Борците од „Азовстал“ се во руски раце, двете страни прогласија победа

КИЕВ – Стотици украински борци, вклучително и ранети војници носени на носилки, ја напуштија огромната фабрика за челик во Мариупол, каде што ја поставија последната точка за одбрана и се предадоа во рацете на Русија, сигнализирајќи го почетокот на крајот на опсадата што стана симбол на отпорот на Украина против инвазијата на Москва.

Русија во вторникот ја нарече операцијата масовно предавање. Украинците избегнаа да го користат тој збор – но рекоа дека гарнизонот ја завршил својата мисија и дека работат на извлекување на борците што останале.

Во понеделникот, повеќе од 260 борци ја напуштија фабриката „Азовстал“ – нивниот последен одбранбен простор во Мариупол – и беа пренесени во два града контролирани од сепаратистите поддржани од Москва, изјавија официјални лица од двете страни. Други борци – нивниот точен број е непознат – остануваат во урнатините на утврдената челичарница која се простира на 11 квадратни километри во градот кој е под контрола на Русија.

Падот на „Азовстал“ ќе го означи целосното заземање на Мариупол, значајна пресвртница во една од најкрвавите битки во војната. Тоа ќе ѝ ја даде на Русија најголемата победа досега по повеќекратните неуспеси – и воени и дипломатски. Нејзините трупи претрпеа скапи загуби, претседателот Владимир Путин е сѐ повеќе изолиран на меѓународно ниво, а Финска и Шведска во последните денови објавија дека имаат намера да се приклучат на НАТО, што е голем удар за рускиот лидер.

Завршувањето на заземањето на Мариупол ќе ѝ даде на Русија непрекинат копнен мост до полуостровот Крим, кој го анектираше од Украина во 2014 година, а исто така ќе ја лиши Украина од витално пристаниште. Тоа, исто така, може да ги ослободи руските сили за борби на друго место во индустриското срце на источна Украина.

Но, Украина се обиде да ја претвори евакуацијата во симбол и за својата страна, истакнувајќи ја улогата што борците на „Азовстал“ ја одиграа во зајакнувањето на украинскиот морал и врзувањето на руските сили кои не можеа да бидат распоредени на друго место.

„На Украина ѝ требаат украински херои да бидат живи. Тоа е наш принцип“, рече украинскиот претседател Володимир Зеленски, објавувајќи дека војниците почнале да ја напуштаат немилосрдно бомбардираната челичарница и нејзината мрежа од тунели и бункери.

„Работата продолжува да ги носи момците дома и бара деликатност и време“, рече тој.

Не е јасно што ќе се случи со борците – а руски официјален претставник фрли сомнеж дали Москва ќе се согласи да ги предаде сите војници во размена на воени заробеници.

Заменик-министерката за одбрана на Украина, Хана Малиар, рече дека 264 борци биле евакуирани од централата, вклучително и 53 „тешко ранети“ донесени во медицинска установа. Портпаролот на руското Министерство за одбрана, Игор Конашенков, даде малку поинакви бројки: 265 евакуирани, од кои 51 тешко ранет. Несовпаѓањето не можеше веднаш да се објасни.

Кога падна ноќта во понеделникот, неколку автобуси се оддалечија од фабриката придружувани од руски воени возила. Видеото на руското Министерство за одбрана на некои евакуирани не покажува дека има вооружени меѓу нив. На снимката, војниците и ги пребаруваат борците. Некои беа на носилки додека ги сместуваа во автобусите.

Олександр Даниљук, поранешен шеф на украинската национална безбедност и министер за финансии, изјави за Би-Би-Си дека бидејќи украинските сили не биле во можност да ја ослободат централата, преговараната евакуација на територијата под руска контрола била „единствената надеж“ за бранителите на „Азовстал“.

Оние кои остануваат во фабриката сè уште се „способни да ја одбранат. Но, мислам дека е важно да се разбере дека нивната главна мисија е завршена и сега нивните животи треба да се спасат“, рече тој.

Целосното преговарачко повлекување може да спаси животи и на руската страна, поштедувајќи ги трупите поддржани од Русија од она што речиси сигурно ќе биде крвава и тешка битка за одземање од украинската контрола на фабриката слична на лавиринт.

Даниљук додаде дека евакуираните треба да се заменат со руски затвореници – но Вјачеслав Володин, претседател на долниот дом на рускиот парламент, без докази рече дека има „воени злосторници“ меѓу бранителите на фабриката и дека тие не треба да се разменуваат, туку да им се суди.

Русија постојано лажно ја прикажуваше пошироката војна како битка против нацизмот, а Володин повторно го стори тоа.

Малиар, украинскиот официјален претставник, ги пофали борците, но рече дека е невозможно да се ослободат „со воени средства“.

„Бранителите на Мариупол целосно ги исполнија сите мисии доделени од командантите“, рече таа.

Пензионираниот француски вицеадмирал Мишел Олхагарај, поранешен шеф на францускиот центар за повисоки воени студии, рече дека падот на „Азовстал“ ќе биде повеќе симболичен поттик за Русија отколку воен.

„Всушност, Мариупол веќе падна, но не симболично поради овој неверојатен отпор“, рече тој. „Сега Путин може да прогласи ‘победа’ во Донбас“, источниот украински регион кој сега е неговиот фокус.

Но, бидејќи бранителите на „Азовстал“ ги врзаа руските трупи, Украина исто така може да тврди дека однела победа.

„Двете страни ќе можат да се гордеат или да се пофалат со победа – победи од различни видови“, рече тој.

По неуспехот на Русија во почетните фази на инвазијата на 24 февруари да го заземе главниот град Киев, фокусот на борбите се префрли на Донбас, но исто така се претвори во застој.

Повремено ракетни удари има и во други области во земјата. Западниот град Лавов беше потресен од силни експлозии рано во вторникот. Сведоците изброиле најмалку осум експлозии придружени со далечни бумови. Небото западно од градот, кој беше под полициски час во текот на ноќта, беше осветлено со портокалов сјај.

Гувернерот на регионот Лавов, Максим Козицки, рече дека руските напади биле насочени кон железницата и воените објекти околу Јаворив, западно од градот.

Областа Јаворив, која е на кратко возење од границата на Украина со Полска, исто така беше цел на претходните руски напади, кои очигледно имаа за цел да го забават протокот на оружје и залихи кои доаѓаат од западните земји. Во рускиот напад во март загинаа 35 лица во воената тренинг база Јаровов.

Хаубици од САД и други земји му помогнаа на Киев да се спротивстави или да добие терен против Русија, изјави висок претставник на американската одбрана, кој сакаше да остане анонимен за да разговара за воената проценка на САД.

Во уште еден неуспех за Москва, шведската министерка за надворешни работи Ан Линде го потпиша официјалното барање за влез во НАТО што сега ќе биде испратено до генералниот секретар на алијансата, Јенс Столтенберг. Потегот на Шведска уследи по слична одлука на соседна Финска – историски поместувања за земјите кои со генерации се неврзани.

Американскиот претседател Џо Бајден в четврток во Белата куќа ќе биде домаќин на премиерката Магдалена Андерсон од Шведска и претседателот Саули Ниинисто од Финска во Белата куќа за да разговараат за апликациите на двете земји во НАТО.

Столтенберг рече дека процесот на членство и за двете може да биде брз – но претседателот на Турција, Реџеп Таип Ердоган, членка на НАТО, фрли сомнеж во тоа.

Тој се спротивстави на дозволувањето на Шведска и Финска да се приклучат на НАТО, велејќи дека тие не успеале да заземат „јасен“ став против курдските милитанти и другите групи кои Анкара ги смета за терористи и воведоа воени санкции кон Турција.

Сите 30 сегашни членки на НАТО мора да се согласат да им дозволат на нордиските соседи да се приклучат.

Путин во понеделникот рече дека Москва „нема проблем“ со Шведска или Финска додека тие аплицираат за членство во НАТО, но дека „проширувањето на воената инфраструктура на оваа територија, секако, ќе предизвика наша реакција како одговор“. (АП)