Емануел Макрон, осамениот европеист


ВИЛИЈАМ ДРОЗДИЈАК

Моментот на вистината на францускиот претседател за Европа пристигна со ненадеен и шокантен морбидитет

 

Кога се сретнав со Емануел Макрон минатиот септември, младиот француски претседател изгледаше на работ на очајот. Залудно се бореше да ги убеди другите европски лидери да застанат зад стратешката визија што ќе обезбеди Европа да ги заштити своите идни интереси во повторното ривалство на голема моќ со Русија, Кина и Соединетите Држави.

Неговата нестрпливост се покажа додека ги опишуваше своите фрустрации да ги придобие другите европски лидери да ја споделат неговата итност при подготовките за следната голема криза која ќе тестира Европа.

A quoi bon? A quoi bon?“ (Која е поентата? Која е поентата?), рече тој, имитирајќи го одговорот од неговите колеги лидери во Европската унија.

Тие штотуку излегоа од три агонизирачки години кога преговараа за заминувањето на Велика Британија. Европа беше удобно богата, се чинеше дека предизвикот од екстремно десничарските националисти се повлекува и сите непосредни закани од надворешните сили се чинеа разумно добро запрени.

Животот беше добар. Зошто да се работи на егзистенцијална европска криза што може да лежи над хоризонтот?

Макрон ми рече дека се плаши дека таквото задоволство може наскоро да доведе до пропаѓање на Европа како политички проект. „Кога ќе се случи следната голема криза, можеби нема да бидеме подготвени“, рече тој. „Империи и земји исчезнаа во минатото. Истата работа може да се случи повторно. Пред да го знаеме тоа, Европа би можела да се уништи“.

Сега, во услови на пандемија која чинеше десетици илјади животи и ја запре економијата на блокот, моментот на вистината на Макрон за Европа пристигна со ненадеен и шокантен морбидитет.

Епидемијата на корона вирусот забележа огромен број човечки жртви и ги преоптовари здравствени системи во Европа. Но, нејзиното трајно влијание може да ризикува уништување на повеќедеценискиот сон на Европа да се изгради како федерација на просперитетни демократии, обединети со нивното верување во заедничка судбина и движење кон новото доба на просветителството во 21. век, доколку земјите не успеат да истапат заедно со план за справување со последиците.

Дури и откако ќе се намали непосредната здравствена криза, Европа со години ќе се опоравува од ослабувачките ефекти од продолжените заклучувања кои ефективно ги ставија нивните економии во кома.

Макрон пледираше кон своите колеги лидери од ЕУ да ја искористат продлабочената криза како можност за забрзување на патот кон поинтегриран континент, започнувајќи со силна демонстрација на солидарност и дарежливост меѓу богатите и сиромашните држави.

Но, во оваа фаза на кризата, визијата на Макрон за кохезивна политичка заедница што ги штити и брани своите 450 милиони европски граѓани се чини подалеку од кога било.

Кризата ги изложи и реактивираше старите грешки, вклучително и длабока поделба меѓу северот и југот. Овие разлики прво беа претставени на виртуелен самит кога лидерите на ЕУ не успеаја да ги решат своите длабоки поделби околу фондот за обновување за да им помогнат на членките во Јужна Европа да се справат со катастрофалното влијание на пандемијата.

Италија и Шпанија, поддржани од Франција, побараа огромен фонд од билион евра, што ќе вклучува директен трансфер на средства за да ги одржат своите економии во живот, финансирани во голем дел од богатите северни држави како Германија и Холандија. Тие инсистираа на тоа дека парите мора да доаѓаат во форма на грантови, а не за заеми.

Сличен конфликт пред една деценија околу тоа колку богатите земји од ЕУ треба да помогнат во спасување на нивните посиромашни, задолжени партнери на југот за време на Големата рецесија, речиси предизвикаа распаѓање на европската единствена валута.

Јужните земји на крајот беа спасени со заеми за кои беа потребни мерки на штедење што предизвикаа огромна економска болка што и денес одѕвонува. Во случајот на Грција, незадоволството кулминираше откако нејзините граѓани сфатија дека голем дел од парите ќе бидат искористени за да се спасат германските и француските банки од лошите заеми.

Покрај конфликтот на северот против југот околу фондот за закрепнување на пандемијата, ЕУ се соочува и со потенцијална демократска криза. Унгарија и Полска раскинуваат со своите сојузници во ЕУ и брзо стануваат авторитарни режими во срцето на Централна Европа, кои ги поткопуваат демократските норми како слободниот печат и независното судство.

И двете влади ги одбија казнените напори на нивните богати западни колеги да ги намалат регионалните субвенции во вредност од милијарди евра, дизајнирани да ги зајакнат нивните животни стандарди.

Макрон се обиде без успех да ги излечи овие конфликти. Тој во неколку наврати пледираше кон унгарскиот премиер Виктор Орбан да се прилагоди на демократските норми, и го виде Орбан како го крева носот при неговите барања, затоа што тој знае дека може да смета на Полска да стави вето на сите напори за намалување на фондовите на ЕУ.

Францускиот претседател, исто така, се обиде да дејствува како посредник помеѓу северот и југот, барајќи од германската канцеларка Ангела Меркел и холандскиот премиер Марк Руте да зачекорат напред со значителна помош за јужните партнери кои се погодени од пандемијата или да ризикуваат дупка во унијата.

Иако Меркел оттогаш го омекна својот став, обата лидери го отфрлија секој план што вклучува грантови за да се ублажат тешкотиите на нивните европски соседи. Тие се плашат од револт на даночните обврзници дома, кои можат да бидат експлоатирани од десничарските екстремистички партии и да се повикаат на „морална опасност“, тврдејќи дека какви било чекори кон споделување на долговите би биле еднаква на наградување на глупави акции што ги туркаа Грција, Шпанија и Италија во финансиски проблеми.

Неисполнувањето на овие разлики ризикува да поттикне антиевропска реакција која веќе се гради во Италија и Шпанија и би била карта во рацете на популистичките националисти, кои прашуваат: Колку е добра ЕУ ако нејзините членки одбиваат да покажат емпатија и економска поддршка за време на нивните часови на очај?

Макрон сè уште се бори Европа да мора да стане интегрирана политичка заедница и да не се впушта во лабава зона за слободна трговија, доколку сака да ги преживее последиците од оваа криза.

Во текот на изминатите 70 години, ЕУ напредува како една од најголемите успешни приказни во обезбедувањето мир и просперитет на поголем дел од континентот. Би било историска трагедија ако, во време кога Франција ја води нејзиниот најпроевропски лидер во поновата историја, сонот за обединета Европа треба да исчезне заради тесните себични интереси на нејзините најбогати нации.

(Вилијам Дроздијак е постар соработник н Брукингс институтот и автор на книгата „Последниот претседател на Европа: Трката на Емануел Макрон да ја оживее Франција и да го спаси светот“ издадена во април 2020 година)