Дали Кремљ ќе ја финансира воената машина со гасот што ѝ ги продава на Европа?

Во изненадувачки потег, Германија го запре контроверзниот гасовод „Северен тек 2“ поради упадот на Русија во Украина.

Канцеларот Олаф Шолц изјави во вторникот дека побарал од Министерството за економија да го повлече октомврискиот извештај во кој се наведува дека гасоводот не претставува закана за безбедноста на снабдувањето.

„Ова звучи техничко, но тоа е неопходен административен чекор за сега да не може да се изврши сертификација на гасоводот“, рече тој. „Без оваа потврда, ‘Северен тек 2’ не може да стапи во функција“.

Шолц во вторник ја обвини Русија за „кршење на меѓународното право“ и кршење на Договорот од Минск со официјалното признавање на „т.н. народни републики Луганск и Донецк“. Тој додаде дека Москва го игнорира суверенитетот на Украина, со што го прекршува принципот „на кој се засноваат големи делови од нашиот повоен поредок“.

Поранешниот руски претседател и премиер, Дмитриј Медведев“ на реагираше брзо на оваа одлука на Шолц. „Германскиот канцелар Олаф Шолц издаде наредба да се запре процесот на сертифицирање на гасоводот ‘Северен тек 2’. Па. Добредојдовте во храбриот нов свет каде што Европејците наскоро ќе платат 2.000 евра за 1.000 кубни метри природен гас“, напиша Медведен на Твитер.

Дилемите околу снабдувањето на Европа со руски гас е во сржта на санкциите што ќе ги преземе ЕУ за потезите на Кремљ.

Додека Западот размислува како да го санкционира рускиот претседател Владимир Путин поради ескалацијата на конфликтот во Украина, Европа има висок ризик да помогне во финансирањето на воената машина на Кремљ преку плаќања за нафта и гас.

Се чини дека никој нема лесен начин да ја заобиколи таа загатка.

Во јавното шоу за усогласување со Вашингтон, Европејците жестоко зборуваа за санкциите против Русија, дури и пред Путин да испрати „мировници“ на истокот на земјата во понеделникот вечерта. Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен вети дека ќе ја исклучи Русија од меѓународниот банкарски систем, а британскиот премиер Борис Џонсон вели дека руските компании нема да можат да вршат трансакции во американски долари и британски фунти.

Воведувањето на тие финансиски санкции може тешко да го погоди Путин, но позицијата на ЕУ е маглива кога станува збор за притискање на неговите најважни приходи од јаглеводороди, кои обезбедуваат повеќе од една третина од буџетот на Москва. Останува нејасно дали банкарските санкции ќе ги спречат плаќањата на ЕУ за руската државна гасна компанија Газпром. Како што стојат работите, енергетските пари изгледаат многу веројатно дека ќе продолжат да течат кон Москва, дури и за време на руската војна против сојузникот на ЕУ.

Главниот проблем е што Европа е закачена на гасоводите за снабдување на „Гаспром“, а Брисел не направи значителен напредок во намалувањето на зависноста како што вети дека ќе направи по анексијата на Крим од Путин во 2014 година. Во 2020 година, 35 отсто од увозот на гас од ЕУ доаѓа од Русија, за разлика од 26 отсто во 2010 година. Во 2021 година, уделот на Русија во увозот на гас во ЕУ беше повеќе од 42 отсто само преку гасоводот, не вклучувајќи ги испораките на ЛНГ.

„Енергијата е голем слон во просторијата“ кога станува збор за способноста на ЕУ да воведе санкции кон Русија, рече Марија Шагина, која е виш соработник во Финскиот институт за меѓународни односи.

Додека Америка е одлучувачката воена тежина на Западот во справувањето со Путин, Европа теоретски има поголема економска моќ, доколку избере да ја искористи. Европа има речиси 10 пати повеќе трговија со Русија отколку САД.

Меѓутоа, болката од играњето на бензинската карта изгледа превисока. Италијанскиот премиер Марио Драги во петокот истакна дека санкциите не треба да вклучуваат енергија. „Санкциите треба да бидат ефективни, но и одржливи“, рече тој.

Фон дер Лајен се спротивстави на забелешките на Драги велејќи дека „сите опции се на маса“ кога станува збор за енергетскиот сектор. Меѓутоа, во практична смисла, ЕУ не би можела да го собере потребното едногласност за санкциите против енергетскиот сектор без поддршка од голема земја како Италија.

Германија – најголемата европска економија – исто така не е ентузијастичка за какви било ограничувања на протокот на гас од Русија, кој сака да го прошири преку гасоводот „Северен тек 2“. Запрашан каква тежина имаат деловните интереси на Германија во нејзината проценка на можните санкции, Ролф Муцених, лидерот на парламентарната група на социјалдемократите, призна дека важно е да се разгледаат негативните ефекти за економијата.

„Морате да го земете тоа предвид, особено кога станува збор за потрошувачите“, изјави тој за германската јавна телевизија во неделата. „Не само што се соочуваме со изгледите за прилично празни резервоари за складирање на гас, туку и со прекини на испораките од Русија. Имаме алтернативи… Но, попрво би сакале да го избегнеме сето ова“.

Во уште еден знак дека црвените тревоги се огласуваат поради протокот на рускиот гас во време кога Европа е во паника поради зголемената инфлација и високите сметки за комунални услуги, германската индустриска асоцијација БДИ предупреди дека зголемувањето на цените на енергијата и гасот „се заканува да ја уништи економијата“, додавајќи дека „ситуацијата е толку сериозна што дури и средни компании од различни сектори кои се лојални на нивната локација треба да размислат за преселување во странство“.

Политико ги праша Европската комисија и германската влада дали ќе размислат за санкционирање на рускиот гас, но ниту еден не одговори.

Гасот е само еден елемент од енергетската зависност на Европа од Русија. ЕУ, исто така, увезува половина од својот тврд јаглен од Русија, пополнувајќи ја јазот помеѓу потрошувачката на Европа и нејзиното производство. Во 2020 година, источниот сосед на ЕУ беше и нејзиниот главен трговски партнер за сурова нафта, далеку пред Норвешка, Казахстан и САД.

Ниту еден голем европски лидер директно не тврди дека ЕУ треба да престане да ги купува од Русија во случај на војна. Некои, вклучително и Фон дер Лајен, сугерираат дека ЕУ има отпорност да го преброди прекинот на протокот на гас доколку тие бидат прекинати од војна, но не и дека ЕУ треба да преземе иницијатива и да ја нападне готовината на Путин.

Покомплексното прашање е дали финансиските санкции на ЕУ – на пример насочени кон системот за плаќања SWIFT – всушност се замена за прекинување на плаќањата за гас. Русите би можеле да ги спречат испораките на гас поради тие видови блокади во банкарскиот систем.

ЕУ ги зголемува изгледите за некои санкции против рускиот сектор за нафта и гас, но се чини дека тие не се применуваат веднаш за директна продажба на јаглеводороди во Европа. Шагина истакна дека една од опциите на агендата на ЕУ е да се ограничи продажбата на европска технологија за нови проекти за гас. Фон дер Лајен изјави за германската јавна телевизија АРД во неделата дека европските санкции ќе ги погодат „сите производи што ние ги произведуваме, а кои на Русија итно ѝ требаат да ја модернизира и диверзифицира својата економија, каде што сме глобално доминантни и тие немаат замена“.

Во таа смисла, санкциите на ЕУ звучат слично на неконфронтирачките санкции од 2014 година, кои беа насочени кон способноста на Русија да купува технологија за дупчење нафта во длабоки води и Арктикот. Сепак, би можело да има одредено притисок врз европските компании: „Шел“ и „Тотал“ се вклучени во проекти за ЛНГ во Русија.

Поширокото политичко прашање е дали западноевропските граѓани се спремни да се жртвуваат за Украина.

САД имаат свој џокер за играње ако сакаат да се изолираат од ефектот на бумеранг на тешките санкции. Сенаторите расправаат дали да ги вклучат таканаречените „секундарни санкции“ во пакетот за да ја одвратат Русија од понатамошни потези.

Овие типови на мета-санкции, кои САД веќе ги користат против Иран и Венецуела, му даваат на Вашингтон моќ да го казни секој ширум светот што работи со одредени компании или сектори кои веќе се под санкции на САД. Европските претставници пледираа кон американските законодавци да не го прават тоа поради негативниот ефект што тоа може да го има врз компаниите и трговијата во ЕУ. (Според агенциите)