13 мај во историјата – Али Агџа го застрела папата Јован Павле Втори
Во близина на почетокот на неговата неделна општа аудиенција на плоштадот Свети Петар во Рим, папата Јован Павле Втори е застрелан и тешко ранет додека минува низ плоштадот со отворен автомобил. Напаѓачот, 23-годишниот турски атентатор кој побегна, Мехмет Али Агџа, испука четири истрели, од кои еден го погоди понтифот во стомакот, при што за малку не ги погоди виталните органи, а друг заврши во левата рака на папата. Третиот куршум ја погоди 60-годишната Американка Ен Одре во градниот кош, тешко ранувајќи ја, а четвртиот ја погоди во раката 21-годишната Јамајканка Роуз Хил. Оружјето на Агџа му беше исфрлено од рака од случајни минувачи, а тој беше уапсен од полицијата. Папата беше пренесен со брза помош во римската болница „Гемели“, каде што беше опериран повеќе од пет часа и беше заведен дека е во критична, но стабилна состојба.
Јован Павле Втори, некогаш духовен водач на речиси 600 милиони римокатолици ширум светот, беше избран во 1978 година како прв полски папа и прв неиталијански папа по 456 години. Течно зборуваше седум современи јазици и латински, тој беше познат како страствен патник кој малку се плашеше да излезе во јавност. Четири дена откако бил застрелан, тој му понуди прошка на својот атентатор од болничкиот кревет. Папата помина три недели во болница пред да биде пуштен целосно закрепнат од раните.
Мотивите на Мехмет Али Агџа во обидот да го убие поглаварот на Римокатоличката црква биле енигматични, а такви остануваат и денес. Во 1970-тите, Агџа се приклучи на десничарската турска терористичка група позната како Сиви волци. Групата се смета за одговорна за атентатот на стотици јавни функционери, работнички организатори, новинари и левичарски активисти како дел од нивната мисија да ја исчистат Турција од левичарското влијание. Сивите волци имаа блиски врски со екстремно десничарски политичари, разузнавачи и полициски команданти. Во февруари 1979 година, Абди Ипекџи, уредник на либерален весник, беше убиен во близина на неговиот дом во Истанбул. Мехмет Али Агџа беше уапсен и обвинет за делото. Додека го чекаше судењето, Агџа избега од воен затвор во ноември 1979 година.
Во својата ќелија, тој оставил писмо кое се однесувало на планираното патување на Јован Павле Втори во Турција. Во писмото пишувало: „Западните империјалисти кои се плашат од единството на турската политичка, воена и економска моќ со братските исламски земји, го испраќаат командантот на крстоносците Јован Павле под маската на религиозниот водач. Ако не се прекине оваа невремена и бесмислена посета, дефинитивно ќе го застрелам папата. Ова е единствената причина поради која избегав од затвор“. Поради оваа закана, безбедноста беше засилена за време на турската посета на папата и немаше обид за атентат. Турскиот суд го осуди Агџа за убиство во отсуство, а тој остана во бегство.
На 9 мај 1981 година, Агџа со авион од Мајорка за Милано влегол во Италија под друго име. Тој зеде соба во хотел во близина на Ватикан и на 13 мај влегол на плоштадот Свети Петар и го застрелал папата со пишто „Браунинг“ од 9 мм. Во неговиот џеб беше пронајдена рачно напишана белешка на која пишуваше: „Го убивам папата како протест против империјализмот на Советскиот Сојуз и САД и против геноцидот што се врши во Салвадор и Авганистан“. Тој ја призна вината, велејќи дека дејствувал сам, а во јули 1981 година беше осуден на доживотен затвор.
Во 1982 година, Агџа објави дека неговиот обид за атентат всушност бил дел од заговор во кој биле вклучени бугарските разузнавачки служби, за кои било познато дека дејствувале во име на КГБ. Папата Јован Павле Втори беше жесток антикомунист кој го поддржуваше синдикатот „Солидарност“ во неговата родна Полска, што се чинеше дека го направи соодветна цел за комунистите. Во 1983 година, и покрај ваквите случувања, папата се сретна со Агџа во затвор и му понуди прошка. Понатамошните сослушувања на Агџа доведоа до апсење на тројца Бугари и тројца Турци, на кои им се судеше во 1985 година.
Како што започна судењето, случајот против обвинетите Бугари и Турци пропадна кога Агџа, клучниот сведок на државата, се опиша себеси како Исус Христос и го предвиде блискиот крај на светот. Тој објасни дека бугарското сценарио било измислено од западните разузнавачи и дека Бог всушност го навел да пука во Јован Павле Втори. Нападот, објасни тој, бил „врзан со Третата тајна на Мадона од Фатима“. Тајните на Фатима беа три пораки кои католичката традиција вели дека Дева Марија им ги пренела на три португалски овчарски деца во провидение во 1917 година. Првата порака наводно ја предвидела Втората светска војна, втората подемот (и падот) на Советскиот Сојуз и третата сè уште беше ватиканска тајна во 1985 година. Во 1986 година, обвинетите бугарските и турски граѓани беа ослободени поради недостиг на докази.
Во доцните 1990-ти, папата Јован Павле Втори ја изрази својата надеж дека италијанската влада ќе го помилува Агџа во 2000 година. Папата ја направи 2000 година света „јубилејна“ година, на која простувањето требаше да биде камен-темелник. На 13 мај 2000 година, на 19-годишнината од обидот са се одземе неговиот живот, папата ја посети Фатима во Португалија. Истиот ден, третата тајна на Фатима ја објави државниот секретар на Ватикан, Анџело Содано. Содано ја опиша тајната како „пророчка визија“ во која „епископ облечен во бело… паѓа на земја, очигледно мртов, под рафален истрел“. Ватикан ова го протолкува како предвидување за обидот за убиство на Јован Павле Втори. Мехмет Али Агџа, кој ја погоди наводната поврзаност на Фатима со атентатот во 1985 година, беше помилуван од италијанскиот претседател Кароло Чампи на 14 јуни 2000 година. Тој беше екстрадиран во Турција за да отслужи уште осум години за убиство на уредник на турски весник.
Во февруари 2005 година, папата Јован Павле Втори беше хоспитализиран поради компликации од грип. Тој почина два месеци подоцна, на 2 април 2005 година, во својот дом во Ватикан. Шест дена подоцна, два милиони луѓе го преполнија Ватикан за неговиот погреб – за кој се вели дека е најголемиот погреб во историјата. Иако тоа не беше потврдено од Ватикан до 2003 година, многумина веруваат дека папата Јован Павле Втори почнал да страда од Паркинсонова болест во раните 1990-ти. Почнал да развива нејасен говор и имал потешкотии со одењето, иако продолжил да одржува физички тежок распоред за патување. Во последните години, тој беше принуден да делегира многу од неговите службени должности, но сепак најде сила да зборува со верниците од прозорецот во Ватикан.
Папата Јован Павле Втори е запаметен по неговите успешни напори за ставање крај на комунизмот, како и по изградбата на мостови со народи од други вери, и упатувањето на првото извинување на Католичката црква за нејзините постапки за време на Втората светска војна. Него го наследи кардиналот Јозеф Рацингер, кој стана папа Бенедикт Шеснаесетти. Папата Јован Павле Втори беше прогласен за светец во 2014 година.