Ал Џезира Балканс имаше сѐ, само немаше гледачи

Веројатно никогаш нема да дознаеме што го натерало катарскиот емир да инвестира десетици милиони долари во лансирањето на Ал Џезира Балканс, исто како што сè уште не знаеме што го натерало да го затвори проектот. Не може да се каже дека АЏБ беше угасена затоа што не ги исполни очекувањата, бидејќи никој не знае какви биле очекувањата на неговите сопственици, освен евентуално да привлече малку повеќе емпатија за страдањето во исламскиот свет.

Но, и покрај огромните суми пари инвестирани во нејзината работа, добрите плати, уште подобрите дневници и продукциските можности, и покрај ангажманот на врвни уредници, новинари, сниматели, монтажери, продуценти и поврзаните трошоци, добриот катарски емир или кој и да го претставува во овие региони, не инвестираше ниту 100 евра за да го прошири досегот на Ал Џезира Балканс надвор од босанскиот пазар, иако ги имаше сите предуслови (а пред сè парите) да стане пандан на поранешниот Н1. Бидејќи, иако од првиот ден знаевме дека Уна ТВ требаше да биде перална на мафијата на Додик и дека Н1 требаше да биде предводник на империјата на Шолак, која требаше да се занимава со вестите на националната телевизија и да ѝ овозможи да има јавно и политичко влијание, ништо од тоа не може да се каже за АЏБ.

Нејзиното присуство на кабелските платформи беше евидентирано некаде помеѓу редниот број 705 и 755, очигледно без никаква идеја да допре до поширока публика на двата најголеми и најважни медиумски пазари во регионот – Хрватска и Србија.

Како единствената идеја да беше да се направи не лоша, туку скапа регионална информативна програма што ќе биде ценета во телевизиската и новинарската професија, но која никој не ја гледа. Сепак, немаше посебна причина да се гледа – претежно серија добро продуцирани и убаво спакувани и читани вести и извештаи од светот и регионот во прилично бизарна какофонија од босански, српски и хрватски јазици без никаков став, заклучок или каква било провокативна интересност. О да, имаше и добри ток-шоуа со регионални политичари и аналитичари кои повеќе или помалку секогаш би се согласиле за сè.

Значи, програма на сите нивоа што беше создадена да не се гледа. Во која катарскиот емир инвестираше огромна сума пари за нашето време.

Ретко виден бизнис модел, или поточно инвестициски феномен.

Како и да е, по пропаѓањето на Уна ТВ и тивката смрт на Н1, затворањето на Ал Џезира Балканс означува крај на телевизиската ера која, благодарение на огромната побарувачка на пазарот, им овозможи на голем број новинари, уредници и продуценти да заработуваат плати за кои дотогаш можевме само да сонуваме. Не беше невообичаено новинар кој не можеше да добие повисока плата во својата матична куќа да прифати подобра понуда од друга телевизиска куќа, а потоа да му биде понудена уште поголема плата од матичната куќа и да се врати.

Секако, дури и во овие рајски услови, дури ни најголемите ТВ ѕвезди на медиумските трансфери не можеа да се приближат до износите што ЕПХ (Еуропа прес холдинг од Хрватска – н.з.) некогаш им ги плаќаше на некои од своите колумнисти за еднонеделна чкрабање колумни, но во ред, знаеме како заврши таа финансиска збрка.

Веројатно од истата причина оваа златна ера за пазарот на информативни програми мораше да заврши вака, бидејќи без разлика колку биле добри, благородни или неблагородни намери на основачите, без разлика колку пари имал на располагање катарскиот емир или српскиот тајкун, во медиумите, како и во секој друг бизнис, порано или подоцна сè се сведува на профит и загуба.

(Освен, се разбира, за ХРТ. Како вистинска јавна институција, тие не се заинтересирани да губат гледачи, туку само заработка од претплатата.)

И со оглед на тоа што сметката во сите горенаведени случаи беше во минус од почеток до крај, сите ние што сме на телевизискиот пазар можеме да бидеме благодарни што од почетокот до крајот на тоа златно доба помина повеќе време отколку што би очекувал новинар кој знае да собере два и два. (Иако новинарите изненадувачки ретко се занимаваат со какви било пресметки поврзани со медиумите од кои живеат.)

Но, сега доаѓаме до парадокс вреден 100 милиони евра. Бидејќи приближно толку е инвестирано во продукцијата на вестите на Н1, Ал Џезира и Уна ТВ во последните десет години. Да го додадеме на тоа и Блумберг на Вучиќ и уште неколку слични политички ТВ емисии, и јас малку кажав.

Општо земено, би очекувале дека со толку многу пари инвестирани на пазарот на вести, во луѓе, технологија и опрема, целокупниот квалитет на вестите на СИТЕ телевизиски станици во Хрватска би бил значително подобрен во тој десетгодишен период, и дека гледачите, заедно со нас тв-работници и нашите плати, би имале најголема корист од сето ова. Дека ќе се создадат некои нови телевизиски ѕвезди и некои нови телевизиски формати што ќе ја привлечат публиката и ќе го подигнат стандардот на информативните програми на повисоко ниво. Дека по триесет години, сите тие шпрајцови, станковиќи, јарци и други палци, конечно ќе се симнат од екранот и дека со толку вложени пари, новата телевизија ќе успее да создаде барем една нова информативна ѕвезда, барем една емисија или политички извештај што ќе трае подолго од нејзиното емитување.

И следствено, со затворањето на Ал Џезира, Н1 и другите, заедно со нас телевизиските работници, оние кои најмногу ќе изгубат се гледачите.

Но парадоксот на 100 милиони евра е што – нема.

Гледачите нема да изгубат ништо затоа што не добија ништо од сето ова.

Освен заинтересираната професионална, политичка и интелектуална јавност и информативните ентузијасти, огромното мнозинство гледачи во Хрватска дури и не забележаа дека Ал Џезира е затворена, ако воопшто знаеја дека постои. Исто како што по масакрот врз персоналот во Н1, малцинство гледачи едвај забележаа дека „Н1 не е како порано“ и сто проценти од мнозинството дури и не знаеја дека постои нешто како Уна ТВ. Прекинот на емитувањето на „Инспектор Рекс“ (втора програма на РТЛ, 16,45) веројатно би привлекол поголемо внимание и општо неодобрување отколку затворањето на Ал Џезира.

Како и сите други ТВ канали во кои нивните основачи инвестираа огромни суми пари, тие не допреа до гледачите повеќе од прдење во ветер. И покрај одличниот тим уредници и новинари, тие не произведоа ниту една нова ТВ ѕвезда, не произведоа ниту една ТВ емисија што ќе се сподели или запомни, ниту пак најдоа друг медиумски канал преку кој би можеле да се обидат да допрат до поширока публика.

Секако, Н1 амбициозно започна како хардкор политички информативен канал, но во својата силна желба да го освои целиот телевизиски простор и со френетично купување новинари и уредници од други телевизиски куќи, се изгуби и се претвори во бесмислена целодневна брборечка кутија во која секоја будала од лево до десно можеше да ги добие своите 150 минути слава.

Во основа останаа и без пари, и без публика, и без музика.

Што е, на крајот, сосема очекуван епилог од овој десетгодишен рај во кој сите имаа корист освен оние кои, според бомбастичните најави од почетокот на емитувањата на сите овие телевизиски станици, требаше да имаат најголема корист – гледачите.

Но, тоа се случува кога ќе инвестирате 100 милиони долари во бизнисот со ќебапи, ќе ги доведете врвните печењари од Сараево, Лесковац и Бусовача, а потоа ќе одлучите да го изградите вашиот синџир ќебапчилници во Исланд. И ќе додадете 50 проценти соја во рецептот.

И така, по инвестиции од 100 милиони евра на телевизискиот пазар, буквално не останува ништо друго освен студени ќебапи и тажни вработени во телевизијата.

И сите тие шпрајцови, станковиќи, јарци и други палци. Но, жал ми е, навистина не зависи од нас.

(Зоран Шпрајц е познат хрватски новинар и водител кој на РТЛ ја води емисијата „Состојба на нацијата“, а претходно работеше во ХРТ и Н1)