Сите сме климатски бегалци
Џефри Сакс
Современите луѓе, родени во климатската епоха холоцен, ја преминаа границата во друга, наречена антропоцен. Но, наспроти Мојсеј, кој го води човештвото во оваа нова и опасна дивина, банда негирачи на науката и загадувачи моментално го водат човештвото кон сè поголема опасност. Сите ние во моментов сме климатски бегалци и мора да обележиме пат кон безбедноста.
Холоценската епоха е геолошка ера која започна пред повеќе од 10.000 години, со поволни климатски услови кои ја поддржаа човечката цивилизација каква што ја знаеме. Антропоцен е нова геолошка ера со услови на животната средина што човештвото никогаш досега не ги доживеало. Температурата на земјата сега е застрашувачки повисока отколку за време на холоценот, поради јаглерод диоксидот што човештвото го испушта во атмосферата со согорување на јаглен, нафта и гас и со неселективно претворање на шумите и тревните површини низ светот во фарми и пасишта.
Луѓето страдаат и умираат во новата средина, со тоа што условите ќе бидат уште полоши во иднина. За време на ураганот Марија, според проценките, загинаа повеќе од 4.000 луѓе во Порторико минатиот септември. Ураганите со висок интензитет стануваат сè почести, а големите бури предизвикуваат поплави поради зголемениот пренос на топлина од загреаната вода, од океаните има сè поголема влага заради потоплиот воздух и се зголемува морското ниво – сè стана поекстремно заради климатските промени предизвикани од човекот.
Само минатиот месец повеќе од 90 луѓе загинаа во предградијата на Атина од катастрофален шумски пожар, предизвикан од суша и високи температури. Големи шумски пожари исто така беснееја ова лето во други жешки и новонастанати сушни локации, вклучувајќи ги дури и Калифорнија, Шведска, Велика Британија и Австралија. Минатата година Португалија беше исто така уништена. Рекордно високи температури беа регистрирани низ целиот свет ова лето.
Колку е крајно невнимателно од човештвото што толку бргу ја премина границата на холоценот, игнорирајќи ги – како лик во хорор филм – сите очигледни предупредувачки знаци. Во 1972 година светските влади се собраа во Стокхолм за да ги решат растечките закани за животната средина. Како подготовка за конференцијата, Римскиот клуб го објави планот „Ограничувања на развојот“, кој ги претстави идејата за „одржлив“ раст и ризиците од нарушување на животната средина. Дваесет години подоцна, предупредувачките знаци светнаа во Рио де Жанеиро, каде што земјите-членки на Обединетите нации се собраа на самитот за планетата земја за да го прифатат концептот за „одржлив развој“ и да потпишат три главни договори за животна средина, а со цел да се запре глобалното затоплување предизвикано од човекот, да се заштити биолошката разновидност и да се спречи деградација на земјиштето и опустинување.
По 1992 година САД, најмоќната држава во светот, силно ги игнорираа трите нови договори, сигнализирајќи им на другите земји дека и тие би можеле да ги намалат нивните напори. Сенатот на САД ги ратификуваше спогодбите за клима и опустинување, но не направи ништо за нивно спроведување. Дури и одби да го ратификува договорот за заштита на биолошката разновидност, делумно поради тоа што републиканците од западните американски држави инсистираа сопствениците на земјиште да прават тоа што сакаат со својот имот без меѓународно мешање.
Во поново време, светот ги усвои целите за одржлив развој во септември 2015 година и климатскиот договор во декември во 2015 година. Сепак, уште еднаш, владата на САД намерно ги игнорираше договорите, со што се рангираше на последно место меѓу земјите од Г-20 во однос на напорите за спроведување. И претседателот Доналд Трамп ја објави својата намера да ги извлече САД од договорот за климатски промени во најбрз можен момент, 2020 година, четири години по влегувањето во сила на договорот.
А најлошото уште не се ни случило. Порастот на CO2 предизвикан од човекот сè уште не го достигнал својот ефект на затоплување, поради значителното заостанување во неговото влијание врз температурите на океаните. Сè уште има уште 0,5 Целзиусови степени за затоплување во наредните децении врз основа на моменталната концентрација на CO2 (408 делови на милион) во атмосферата и многу повеќе затоплување над тоа ако концентрациите на CO2 продолжат да се зголемуваат со горење на фосилни горива. За да се постигне целта на Парискиот договор за ограничување на затоплувањето на „многу под 2ºC” во однос на прединдустриското ниво, светот треба да се префрли решително од јаглен, нафта и гас на обновлива енергија до приближно 2050 година, и од уништување на шумите на пошумување и обновување на деградираните земјишта.
Зошто всушност човештвото не престанува да се движи кон извесна трагедија?
Главната причина е тоа што нашите политички институции и гигантски корпорации намерно ги игнорираат опасностите и штетите кои постојано растат. Политиката е за да се добие и да се задржи власта и привилегиите од функцијата, а не за да се решат проблемите, дури и кога се работи за проблеми што значат живот или смрт. Управувањето со голема компанија е заради максимизирање на акционерската вредност, а не заради кажување на вистината или избегнување на голема штета на планетата. Инвеститорите кои сакаат профит ги поседуваат главните медиуми, или барем влијаат врз нив преку нивните реклами. Така, мала, но многу моќна група го одржува енергетскиот систем базиран на фосилни горива со растечка опасност за остатокот од човештвото денес и во иднина.
Трамп е најновата корисна будала што наддава во корист на загадувачите, поддржан од републиканците во Конгресот кои ги финансираат своите изборни кампањи со донации од виновниците за животната средина, како „Коч индустрис“. Трамп ја наполни американската влада со индустриски лобисти кои систематски ја растураат секоја регулатива за животна средина што можат да ја достигнат. Неодамна, Трамп го номинираше поранешниот адвокат на мега-загадувачот „Дау хемикал“ да управува со Програмата за токсично чистење на Агенцијата за заштита на животната средина. Вакви работи не можете ни да измислите.
Затоа, потребен ни е нов вид политика која започнува со јасна глобална цел: безбедноста на животната средина за луѓето од планетата земја, со исполнување на Парискиот договор за климатските промени, заштита на биолошката разновидност и намалување на загадувањето, кое секоја година убива милиони. Новата политика ќе ги слуша научните и технолошките експерти, а не заинтересираните само за себе деловни лидери и нарцисоидните политичари. Климатолозите ќе ни овозможуваат да ги измериме опасностите што растат. Инженерите ќе нè информираат како да се направи брза транзиција, до 2050 година, до нула енергија произведена од јаглерод. Екологистите и агрономите ќе ни покажуваат како да растат повеќе и подобри земјоделски култури на помалку земја, додека завршува уништувањето на шумите и враќањето на претходно деградираното земјиште.
Таква политика е можна. Всушност, јавноста копнее за тоа. Големо мнозинство од американскиот народ, на пример, сака да се бори против глобалното затоплување, да остане во Парискиот договор за климатски промени и да ја прифати обновливата енергија. Сепак, сè додека ограничената и игнорантна елита ги осудува Американците и остатокот од човештвото бесцелно да талкаат во политичката пустина, толку е поголема веројатноста дека сите ќе завршиме во пустелија од која нема бегање.
(Project Syndicate)