ЕУ стои покрај ОН


ЖОЗЕП БОРЕЛ

Мултилатерализмот денес мора да биде различен од оној на дваесеттиот век: моќта се префрли и предизвиците веќе не се исти. Свет без ОН би нè загрозил сите нас

 

Во која било нормална година, сега би бил во Њујорк на годишното отворање на Генералното собрание на Обединетите нации (УНГА). Настанот претставува најголема концентрација на креатори на глобална политика на едно место и е највисоката точка во дипломатскиот календар. Но оваа година е далеку од нормална и „неделата на УНГА“ се одвива виртуелно со настани што се одржуваат на Интернет – познат формат за сите нас во последните месеци.

Ова е жално од повеќе причини. Тоа е 75-годишнина од ОН и некој би посакал подобар начин да ја одбележи оваа пригода. Покрај тоа, состојбата на светот е таква што мултилатералниот систем, со основата во ОН, се оспорува како никогаш порано – и токму кога тоа ни е најпотребно.

Навистина, понудата на мултилатерални решенија никогаш не била толку скудна, а побарувачката за нив била толку голема. Секојдневно гледаме како тесниот национализам и стратешките ривали, особено меѓу САД и Кина, ги парализираат Советот за безбедност на ОН и поширокиот меѓународен систем. Од климатските промени и контролата на оружјето до поморската безбедност, човековите права и пошироко, глобалната соработка е ослабена, меѓународните договори се напуштени, а меѓународното право се поткопува или се применува селективно.

За Европејците, ова е длабоко вознемирувачко. Но кризата на мултилатерализмот што се одвива не е проблем само за Европејците: безбедноста и правата на сите се загрозени. Фразите како „мултилатералниот систем“ и „меѓународниот поредок заснован на правила“ изгледаат нејасни и го немаат прстенот на „Прво Америка“ или „Контрола назад“. Но, тие се залагаат за нешто многу конкретно и реално: изборот помеѓу мирот и војната, слободните општества и затворените; и економија изградена врз основа на одржлив развој и економија што ги разгорува проширените нееднаквости и климатски промени што ни бегаат.

Светот управуван од договорени правила е самата основа на нашата заедничка безбедност, слободи и просперитет. Меѓународниот поредок заснован на правила ги прави државите безбедни, ги држи луѓето слободни и компаниите подготвени да инвестираат и гарантира заштита на животната средина на Земјата. Алтернативата – „може да се направ правилно“ – беше испробана во поголемиот дел од човечката историја, а нејзините ужасни записи се најдобриот аргумент за мултилатералниот систем. За жал, сè повеќе се обидува повторно, со резултатите видливи за сите.

Ова не е пристап на ЕУ. Ние ќе продолжиме да веруваме и да ги поддржуваме ОН. Ние го правиме тоа не само реторички, туку и политички и финансиски, како и дипломатски, обидувајќи се да дејствуваме како градител на мостови во Советот за безбедност.

Кога другите се обидуваа да ја разделат Светската здравствена организација во екот на пандемијата со Ковид-19, ЕУ беше таа што ги водеше преговорите што резултираше во договор за формирање независна истрага за потеклото на корона вирусот. Ние сме исто така најголем донатор на глобалниот пристап до вакцини за Ковид-19 (COVAX), основан за да осигури дека светот ќе добие сигурна вакцина што е можно поскоро и дека ќе се третира како глобално јавно добро.

ЕУ плаќа една четвртина од буџетот на ОН. Често се вели дека Европа геополитички удира под својата тежина. Но, во однос на мултилатералниот ангажман, таа финансира далеку над нејзината тежина.

Со нашите операции за управување со кризи ние работиме рака под рака со ОН за стабилизација и реконструкција во многу конфликтни зони, од Сахел до Рогот на Африка и од Балканот до Блискиот Исток. Во најтешките воени зони и хуманитарни кризи, ќе ги најдете ЕУ и ОН кои работат заедно.

Европејците напорно се залагаа за меѓународен договор за климата и прават сѐ за да го одржат во живот. Ние сме неуморни во обидот да го заштитиме биодиверзитетот, пристапот до чиста вода и другите природни ресурси.

За нас, овие придонеси се инвестиции во глобалната безбедност и просперитет – а со тоа и во нашата сопствена безбедност и просперитет. Знаеме дека можеме да бидеме безбедни, здрави и сигурни само ако се и нашите соседи. Она што важи за поединците, важи и за земјите.

Дури и ако се соочиме со силни ветришта, ЕУ ќе остане на патот за поддршка на изнаоѓање заеднички решенија. Ова е често тешко и заморно, но секогаш сме подготвени да разговараме за тоа како да се направи системот поефикасен, полегитимен и подобар за целите; и со истомислениците и со оние со кои не се согласуваме. Мултилатерализмот денес мора да биде различен од оној на дваесеттиот век: моќта се префрли и предизвиците веќе не се исти.

Голем дел од она што ќе ја обликува нашата иднина – анализа на податоци за компјутерски простор, вештачка интелигенција, биогенетика, автономни возила и многу други – се појавува во регулаторниот вакуум. Ние мора да го пополниме со договорени правила, норми и стандарди и да осигураме дека се применуваат – вклучително и во контексти каде што најголемите засегнати страни не се влади.

Во крајна линија на ЕУ е ова: реформата треба да се одвива со дизајн, а не со уништување. Ние мора да го ревитализираме системот, а не да го напуштаме. Значи, оваа недела и пошироко, ќе го поддржиме духот на УНГА и ќе го браниме мултилатерализмот, што им е многу потребен на сите земји. Свет без ОН би нè загрозил сите нас.  (Проект синдикејт)

(Жозеп Борел е Висок претставник за надворешни работи и безбедносна политика и потпретседател на Европската комисија. „Независен“ е дел од мрежата на „Проект синдикејт“)