Духот на „Брегзит“ ја инфицира ЕУ

Тројцата политичари кои беа крстоносци во борбата против „брегзитерите“ сега ги пеат нивните химни. „Брегзит“ се врати дома, во самата ЕУ

Кога референдумот за „Брегзит“ во Обединетото Кралство го даде својот неочекуван резултат во 2016 година, Европската комисија ангажираше тројца мажи за да се осигура дека одлуката за напуштање на Европската унија ќе биде запаметена како крајна глупост. Денес, истите тројца мажи останаа во највисоките ешалони на политичкиот пантеон на ЕУ – дури сега пеат од химналот на „брегзитерите“. Да се ​​разбере зошто треба да се сфати продлабочената криза на ЕУ.

Мишел Барние, поранешен еврокомесар, беше избран да ги води секојдневните преговори со ОК, со овластување да ги сомеле британските пратеници и да извлече по една фунта месо од нив на секој чекор. Доналд Туск, тогашен претседател на Европскиот совет, дури започна и несреќна кампања за втор референдум, недипломатски сугерирајќи дека „брегзитерите“ заслужуваат „посебно место во пеколот“. Конечно, Емануел Макрон, откако го освои француското претседателство, ја водеше дискурзивната битка против духот на „Брегзит“ од големите височини на Елисеј, предупредувајќи ги своите британски колеги дека никогаш нема да им биде дозволено да ги избираат деловите од ЕУ што им се допаѓаат, а при тоа да го отфрлаат остатокот.

Тројцата мажи тргнаа во војна против „брегзитерите“ со три цели на ум. Прво, тие се обидоа да ја одбранат кохерентноста на единствениот пазар на ЕУ, особено идејата за еднакви услови за игра каде што една француска, португалска и словенечка компанија се соочуваат – барем теоретски – со истите правила. Спротивно на тоа, приврзаниците на „Брегзит“ и од десницата и од левицата беа категорични дека владата на ОК треба да го врати правото да нуди државна помош за стратешки важни компании кои инвестираат на британска почва. Макрон ја презеде оваа борба, осудувајќи ги напорите на Обединетото Кралство да го наклони теренот во корист на избраните британски компании на сметка на негуваните принципи на единствениот пазар на ЕУ.

Второ, тие се обидоа да ги поништат сите надежи што ги имаа Британците за слободно возење на заедничките институции на ЕУ во корист на Лондонски сити. Туск изгради тим за да се осигура дека конечниот договор за „Брегзит“ ќе ги казни британските финансиери кои одбија да преселат значителен дел од нивното портфолио, персонал и инвестиции во ЕУ. Туск на британските финансиери несигурно им кажа дека за нив „животот ќе биде поинаков“ по „Брегзит“.

Конечно, тие сакаа да ги прикажат членовите на „Брегзит“ како заблудени непријатели на другиот негуван принцип на ЕУ: слободата на движење. Одново и одново, Барние им кажа на британските преговарачи дека единствениот начин на кој Обединетото Кралство може да продолжи да ужива во трговијата без царини со ЕУ е да го отфрли своето апсурдно барање да ја врати контролата врз своите граници. Дури неодамна, Барние беше категоричен: „Нема повторно преговори за ‘Брегзит’ без слободно движење“, рече тој во јуни.

Денес, сите тројца чувари на игри на ЕУ ја сменија својата мелодија, усвојувајќи го јазикот и политиката на ловокрадците од „Брегзит“ со кои беа ангажирани да се соочат. Прво, дојде крајот на преправањето за одбрана на еднакви услови за игра за компаниите низ Европа. Соочени со падот предизвикан од пандемијата на Ковид-19, Франција и Германија го потврдија правото да понудат државна помош. „Одговорот што го имавме во Европа во последниве години“, како што рече Макрон, „е да обезбедиме национална флексибилност: државна помош“. Во меѓувреме, германскиот канцелар Олаф Шолц ги раздвижуваше мускулите на неговата влада за да го блокира совршено легалното преземање на Комерцбанк од страна на италијанската Уникредит, поткопувајќи ја можноста за единствен финансиски пазар на ЕУ.

Далеку позачудувачки е дамаскинското преобраќање на другите двајца мажи. Туск, откривајќи го својот внатрешен бранител на „брегзитер“, се чини дека заборавил колку е погрешно една земја-членка на ЕУ да сака повторно да воспостави контрола над своите граници. Сега, како полски премиер, Туск вети дека, погодувате, ќе ја „врати контролата“ на границите на Полска, барајќи изземање од правилата на ЕУ во стилот на Велика Британија за минималниот број баратели на азил што европските земји треба да ги прифатат. Всушност, Туск отиде уште подалеку, суспендирајќи го правото на азил во Полска за оние кои доаѓаат од Белорусија и Русија, што е грубо кршење не само на правилата на ЕУ, туку и на обврските на Полска според меѓународното право и Европскиот суд за човекови права – традиционален мета на отровот на „брегзитерите“.

За да не остане зад Туск, Барние, сега премиер на Франција, води малцинска влада која се потпира на премолчената поддршка на евроскептичната, ксенофобична Марин Ле Пен и нејзиниот Национален собир. Тој водеше кампања за имунитет од јурисдикцијата на европските судови за да може Франција да депортира кого сака, па дури и да донесе законска забрана за секаква имиграција надвор од ЕУ.

Што се случи? Како ловочуварите на ЕУ станаа ловокрадци? Одговорот главно лежи во кршливите економски основи на Европа. Ренационализацијата на политиката отсекогаш беше на картата, откако заедничкиот проект за „сè поблиска унија“ го загуби својот сјај. Речиси две децении недоволно инвестирање ги зајакнаа центрифугалните сили што ја растргнуваат Европа, ширејќи го духот на „Брегзит“ од Париз до Варшава.

Од пандемијата, извозот на ЕУ во Кина се намали, додека Соединетите Држави речиси го удвоија увозот од Европа. Целосно зависна од Америка за оружје, фосилни горива и надворешна побарувачка, ЕУ е неизмерно ранлива. Доколку Доналд Трамп победи на претстојните претседателски избори и ги воведе своите ветени царини за извозот од ЕУ, Европа ќе се соочи со подлабока стагнација и фрагментација.

Тоа е трагично обвинение за европските лидери дека, држејќи се толку долго против умерената, но фундаментална политичка реформа на ЕУ, гарантираа нејзин распад. Говорејќи на јазикот за заедничките потреби на Европа (како што се големи зелени инвестиции), без никаков интерес за градење на потребните заеднички средства, тие станаа најуништувачките саботери на ЕУ. „Брегзит“ се врати дома.

(Јанис Варуфакис, поранешен министер за финансии на Грција, е лидер на партијата МеРА25 и професор по економија на Универзитетот во Атина. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)