Екстремната десница остана без власт, но што е следно во Франција?

Новиот народен фронт (НФП), лево-зелена алијанса доминирана од радикалната левица Непоклонета Франција (ЛФИ) на Жан-Лук Меланшон, се појави како шокантен победник на предвремените избори во Франција, со околу 170 до 215 пратеници од 577 места во Националното собрание.

Според раните проценки, центристичката коалиција на претседателот Емануел Макрон „Заедно“ ќе има околу 150-170 пратеници, додека екстремно десничарскиот Национален зсобир  (РН) на Марин Ле Пен и неговите сојузници, кои минатата недела очекуваа мнозинство, се на пат за 130-160.

Иако победникот беше изненадување, резултатот е како што се очекуваше: поделен парламент од три спротивставени блока со многу различни платформи и без традиција на заедничка работа и, според условите на францускиот устав, без нови избори една година.

Значи, освен тоа дека  Макрон  нема да се повлече до претседателските избори во 2027 година, што веројатно ќе се случи следно? 

Дали НФП може да  формира влада?

Можеби – против сите очекувања – е на пат да стане најголемата сила во парламентот, но коалицијата  НФП на ЛФИ, Социјалистичката партија (ПС), Зелените и комунистите, со околу 150-170 пратеници, е далеку од 289-те места потребни за апсолутно мнозинство. Меланшон, огнен ветеран, во неделата побара од Макрон да назначи премиер од алијансата и да ја спроведе целата програма на НФП. Други, вклучително и во неговата коалиција, рекоа дека без мнозинство левичарскиот блок ќе биде принуден да преговара.

Францускиот устав му дозволува на претседателот да избере кого сака за премиер. Во пракса, бидејќи парламентот може да изнуди оставка на владата, шефот на државата секогаш избира некој што ќе биде прифатлив за собранието.Нормално, тоа би бил некој од најголемиот блок во парламентот – но назначувањето на радикално левиот премиер би довело до ризик од повторено гласања за недоверба поддржани не само од десниот центар и крајната десница, туку можеби и од таборот на претседателот.

Може ли да се формира владина коалиција?

За разлика од многу континентални европски земји, Франција нема искуство со широки коалиции од хаотичните денови на Четвртата република, но неколку личности од левицата и центарот претходно сугерираа дека тоа би можело да биде решение за поделениот парламент.

Поранешниот премиер Едуар Филип, долгогодишниот сојузник на Макрон, Франсоа Бајру и лидерот на Зелените, Марин Тондлие, беа меѓу оние кои минатата недела рекоа дека коалицијата против РН, од умерената левица до десниот центар може да се обедини околу основната законодавна програма. По изборите неколкумина рекоа дека нешто слично сега ќе биде потребно.

„Ние сме во поделено собрание; мораме да се однесуваме како возрасни“, рече Рафаел Глуксман, кој ја предводеше листата на социјалисти на европските избори.

„Парламентот мора да биде срцето на моќта во Франција“.Никој не победи, истакна Бајру, додавајќи дека „деновите на апсолутно мнозинство се завршени“ и  „секој сега треба да седне на маса и да ги прифати своите одговорности“.

Многу што ќе зависи од подготвеноста на LFI за компромис – и од одговорот на умерената левица ако партијата на Меланшон одбие да игра тимски. Тешката левичарска партија одамна порача  дека ќе влезе во влада само со цел „да ги спроведе нашите политики, а ничии други“.

Многу од центристите на Макрон, во меѓувреме, рекоа дека нема да влезат во сојуз со LFI. Првите проценки сугерираат дека можеби е можен сојуз меѓу силите на Макрон, Социјалистите, Зелените и неколку други . Но, експертите велат дека мејнстрим коалиција, иако во принцип е можна, би било тешко да се изгради со оглед на различните позиции на партиите за прашања како што се даноците, пензиите и зелените инвестиции. Исто така, може да биде ранлива на барања на поддршка за предлози  поддржани и од LFI и од RN.

„Тоа е убава идеја на хартија, но има огромен јаз помеѓу она што е можно и она што е всушност остварливо“, рече Бертранд Матје, експерт за уставно право на Универзитетот Сорбона во Париз. „И нејзината програма може да предвиди само минимум“.

Ад хок сојузи, технократска влада или нешто друго?

Наместо да се обиде да состави формална коалициска влада, премиерот во заминување, Габриел Атал, минатата недела сугерираше дека главните партии би можеле потенцијално да формираат различни ад хок сојузи за да гласаат за поединечни закони. Макрон ја испроба оваа стратегија откако го загуби своето мнозинство во 2022 година, но со ограничен успех, морајќи да прибегне во многу прилики на посебни уставни овластувања, како што е непопуларниот член 49.3, за да го протурка законодавството без парламентарно гласање.

Претседателот, исто така, би можел да размисли за назначување технократска влада, од типот познат во земјите како Италија, составена од експерти како што се економисти, високи државни службеници, академици, дипломати и деловни или синдикални лидери. Но, Франција нема искуство со такви влади. Жан-Филип Дерозие, конституционалист на универзитетот во Лил, рече дека нема ниту „институционална дефиниција“ за нив, така што би била „нормална влада, слободна да дејствува како што сака – се додека има поддршка од парламентот“.

Конечно, Макрон може да побара од Атал – кој најави дека ќе поднесе оставка – да остане на чело на некоја форма на преодна влада.

Кои се веројатните последици од сето ова?

Што и да е договорено (или не), се чини веројатно дека Франција оди кон долг период на политичка несигурност и нестабилност,  во најдобар случај со минимум законодавен напредок, а во најлош – со парламентарен ќор-сокак. Доминик Рејние, политиколог, рече дека владата со голи коски можеби не е лоша работа, прикажувајќи ја како „влада на репарација“ која може да го стабилизира бродот и да се обиде да „поправи она што не функционира“ за населението уморно од политички немири.

Но, други предупредија дека екстремната десница РН, а можеби и ЛФИ на Меланшон, ќе ги прикажат решенијата, какви и да се, како заговор на политичките елити за да им ја одземат власта, што ќе доведе до уште подеструктивна кампања за претседателските избори во 2027 година.

Макрон досега ја отфрли можноста да поднесе оставка пред тој датум – но тоа може да стане поверојатно ако надвладее целосна парализа.

„Франција денес го отфрли владеењето на екстремната десница“, рече Мујтаба Рахман од консултантската компанија „Евразија груп“. „Но, резултатите укажуваат на ќор-сокак и парализа, дури и ако левицата ги надмина очекувањата, а екстремната десница сериозно потфрли“.