на неколку од партнерите од Западен Балкан со визната политика на ЕУ и повикува на понатамошно усогласување, за да се спречи злоупотребата со системите за миграција и азил на земјите членки на ЕУ. Во однос на реадмисијата, ЕУ ги поздрави напорите на партнерите да го подобрат спроведувањето на постоечките договори за реадмисија помеѓу ЕУ и Западен Балкан. Партнерите мораат да продолжат да ги подобруваат своите системи за враќање, вклучително и преку склучување договори за реадмисија со клучните земји на потекло. Дополнителната финансиска и техничка поддршка од ЕУ – олеснета преку Фронтекс – има намена да ја зацврсти соработката за враќање и реадмисија со земјите на потекло. ЕУ го поздравува потпишувањето и склучувањето на нови договори за статусот со Фронтекс со дел од партнерите и ги повикува останатите партнери да го направат истото. Треба да се интензивира уште повеќе и соработката со Агенцијата на Европската Унија за азил и со Европол.
32. ЕУ повикува за понатамошно зајакнување на соработката за борба против тероризмот и сузбивање на насилниот екстремизам во сите негови форми, вклучително и за спречување на радикализацијата и терористичкото финансирање. ЕУ ги поздравува резултатите што беа постигнати в петте години на спроведување на Заедничкиот акциски план за борба против тероризмот за Западен Балкан и ја потврдува својата решеност да ја продолжи соработката и во иднина, исто и во поглед на новопојавените закани како што се насилниот десничарски екстремизам, онлајн содржината што шири насилен екстремизам и можните напади врз критична инфраструктура. ЕУ ја потврдува важноста на преземањето одлучни дејства, за да се совлада тешкиот и организираниот криминал, а посебно перењето пари, корупцијата на високо ниво, одгледувањето растенија за дрога и производството и пренесувањето дрога, преку зацврстена соработка за спроведување на законот и царинска соработка, потпомогнати од EMPACT. Во контекст на катастрофалните последици од употребата на дрога и трговијата со дрога врз здравството и безбедноста на нашите општества, се согласуваме да ги продолжиме и зајакнеме нашите заеднички напори преку еден заснован на факти, интегриран, мултидисциплинарен и урамнотежен пристап.
33. ЕУ ја поздравува одново потврдената одлучност на партнерите од Западен Балкан да се искоренат трговијата со мало и лесно оружје и неговата пролиферација, како и високото ниво на соработка во склоп на EMPACT за справување со шверцот со огнено оружје. ЕУ ќе продолжи да го поддржува Западниот Балкан на тоа поле. Патоказот, кој беше продолжен и по 2024 година, е меѓународно признаен пример за добра практика во регионалната соработка за зајакнување контролата на мало оружје. 34. ЕУ и понатаму ги поттикнува партнерите од Западен Балкан да воспостават и поддржуваат односи на соработка со Европското јавно обвинителство на полето на меѓусебната правна помош во кривични предмети. Ги поздравуваме веќе воспоставените работни аранжмани помеѓу Европското јавно обвинителство и некои од партнерите од Западен Балкан и ги поттикнуваме и останатите партнери да воспостават слична соработка што е можно поскоро.

***

35. Го поздравуваме усогласувањето на нашите партнери од Западен Балкан со горенаведените точки.