Белорусија: Членови на избирачки одбори кажуваат како се лажирало гласањето
Некои од членовите на избирачките одбори биле принудувани да потпишат протоколи на кои биле празни графите за освоени гласови, други префлале гласачки ливчиња од кутиите на Тихановска во оние на Лукашенко
МИНСК – Дури и пред да завршат претседателските избори на 9 август во Белорусија, една членка на избирачки одбор во Минск вели дека од неа било побарано да потпише документ во кој се сумира ресултатот на тоа место, а вкупните гласови да останат празни.
Друг член кој укажал на повреди при пребројувањето на гласовите бил отпуштен на самото место.
Во малиот град Витебск, член на избирачки одбор потпиша документ со фалсификувани резултати во корист на претседателот Александар Лукашенко, а подоцна беше скршен од вина за предавство на довербата на гласачите.
Tри недели по изборите што го одржаа Лукашенко на власт со убедлива победа, стотици илјади луѓе протестираа за, како што велат, наместен резултат. Демонстрациите и штрајковите во земјата беа исполнети со полициска акција, вклучувајќи масовни притвори, тепања и кривични пријави против организаторите.
Асошиетед прес интервјуираше членови на избирачки одбори кои изјавија дека виделе измама во гласачките ливчиња или биле под притисок да ги фалсификуваат резултатите во корист на Лукашенко. Покрај тоа, на интернет се објавени и други докази кои покажуваат фалсификати и други неправилности.
За многумина во Белорусија, каде Лукашенко владее со железна тупаница од 1994 година и беше обвинет за местење на претходните избори, неговата победа минатиот месец изгледаше очигледно неверојатна.
Неговиот главен противник, поранешната наставничка по англиски јазик Светлана Тихановска, привлече толпи од десетици илјади луѓе откако таа влезе во трката наместо нејзиниот сопруг Сергеј, популарен блогер од опозицијата, кој беше затворен пред изборите. Таа успеа да ги обедини фрактурните опозициски групи, канализирајќи ја растечката фрустрација во врска со слабата економија на земјата и неодлучното постапување во пандемијата на корона вирусот од страна на Лукашенко.
Сепак, кога беа објавени резултатите, Централната изборна комисија соопшти дека Лукашенко освоил 4,6 милиони гласови, или 80 отсто, а Тихановска добила само 588.000, или 10 проценти.
Опозицијата беше подготвена за ваков исход – обвинувањата за наместени избори се појавија на секое гласање во Белорусија откако Лукашенко ја презеде власта во 1994 година. Овој пат, таа ги обучи луѓето да бидат независни набљудувачи на избирачките места, ги охрабруваше вработените на избирачките места да пријавуваат прекршувања и воспостави веб-страница на која гласачите може да доставуваат фотографии од нивните обележани гласачки ливчиња за да се споредат со официјалното пребројување.
Активистите што ги набљудуваа изборите велат во извештајот дека добиле поплаки за прекршувања, неправилности и инциденти за некаков вид местење на гласови од најмалку 24 проценти од 5.767 избирачки места во земјата.
Во извештајот се вели дека тие проучувале нешто помалку од една четвртина од областите на земјата и откриле дека Тихановска добила над 471.000 гласови само во тие области.
Валерија Артиховска, која работеше на избирачко место во Минск, рече дека сè уште не ги знае официјалните резултати од гласањето таму, бидејќи тие никогаш не биле објавени.
Артиховска рече дека од неа било побарано да го потпише последниот протокол – документ во кој се сумираат вкупните гласови што секој реон треба да ги прикаже по пребројувањето на гласачките ливчиња – пред гласањето дури и да заврши, а вкупните вредности да останат празни. Артиховска одбила, и откако започнало пребројувањето, забележала дека другите лица ставаат гласачки ливчиња од различни кандидати во кутијата за Лукашенко.
„Реков дека нема да го потпишам протоколот затоа што тоа е кривично дело, тоа е измама. Им реков: ‘Дозволете ми да ги пребројам овие гласачки ливчиња’, и тие одбија. Јас не го потпишав протоколот и го напуштив местото“, изјави 30-годишната Артиховска за АП. „Мојата совест е света за мене“.
Вадим Корзиков, кој работел на друго избирачко место во Минск, за АП изјави дека не стигнал ниту до фазата на потпишување – висок работник на избирачкото место го отпуштил откако приговорил за прекршоци за време на пребројувањето.
Дваесетгодишниот студент рече дека неговите колеги подоцна му рекле дека бројот на гласови за Тихановска на тоа избирачко место е пет пати поголем од оној што го добил Лукашенко.
„Тоа беше травестија на правдата. Нема друго име што можам да го кажам“, рече Корзиков во телефонски разговор.
Андреј Гниденко, кој работел на избирачко место во Витебск, мал град во североисточна Белорусија, рече дека попуштил на притисокот и потпишал документ со фалсификувани резултати.
Според последниот протокол од местото, фотографиран од Гниденко кој го покажа на АП, Тихановска добила 156 гласа, додека Лукашенко 488. Но, Гниденко вели дека тој и другите лица изброиле над 250 гласачки ливчиња за Тихановска.
Кога дошло време да се потпише протоколот доцна во ноќта, сите биле истоштени, а толпа жители се собрала пред гласачкото место барајќи да ги видат резултатите. Гниденко се сожали на сите и реши да го заврши тоа, одлука за која сега жали.
„Во следните неколку дена, сите бевме многу сериозно депресивни“, рече 29-годишникот. „Бидејќи го изневерив белорускиот народ, бидејќи учествував во ова местење и го ставив својот потпис, одлучив дека е моја должност искрено да ѝ го кажам тоа на јавноста“.
На Јутјуб беше објавена аудио-снимка од друго избирачко место во Витебск во која се слуша како на службените лица од им е речено да ги фалсификуваат резултатите во корист на Лукашенко. Службеникот сугерира како работници да „ги менуваат броевите“ за Лукашенко и Тихановска.
„Подготвен сум да се согласам дека многу луѓе гласаа за Тихановска… но имаме други цели и други проблеми што треба да ги решиме“, вели официјалното лице. После неколку натегања, работниците од избирачкиот одбор ги менуваат резултатите.
Некои од луѓето што биле таму подоцна за белоруските медиуми ја потврдија автентичноста на снимката, која има над 450.000 прегледи на Јутјуб.
Александар Комич, портпарол на активистичката група „Искрени луѓе“ што ги следеше изборите, рече дека Тихановска добила значително повеќе гласови, а Лукашенко значително помалку гласови.
„Со оглед на начинот на кој е наместено гласањето, можам да гарантирам дека никој – не само ние, туку ниту Централната изборна комисија – не го знае вистинскиот резултат на изборите“, рече Комич за АП.
Централната изборна комисија ги одби сите барања на кандидатите за пребројување на гласовите.
Во коментарите за АП, комисијата повторно ги отфрли обвинувањата за широко местење, велејќи дека жалбите што ги добила од набљудувачите и гласачите главно укажувале на процедурални повреди.
„Повеќето поплаки се однесуваат на неиздавање конечни протоколи (за јавноста)“, рече Галина Мкртичијан, шеф на правниот оддел на комисијата.
Резултатите не беа признати од четворицата кандидати на гласачкото ливче покрај Лукашенко. И САД и Европската унија ги оценија изборите ниту слободни ниту фер, а министрите за надворешни работи на ЕУ подготвуваат санкции против високи претставници на Белорусија осомничени за изборни измами и последователна акција на демонстранти.
Врховниот суд на Белорусија одби да го поништи гласањето, велејќи дека не може да донесе одлука откако изборните органи ги прогласија за валидни.
Максим Занк, адвокат и член на Координативниот совет, кој беше основан по изборите од опозицијата да се обидува да преговара за пренос на власта од владата на Лукашенко, рече дека судот не ги ни погледнал 26-те папки докази од сојузниците на Тихановска.
„Тие не ги испитаа овие докази, не проверија ништо и не повикаа сведоци. Тие само рекоа дека тоа не е можно“, рече тој за АП.
Но, активистите сметаат дека правната битка е далеку од завршена. Гласачите и независните набљудувачи поднесуваат индивидуални поплаки и бараат од агенциите за спроведување на законот да испитаат местење во нивните избирачки места, вели Знак.
„За секое од оние избирачки места каде што луѓето знаат дека гласале на еден начин и дека официјалните резултати се различни, тие продолжуваат да се борат за своите гласови. Тие одат во полиција. Тие бараат да започне кривична истрага“, додаде тој.
Артиховска го стори токму тоа минатата недела, поднесе официјална жалба до обвинителството за местењето што го видела.
„Знаеме дека луѓето нема да заборават на ова. Луѓето нема да простат што се случи“, рече Знак. (Асошиетед прес)